Park Gródek w Jaworznie: nasze polskie Malediwy

Jaworzno, miasto na pograniczu województwa śląskiego i małopolskiego, skrywa miejsce o wyjątkowym uroku. Park Gródek, często nazywany polskimi Malediwami, oferuje malowniczy krajobraz, gdzie pośród bujnej zieleni i turkusowej wody można doświadczyć niezwykłego spokoju i piękna – rezultatu skutecznej rekultywacji terenów postindustrialnych.

Park Gródek: lokalizacja i charakterystyka

Park Gródek znajduje się w Jaworznie, w województwie śląskim, zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od Katowic. Obszar ten, dawniej wykorzystywany jako kamieniołom dolomitu dla zakładów dolomitowych Szczakowa, przeszedł całkowitą metamorfozę. Został przekształcony w malowniczy park rekreacyjny o powierzchni 58,54 ha. Na jego terenie znajdują się cztery zbiorniki wodne, a każdy z nich posiada swoją nazwę i unikalny charakter. Największy znany jest jako Orka. Inne to Wydra, znajdujący się w południowo-wschodniej części parku oraz dwa znacznie mniejsze zbiorniki: Kot i Słoń, położone na północny-zachód od Orki.

Od kamieniołomu do zrównoważonego ekosystemu

Historia Parku Gródek to przykład tego, jak degradacja środowiska może zostać odwrócona dzięki przemyślanym działaniom rekultywacyjnym. Teren, który w przeszłości pełnił funkcję kamieniołomu dolomitu, został z powodzeniem przekształcony w pełnoprawny park krajobrazowy, a wszystko to dzięki decyzji prezydenta Jaworzna Pawła Silberta oraz zaangażowaniu lokalnych władz i naukowców.

Proces rekultywacji Parku Gródek był odpowiedzią na zakończenie eksploatacji kamienia wapiennego w latach 90. XX w. Ostateczna decyzja o zamknięciu kamieniołomu była podyktowana brakiem płynności finansowej. Sytuacja stała się na tyle krytyczna, że przestano opłacać rachunki, w tym za energię elektryczną. W 1997 r., kiedy zaległości osiągnęły ogromne kwoty, zakład energetyczny zdecydował o odcięciu dostaw prądu do kamieniołomu. Niestety, decyzja ta została podjęta przed weekendem, co spowodowało, że pompy, które stale odpompowywały wodę z obiektu, przestały działać. W ciągu dwóch dni wyrobisko znajdujące się poniżej poziomu wód gruntowych wypełniło się wodą. Zalany został także sprzęt kopalni. To zdarzenie stworzyło nową rzeczywistość i stało się wyzwaniem: jak efektywnie zarządzać zalanym terenem?

Działania rekultywacyjne opierały się na analizie ekologicznej, która miała na celu nie tylko stabilizację tego terenu, ale przede wszystkim stworzenie zrównoważonego i samoregenerującego się środowiska. Wprowadzenie różnorodnych gatunków roślin, odpornych na specyficzne warunki, jakie panowały na zrekultywowanym terenie, pozwoliło na stopniowe tworzenie nowych obszarów dla flory i fauny. Obecnie Park Gródek jest bogaty w różnorodne siedliska przyrodnicze, takie jak ciepłolubne murawy, łąki, tereny podmokłe, a także zadrzewienia i lasy grądowe.

Arboretum w Jaworznie, będące częścią parku, jest żywym dowodem na skuteczność rekultywacji i przyczynia się do odrodzenia terenów zdegradowanych przez działalność przemysłową. To miejsce, które staje się coraz bogatsze w różnorodność biologiczną, świadczy o korzystnych warunkach, które zostały tam stworzone.

Zalane wyrobisko: raj dla nurków

Zbiornik Orka, zwyczajowo nazywany Kamieniołomem Jaworzno Koparki, zalany w wyniku wyłączenia prądu, obecnie stanowi jedno z najatrakcyjniejszych miejsc do nurkowania w południowej Polsce. Pod wodą można podziwiać dwie zalane koparki, budkę strzałowego, magazynek materiałów wybuchowych, stację trafo, łyżki koparek, fragmenty Poloneza Caro oraz od niedawna wrak statku Wilhelm. Zbiornik charakteryzuje się płaskim dnem o średniej głębokości 10-14 m i maksymalnej głębokości 18 m. Widoczność waha się od 5-8 m w sezonie letnim do 15 m poza sezonem, co czyni go doskonałym miejscem do szkoleń, szczególnie w zakresie nawigacji podwodnej. Zbiornik, dzięki zasilaniu przez wody gruntowe, utrzymuje stałą, niską temperaturę około 6°C przez cały rok. To sprawia, że woda nie zamarza zimą, umożliwiając nurkowanie przez cały czas.

Woda w zbiorniku jest wyjątkowo czysta, dzięki kilku kluczowym czynnikom. Przede wszystkim jest on zasilany przez wody gruntowe. Ponadto brak intensywnej działalności przemysłowej w bezpośrednim sąsiedztwie minimalizuje ryzyko skażenia wody, a zakaz kąpieli niweluje możliwość zanieczyszczenia, np. olejkami do opalania.

Zbiornik Wydra

W bezpośrednim sąsiedztwie zbiornika Orka władze miasta stworzyły park widokowy oraz dodatkowy zbiornik o nazwie Wydra o głębokości ok. 10 m. Jego wody również charakteryzują się wybitną czystością. Zbiornik ten jest idealnym miejscem dla mniej doświadczonych nurków, którzy chcą eksplorować podwodne środowisko bez konieczności schodzenia na dużą głębokość.

Drewniana kładka: perełka Parku Gródek

Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów Parku Gródek jest drewniana kładka znajdująca się na zbiorniku Wydra. Konstrukcja ta pozwala odwiedzającym na spacer tuż nad powierzchnią turkusowej wody, a czasem nawet i pod nią. Z kładki rozciąga się przepiękny widok na całą okolicę, a jej architektura doskonale wpisuje się w naturalny krajobraz parku. Spacer po tej kładce to niezapomniane przeżycie, które pozwala na bliski kontakt z naturą i podziwianie wyjątkowego koloru wody z unikalnej perspektywy, której nie można doświadczyć w wielu innych miejscach w Polsce.

Aktywności rekreacyjne w Parku Gródek

Park Gródek to liczne możliwości aktywnego wypoczynku. Dla miłośników spacerów i nordic walkingu przygotowano ścieżki, które prowadzą przez najbardziej malownicze zakątki parku. Entuzjaści jazdy na rowerze znajdą tutaj trasy o różnym stopniu trudności, umożliwiające zwiedzanie parku na dwóch kółkach. Warto jednak pamiętać, że na terenie parku obowiązują pewne ograniczenia – zabronione jest biwakowanie i palenie ognisk.

Zakaz kąpieli: bezpieczeństwo na pierwszym miejscu

Pomimo czystości wód i dostępu do licznych atrakcji obowiązuje zakaz kąpieli w wodach Parku Gródek. Wynika to z historii miejsca – zalanie terenów po zakończeniu eksploatacji kamieniołomu sprawia, że podłoże może być niestabilne i usiane pozostałościami narzędzi z czasów działalności wydobywczej. Nurkowo akweny są proste i bezpieczne, jednak nie nadają się do pływania i brodzenia w płytkiej wodzie, ponieważ już przy brzegu zbiornika Orki mamy od razu głębokość 5 m lub więcej. Zakaz kąpieli ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa odwiedzającym, chroniąc ich przed potencjalnymi niebezpieczeństwami.

Zdj. główne: Iwona Szyprowska-Głodzik