CBAM – mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2

CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) to unijny mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂. Służy on zapewnieniu uczciwej wyceny emisji dwutlenku węgla podczas produkcji towarów oraz wprowadzania ich do UE, a także zachęcaniu do czystszej produkcji przemysłowej w krajach spoza Unii.

CBAM – zasady obowiązujące w okresie przejściowym

W dniu 17 sierpnia 2023 r. Komisja Europejska przyjęła zasady regulujące wdrażanie (CBAM) w okresie przejściowym, który rozpoczyna się 1 października 2023 r. i potrwa do końca 2025 r. W opublikowanym rozporządzeniu wykonawczym określono obowiązki sprawozdawcze, mające zastosowanie w przypadku unijnych importerów towarów objętych CBAM w okresie przejściowym, a także metodykę obliczania emisji wbudowanych uwalnianych w procesie produkcji towarów objętych CBAM.

W okresie przejściowym przedsiębiorstwa handlowe będą składać jedynie sprawozdania na temat emisji wbudowanych związanych z importem towarów objętych CBAM, bez opłacania wyrównania finansowego. Zapewni to przedsiębiorstwom czas na przygotowanie, zaplanowanie i dopracowanie metodyki do 2026 r.

Stopniowe wprowadzanie mechanizmu umożliwi ostrożną, przewidywalną i proporcjonalną transformację przedsiębiorstw z UE i spoza Wspólnoty, a także dostosowanie się do stopniowego wycofywania przydziału bezpłatnych uprawnień w ramach unijnego systemu handlu nimi (ETS). Rezygnacja z uprawnień odbywać się będzie równolegle z wprowadzeniem CBAM w latach 2026-2034.

Wdrażanie zasad dotyczących CBAM

Carbon Border Adjustment Mechanism początkowo będzie miał zastosowanie do niektórych towarów i wybranych prekursorów, których produkcja jest intensywna pod względem emisji dwutlenku węgla i wiąże się z największym ryzykiem przekroczenia wartości: cement, żelazo i stal, aluminium, nawozy, energia elektryczna i wodór. Dzięki temu rozszerzonemu zakresowi CBAM dotyczyć będzie ostatecznie – po pełnym wprowadzeniu – ponad 50 proc. emisji w sektorach objętych systemem handlu uprawnieniami.

Aby pomóc importerom w UE, jak i producentom w państwach trzecich, dostosować się do nowych zasad, Komisja opublikowała wytyczne dotyczące praktycznych aspektów ich wdrażania. Jednocześnie trwają prace nad specjalnymi narzędziami informatycznymi, mającymi pomóc importerom w dokonywaniu obliczeń i ich zgłaszaniu. Opracowywane są także materiały szkoleniowe, webinaria i instrukcje mające pomóc przedsiębiorstwom w okresie przejściowym. Wprawdzie importerzy są zobowiązani do gromadzenia danych za czwarty kwartał już od 1 października 2023 r., ale pierwsze sprawozdanie należy przedłożyć dopiero na koniec stycznia 2024 r.

Rozporządzenie wykonawcze w sprawie wymogów i metodologii w zakresie sprawozdawczości na etapie przejściowym zapewnia elastyczność w odniesieniu do wartości stosowanych do obliczania emisji wbudowanych z tytułu przywozu. W pierwszym roku realizacji firmy będą miały do wyboru trzy sposoby:

1. pełna sprawozdawczość zgodna z nową metodyką (metoda UE);
2. sprawozdawczość oparta na równoważnych systemach krajowych państw trzecich;
3. sprawozdawczość oparta na wartościach referencyjnych.

Od dnia 1 stycznia 2025 r. akceptowana będzie wyłącznie metoda UE.

Rola wdrożenia systemu CBAM

CBAM jest jednym z głównych filarów ambitnego unijnego programu „Gotowi na 55” i przełomowym narzędziem UE do walki z ucieczką emisji gazów cieplarnianych. Ucieczka emisji ma miejsce, gdy przedsiębiorstwa z siedzibą w UE przenoszą wysokoemisyjną produkcję za granicę, aby skorzystać z niższych standardów, lub gdy produkty unijne zastępuje się importowanymi o większej emisji dwutlenku węgla w procesie produkcji, co z kolei osłabia efekty naszych działań w dziedzinie ochrony klimatu.