Korzyści ekonomiczne zagospodarowania wód opadowych w mieście

W jakich obszarach ekonomia zajmuje się wodą? Co tworzy wartość ekonomiczną wody? Jakim rodzajem dobra publicznego jest woda? Te pytania stały się podstawą rozważań teoretycznych, które następnie zostały zawężone do analiz dotyczących wód opadowych i roztopowych i opublikowane w monografii. Korzyści ekonomiczne zagospodarowania wód opadowych są tematem rozległym i niezwykle złożonym. Postawione pytania były związane z działaniami w mieście i możliwymi do osiągnięcia oszczędnościami ekonomicznymi w przypadku wprowadzania błękitno-zielonej infrastruktury i rozwiązań opartych na naturze.

Korzyści ekonomiczne zagospodarowania wód opadowych jako cel monografii

Celem badawczym monografii było zaproponowanie metodyki kalkulowania korzyści ekonomicznych zagospodarowania wód opadowych i roztopowych w mieście z uwzględnieniem podmiotów zaangażowanych w ten proces. W całej monografii przyjęto zasadę od ogółu do szczegółu. Trudno byłoby dywagować o wodach opadowych, nie odwołując się do bardziej ogólnych badań dotyczących wód jako zasobu czy jako dobra w naukach ekonomicznych. Choć ekonomia szeroko zajmuje się kwestią zasobów naturalnych, to poszukiwanie rozważań i badań dotyczących tylko wody, a zwłaszcza wody opadowej, było sporym wyzwaniem.

Krótka historia analiz dotyczących zagospodarowania wód opadowych

Analizy dotyczące wód opadowych można w zasadzie datować na ostatnie 20 lat, przy czym wiele prac jest związanych z praktycznymi metodami ich zagospodarowania. Od kilkunastu lat pojawiają się opracowania eksperckie i naukowe dotyczące korzyści wynikających z zagospodarowania wód opadowych (zamiast ich szybkiego odprowadzania do odbiornika). Monografia ta przedstawia wybrane podejścia do analizy korzyści, jednocześnie idąc o krok dalej, proponując szczegółową metodykę liczenia ich w warunkach polskich.

Treści monografii według rozdziałów

Treść monografii została podzielona na 5 rozdziałów. Pierwszy z nich jest poświęcony przeglądowi literatury ekonomicznej pod kątem wód, w tym opadowych. Wstępne rozważania dotyczą zasobów naturalnych w naukach ekonomicznych, w tym wody, a następnie, już bardziej szczegółowo, zajęto się kwestiami własności i dostępu do wody, wodą jako dobrem publicznym oraz tym, jak może się zmieniać sposób postrzegania wody jako dobra publicznego, prywatnego, klubowego czy wspólnego.

Szeroko zajęto się również zagadnieniem wartości wody, w tym różnicą między wartością a ceną. Odwołano się do koncepcji całkowitej wartości ekonomicznej oraz jej składowych, między innymi w odniesieniu do wody. Nie podjęto rozważań związanych z własnością wody, prawem wodnym i prawami do wody z uwagi na ograniczone rozmiary publikacji, ale zagadnienia te zostały opracowane w innej publikacji i należy je traktować jako uzupełnienie rozważań o istocie wody w ekonomii prowadzonych przez autorkę.

Rozdział drugi dotyczy korzyści i kosztów środowiskowych naświetlonych z kilku perspektyw, takich jak rozwój tych kategorii w ekonomii, ich praktyczne zastosowanie w ramach metodyki analizy kosztów i korzyści, podejście prezentowane w Ramowej dyrektywie wodnej oraz w metodyce analizy usług ekosystemów. Stanowi to kompleksowe podejście do tematyki korzyści i kosztów ekonomicznych. W każdym przypadku odnoszono się do kwestii wodnych.

Kolejny, trzeci rozdział koncentruje się na korzyściach zagospodarowania wód opadowych i roztopowych w mieście. Zaprezentowane zostało zintegrowane podejście do tematu i zalety proponowanych działań, etapy ewoluowania miast w tym kierunku, opisano też korzyści z wprowadzania błękitno-zielonej infrastruktury na terenach zurbanizowanych oraz dylematy z tym związane. Zaproponowano w nim także autorskie, modelowe podejście do waloryzacji korzyści zagospodarowania wód opadowych i roztopowych w mieście, które w dalszej części monografii zostało rozwinięte i ewaluowane w odniesieniu do korzyści ekonomicznych.

Rozdział czwarty został poświęcony zagospodarowaniu wód opadowych w miastach w Polsce, nasilaniu się problemów z szybkimi powodziami miejskimi oraz działaniami podejmowanymi na szczeblu lokalnym w celu przeciwdziałania ich negatywnym efektom. W rozdziale tym opisano i „zmapowano” system zagospodarowania wód opadowych w naszym kraju oraz zidentyfikowano i ujednolicono opis trzech najbardziej podstawowych modeli.

Ostatni rozdział – piąty – powstał jako wyniki prowadzonych przez autorkę badań empirycznych na przykładzie wybranego miasta. Wartością dodaną tej części monografii jest nie tylko nowe, metodyczne podejście do identyfikowania korzyści wynikających ze zmiany sposobu zagospodarowania wód opadowych w rachunkach różnych podmiotów zajmujących się tym procesem (a zidentyfikowanych w rozdziale czwartym). W kilku pozycjach wyceny autorka pozwoliła sobie na ostrożne ich estymacje, jednak musiała też przyznać, że są obszary, które wymagają rozpoczęcia lub zmiany sposobu gromadzenia danych oraz ich digitalizacji. Te ustalenia niosą również istotną wartość poznawczą i powinny być traktowane jako tak samo wartościowe, jak wyniki z obszarów, które udało się waloryzować. Rozdział kończy dyskusja na temat otrzymanych wyników oraz rekomendacje działań, jakie powinny zostać wdrożone w Polsce.

Podsumowanie

Autorka podjęła próbę połączenia skrajnych biegunów: teorii ekonomicznych dotyczących zasobów naturalnych, w tym wody, z praktycznymi działaniami związanymi z wodami opadowymi oraz uniwersalnych metod waloryzacji korzyści ekonomicznych z praktyką polskich miast funkcjonujących w konkretnej rzeczywistości prawno-administracyjno-ekonomicznej. Autorka żywi nadzieję, że w tej monografii udało się wybudować mosty między tymi skrajnościami i że będzie to pozycja przydatna dla szerokiej grupy naukowców, praktyków i aktywistów zainteresowanych korzyściami ekonomicznymi z zagospodarowania wód opadowych i roztopowych w miastach, a także studentów zarówno kierunków inżynierii środowiska, jak i kierunków ekonomicznych.

dr Ksymena Rosiek – naukowczyni, dydaktyczka, pracowniczka Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, w Katedrze Finansów Rozwoju Zrównoważonego. Członkini Stowarzyszenia Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych. Współpracowniczka Think tanku OEES WaterLab. Specjalizuje się w kwestiach związanych z rozwojem zrównoważonym, w szczególności interesuje się ekosystemami miasta, błękitną i zielną infrastrukturą. Gospodarowanie wodami opadowymi z perspektywy ekonomicznej w dobie transformacji klimatycznej, koszty i korzyści środowiskowe w kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym (Circular Economy), dobra wspólne oraz wpływ Rewolucji 4.0 na sektor publiczny są przedmiotem obecnie prowadzonych badań. Autorka monografii Korzyści ekonomiczne zagospodarowania wód opadowych w mieście.