Sri Lanka walczy z powodziami, renaturyzując mokradła

Intensywny rozwój urbanistyczny Kolombo, byłej stolicy Sri Lanki, doprowadził do poważnych zniszczeń terenów podmokłych, które niegdyś odgrywały kluczową rolę w ochronie miasta przed powodziami. Szacuje się, że w ciągu ostatnich 30 lat Kolombo straciło ok. 40 proc. swoich mokradeł, co znacząco zwiększyło zarówno częstotliwość występowania, jak i rozmiary powodzi. Zanik naturalnych barier wodnych spowodował, że miasto zaczęło regularnie zmagać się z poważnymi konsekwencjami ulew.

W obliczu tych wyzwań konieczne stało się znalezienie rozwiązań, które mogłyby przywrócić okolicy naturalne systemy ochronne. Odpowiedzią okazały się innowacyjne programy rewitalizacji mokradeł, które nie tylko pozwoliły im odzyskać zdolność do retencjonowania wody, ale także skutecznie zmniejszyły ryzyko występowania powodzi.

Urbanizacja i degradacja mokradeł

Rozbudowa miast w Sri Lance, szczególnie po zakończeniu wieloletniej wojny domowej w 2009 r., miała druzgocący wpływ na lokalne ekosystemy. W latach 2010–2014 Kolombo doświadczyło intensywnego wzrostu urbanistycznego, w wyniku którego wiele terenów podmokłych wokół niego zostało osuszonych i przekształconych w nowe osiedla mieszkaniowe. Szacuje się, że w ciągu ostatnich 30 lat ok. 40 proc. z nich zniknęło z powodu bezpośrednich i pośrednich skutków urbanizacji.

Te naturalne bufory, które niegdyś chroniły miasto przed efektami nadmiernych opadów, zostały przekształcone między innymi w nielegalne wysypiska, zanieczyszczane zarówno przez odpady komunalne, jak i przemysłowe. Zaś Kolombo, pozbawione naturalnych systemów ochronnych, zaczęło zmagać się z coraz częstszymi powodziami.

Powodzie i potrzeba kompleksowego zarządzania mokradłami

Degradacja i zanik mokradeł w Kolombo znacząco przyczyniły się do wzrostu częstotliwości występowania powodzi w tym regionie. Brak naturalnych barier wodnych, które wcześniej chroniły miasto przed skutkami intensywnych opadów, z każdym rokiem stawał się coraz bardziej odczuwalny. W latach 2010–2020 była stolica Sri Lanki wielokrotnie zmagała się z poważnymi powodziami, które powodowały ogromne zniszczenia infrastruktury oraz niosły ze sobą poważne straty materialne i zdrowotne. Zniszczone domy, podtopione osiedla oraz zagrożenia związane z wodami powodziowymi, pełnymi zanieczyszczeń i patogenów, wymusiły na władzach podjęcie zdecydowanych działań.

Ministerstwo Zarządzania Kryzysowego Sri Lanki podkreśla, że powodzie są jedną z głównych przyczyn strat materialnych oraz zniszczeń gruntów rolnych w kraju. Badania pokazują, że problem ten narasta, a w samym regionie Kolombo, w ciągu ostatnich 40 lat, powodzie dotknęły ponad 1,5 mln osób, z czego większość katastrofalnych wydarzeń miała miejsce w ostatniej dekadzie. Duża powódź w 2017 r. spowodowała śmierć ponad 200 osób, przesiedlenie 500 tys. oraz zniszczenie około 2600 domów. Rok wcześniej równie intensywne powodzie przyczyniły się do śmierci ponad 100 osób.

W odpowiedzi na rosnące zagrożenie powodziami rząd Sri Lanki, we współpracy z Bankiem Światowym, wprowadził zintegrowane programy rewitalizacji mokradeł, które łączą inżynierię środowiskową z edukacją społeczną. Kluczowym elementem tych działań było przywracanie ekosystemom zdolności do pochłaniania nadmiaru wód opadowych, jednocześnie poprawiając ich stan ekologiczny poprzez usuwanie odpadów i zanieczyszczeń. Kolombo, dzięki tym inicjatywom, od października 2018 r. jest jedynym miastem podmokłym w Azji Południowej objętym Konwencją Ramsarską, czyli uznającym mokradła za kluczowy element ochrony globalnej bioróżnorodności.

Rewitalizacja mokradeł

Jednym z flagowych projektów rewitalizacyjnych w Kolombo było przekształcenie zaniedbanych i zanieczyszczonych terenów podmokłych w miejskie parki ekologiczne. Przykładem takich działań jest Park Diyasaru, rozciągający się na 60 ha oraz nowo otwarty Park Gothatuwa. Owe przestrzenie, dawniej wykorzystywane jako nielegalne wysypiska śmieci, przeszły metamorfozę i stały się zielonymi oazami w sercu miasta. Dzięki rewitalizacji mokradła te odzyskały swoją zdolność do retencjonowania wody, co znacząco zmniejszyło ryzyko wystąpienia powodzi w okolicznych dzielnicach.

Parki te pełnią nie tylko funkcje ekologiczne, ale także społeczne i edukacyjne. W Diyasaru można podziwiać ponad 80 gatunków ptaków, różnorodne gatunki motyli i wodnych stworzeń, które powróciły tu po przywróceniu równowagi ekologicznej. Parki stały się miejscami rekreacji dla mieszkańców – organizowane są tam wycieczki edukacyjne, imprezy kulturalne oraz działania mające na celu podnoszenie świadomości ekologicznej.

Lokalne inicjatywy na rzecz ochrony mokradeł

Rewitalizacja mokradeł w Kolombo nie byłaby możliwa bez aktywnego zaangażowania lokalnych społeczności. Kluczową rolę w tym procesie odegrały oddolne inicjatywy, takie jak Thalangama Wetland Watch. Ta organizacja edukuje mieszkańców na temat znaczenia mokradeł oraz organizuje akcje sprzątania, aby zapobiec dalszemu zanieczyszczaniu terenów podmokłych. Współpraca z lokalnymi władzami oraz przedsiębiorstwami pozwala na pozyskiwanie funduszy i wsparcia technicznego, co umożliwia skuteczniejsze działania na rzecz ochrony zagrożonych ekosystemów.

Edukacja jest kluczowym elementem zmiany postrzegania mokradeł przez mieszkańców Kolombo. Jeszcze kilkanaście lat temu uważane były za nieużytki, miejsca niebezpieczne i niezagospodarowane. Dziś, dzięki kampaniom społecznym oraz wycieczkom szkolnym, coraz więcej osób rozumie, jak istotne są dla ekosystemu, gospodarki wodnej oraz zdrowia publicznego. Uczniowie odwiedzający parki miejskie, takie jak Diyasaru, uczą się o bioróżnorodności i roli, jaką odgrywają mokradła w walce ze zmianami klimatycznymi.

Przyszłość ochrony mokradeł w Sri Lance

Pomimo wielu sukcesów w rewitalizacji terenów podmokłych, sytuacja nadal jest poważna. Szacuje się, że co roku kraj nadal traci ok. 1,2 proc. mokradeł z powodu nielegalnego wyrzucania odpadów, zanieczyszczania oraz nieodpowiedzialnej urbanizacji. Aby temu przeciwdziałać, rząd planuje kolejne inwestycje w zieloną infrastrukturę, której celem jest połączenie innowacyjnych technologii inżynieryjnych z naturalnymi metodami ochrony środowiska.