Cel klimatyczny na 2040 r. i droga ku neutralności klimatycznej do 2050 r.

W Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano komunikat Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) do Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej pt.: Zabezpieczenie naszej przyszłości. Cel klimatyczny na 2040 r. i droga ku neutralności klimatycznej do 2050 r. jako fundamenty zrównoważonego, sprawiedliwego i dostatniego społeczeństwa, który jest kolejnym z etapów przygotowywania przez Komisję Europejską wniosku ustawodawczego dotyczącego celu klimatycznego na 2040 r.

Cel klimatyczny na 2040 r. w opinii EKES

O dotychczasowych pracach nad wnioskiem ustawodawczym Komisji Europejskiej dotyczącym celu klimatycznego na 2040 r. pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów: Jaki będzie cel klimatyczny UE na 2040 r.?

EKES popiera zalecany cel klimatyczny polegający na zredukowaniu o 90 proc. emisji gazów cieplarnianych do 2040 r., jednocześnie zaznaczając, że jest on ambitny i można go osiągnąć jedynie pod warunkiem, że zastosowane zostaną wspomagające strategie polityczne zapewniające konkurencyjność europejskiego przemysłu i sprawiedliwą transformację, a także – w sposób racjonalny pod względem kosztów – wszystkie technologie bezemisyjne i nisko emisyjne.

Cel klimatyczny na 2040 r. bazuje na pomyślnym osiągnięciu redukcji emisji netto o co najmniej 55 proc. do 2030 r. EKES podkreśla, że należy skupić się na wdrażaniu pakietu Gotowi na 55 oraz wspieraniu europejskich przedsiębiorstw i gospodarstw domowych w dostosowywaniu się do nowego otoczenia regulacyjnego. W opinii EKES cele klimatyczne wymagają bezprecedensowego inwestowania w dekarbonizację. Celowi na 2040 r. powinno towarzyszyć dążenie do zbudowania silnej gospodarki poprzez transformację, zwiększenie europejskiego bezpieczeństwa energetycznego i zapewnienie wysokiej jakości miejsc pracy.

Aby zwiększyć globalny wpływ europejskiej czystej transformacji i spożytkować korzyści płynące z przywództwa w dziedzinie klimatu, Komitet wzywa Komisję Europejską do śledzenia wzrostu eksportu europejskich produktów i usług w zakresie czystych technologii, a także do wytyczenia celów w tej dziedzinie.

W jaki sposób wyznaczono cel klimatyczny na 2040 r.?

Unia Europejska wyznaczyła prawnie wiążące cele dotyczące redukcji emisji o co najmniej 55 proc. do 2030 r. i neutralności klimatycznej do 2050 r. Europejskie prawo o klimacie zobowiązuje Komisję, by jako działanie śródokresowe zaproponowała cel na 2040 r. W komunikacie Komisji Europejskiej zaproponowano cel redukcji emisji o 90 proc. Komunikat i załączona do niego ocena skutków obejmują trzy możliwe warianty: wariant 1 – liniowa ścieżka redukcji o 80 proc.; wariant 2 – redukcja o 85-90 proc.; wariant 3 – redukcja o 90-95 proc.

Europejski naukowy komitet doradczy ds. zmiany klimatu (ESABCC) w sprawozdaniu z czerwca 2023 r. zalecił cel redukcji emisji o 90-95 proc. do 2040 r. Zaproponowany przez Komisję Europejską cel klimatyczny na 2040 r. jest zgodny z docelowym zakresem sugerowanym przez ESABCC, który uzyskał również największe poparcie w konsultacjach publicznych przeprowadzonych przez Komisję Europejską w 2023 r. Komunikat przedstawiony przez EKES stanowi punkt wyjścia do dialogu na temat celu na 2040 r. i sposobów jego osiągnięcia. Zgodnie z założeniami, Komisja Europejska w nowej kadencji przygotuje wniosek ustawodawczy dotyczący celu na 2040 r. oraz niezbędne do jego osiągnięcia ramy polityczne.

Cel klimatyczny na 2040 r. i jego globalny kontekst

Podczas konferencji klimatycznej ONZ COP28, która odbyła się w 2023 r., wezwano strony do odejścia od wszystkich paliw kopalnych, przyczynienia się do potrojenia produkcji energii ze źródeł odnawialnych i podwojenia środków inwestowanych w efektywność energetyczną do 2030 r. oraz do przyspieszenia wdrażania czystych technologii. EKES podkreśla, że cel klimatyczny na 2040 r. i odpowiadający mu cel na 2035 r. muszą być zgodne ze zobowiązaniami podjętymi przez wszystkie strony podczas COP28 i muszą zostać przyjęte niezwłocznie.

EKES zauważa, że udział Europy w światowych emisjach wynosi obecnie 7 proc. i maleje w miarę postępów UE w kierunku osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 r., ale jednocześnie Europa w ujęciu historycznym jest jednym z największych emitentów. Od 1990 r. UE zdołała ograniczyć emisje ze swego terytorium o 32 proc. i jako pierwsza wśród największych gospodarek oddzieliła wzrost gospodarczy od emisji gazów cieplarnianych.

Jak osiągnąć zakładany cel klimatyczny na 2040 r.?

Celowi klimatycznemu na 2040 r. muszą towarzyszyć strategie wspomagające, takie jak skupienie się na sprawiedliwej transformacji i konkurencyjności przemysłowej Europy.

EKES z zadowoleniem przyjmuje włączenie do komunikatu wszystkich technologii bezemisyjnych i niskoemisyjnych. Według Międzynarodowej Agenci Energetycznej większość innowacji potrzebnych do przyspieszenia działań w dziedzinie klimatu do 2030 r. jest już dostępna na rynku, ale osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. będzie wymagało wdrożenia technologii, które są jeszcze w fazie rozwoju.

Realizacja ambitnego celu na 2040 r. będzie zatem uzależniona zarówno od masowego wdrożenia istniejących opłacalnych, sprawdzonych i wypróbowanych technologii, takich jak energia odnawialna, pompy ciepła i pojazdy elektryczne, jak i od opracowania i rozwoju powstających technologii, takich jak zaawansowane biopaliwa, wodór odnawialny i niskoemisyjny, baterie, paliwa i materiały syntetyczne, małe i modułowe reaktory jądrowe oraz sposoby na wychwytywanie, utylizację i składowanie dwutlenku węgla, szczególnie w sektorach, w których emisje trudno zredukować.

EKES zauważa, że cele klimatyczne UE wymagają bezprecedensowych inwestycji w dekarbonizację istniejących procesów przemysłowych i transportu, a także w produkcję technologii i materiałów neutralnych emisyjnie oraz w czystą energię i czyste ciepło, które będą te procesy umożliwiać. W opinii EKES przejście na zieloną gospodarkę na drodze do osiągnięcia celu klimatycznego na 2040 r. będzie wymagać siły roboczej wyszkolonej w zakresie nowych technologii i zrównoważonych praktyk.