Niezwykli mieszkańcy głębin oceanów

Otchłań oceanów to miejsce fascynujące, lecz ekstremalne pod względem warunków życia. Zwierzęta mieszkające w głębinach oceanów musiały wykształcić szereg cech, które pozwoliły im funkcjonować w nietypowym, ciemnym środowisku i pod ogromną presją ciśnienia. Przedstawiając listę najciekawszych zwierząt głębinowych, sygnalizujemy niektóre z niesamowitych form, sposobów adaptacji czy cech poszczególnych gatunków.

Odkrywanie głębin oceanicznych

Obszary oceaniczne, znajdujące się na głębokościach przekraczających 2000 m p.p.m., stanowią tajemnicze tereny, których badanie wymaga zaawansowanej technologii i wyspecjalizowanych pojazdów podwodnych. Panują tam temperatury bliskie zeru, ciśnienie jest ekstremalne i nie ma światła naturalnego, ponieważ promienie słoneczne nie są w stanie przedostać się na taką głębokość. Niektóre stworzenia zyskały zdolność bioluminescencji jako przystosowania do ciemnego środowiska, w którym przyszło im żyć – emitując własne światło przyciągają zdobycz, komunikują się lub maskują przed drapieżnikami. Pomimo postępów technologii wiele obszarów otchłani oceanicznej pozostaje wciąż niezbadanych, a naukowcy nie odkryli jeszcze wszystkich gatunków zamieszkujących te wyjątkowe ekosystemy.

Mieszkańcy głębin oceanów – lista tych niezwykłych stworzeń

Prezentujemy listę, która pokazuje, jak dotychczas odkryci mieszkańcy głębin oceanów radzą sobie w nieprzyjaznych warunkach oraz jakimi niesamowitymi stworzeniami są:

1. Sloane’s Viperfish (Chauliodus sloani) to jedna z najbardziej rozpoznawalnych ryb głębinowych, z długimi zębami przypominającymi kły i fotoforami oświetlającymi boki ciała. W dzień spotykany jest na głębokościach od 500 m do 2500 m, ale nocą wypływa na płytsze wody (poniżej 600 m), gdzie bardziej intensywnie żeruje. Gatunek został po raz pierwszy opisany przez niemieckich naukowców Marcusa E. Blocha i Johanna G. Schneidera w 1801 r. Uważa się, że Chauliodus sloani potrafi regulować intensywność bioluminescencji fotoforów brzusznych, aby zamaskować się przed drapieżnikami, które mogłyby zobaczyć jego cień. Gatunek został nazwany na cześć brytyjskiego lekarza i przyrodnika Hansa Sloane’a, którego opis podróży na Jamajkę w 1725 r. był kilkakrotnie cytowany przez Blocha i Schneidera.

2. Krab Yeti (Kiwa hirsuta) to niezwykły, włochaty krab bez oczu. Odkryto go w 2005 r. w pobliżu Wyspy Wielkanocnej, w kominie hydrotermalnym na głębokości 2200 m. Reprezentuje nie tylko nowy gatunek, ale także nowy rodzaj „Kiwa” – nazwany tak na cześć mitologicznej polinezyjskiej bogini oraz strażniczki oceanu – i „hirsuta”, co po łacinie oznacza „włochaty”. Ze względu na owłosione szczypce zwierzę to zostało nazwane na cześć legendarnego Yeti z Himalajów. Te włosy są pokryte bakteriami chemoautotroficznymi, które pomagają skorupiakowi w procesie oksygenacji i odżywiania.

3. Zwisłoszczęk czarny (Malacosteus niger) spotykany jest w oceanach strefy tropikalnej i subtropikalnej na głębokościach 500-2500 m p.p.m. Ma charakterystyczną, pokrytą ostrymi zębami, opadającą dolną szczękę, od której pochodzi nazwa zwyczajowa ryby. To wyspecjalizowane uzębienie może obracać się do wewnątrz, aby zapobiegać ucieczce ofiary i ułatwić jej przejście do przełyku. Zwisłoszczęk czarny posiada na głowie trzy parzyste narządy świetlne i odznacza się rzadką wśród zwierząt zdolnością do czerwonej bioluminescencji. Te opalizujące ryby występują w odcieniach niebieskiego, zielonego, czarnego i srebrnego.

4. Świnia morska (Scotoplanes globosa), pomimo swojej nazwy, różowego zabarwienia ciała i zamiłowania do błotnistego dna morskiego, jest w rzeczywistości rodzajem ogórka morskiego. Żyje w najgłębszych i najciemniejszych częściach oceanu, od 1200 do 5000 m pod powierzchnią. Świnia morska spędza całe dnie, węsząc w błotnistych osadach na dnie morskim oraz zjadając kawałki martwych glonów i zwierząt, które spadły z płytszych stref. Choć występuje powszechnie, naukowcy wciąż próbują rozwiązać tajemnice z nią związane. Jedną z najbardziej zagadkowych pozostaje przyczyna, dla której czasami podwożą „autostopem” młode kraby królewskie (Neolithodes diomedeae), nie mając z tego żadnych wyraźnych korzyści.

5. Żabnica, inaczej Black Seadevil Anglerfish, czyli „czarny diabeł morski” (Melanocetus) – została tak nazwana ze względu na złowrogi wygląd i czarną jak smoła skórę. Żyje na głębokości od 100 do 4500 m p.p.m. Charakteryzuje ją duża głowa i obfity zestaw pokaźnych, groźnie wyglądających, ostrych i szklistych, przypominających kły zębów, które występują tylko u samic tego gatunku. Diabły morskie posiadają bulwiastą bioluminescencyjną „przynętę-wędkę” na końcu zmodyfikowanego promienia grzbietowego, zwaną „esca”. Przypuszcza się, że narząd ten służy do zwabiania ofiary w ciemnych, głębinowych środowiskach. Źródłem luminescencji ryby są symbiotyczne bakterie zamieszkujące escę i obszar wokół niej. Potężna szczęka pozwala żabnicy na połknięcie zdobyczy większej od niej samej.

6. Ośmiornica Dumbo (Grimpoteuthis) to zwierzę głębinowe, żyjące na dnie oceanu na ekstremalnych głębokościach od 3 do 4 tys. m. Jest najgłębiej żyjącym przedstawicielem tego gatunku. Nazwa „dumbo” pochodzi od jej płetw, które przypominają wielkie uszy słonia Dumbo, bohatera filmu Disneya z 1941 r. Istnieje około 17 gatunków ośmiornic Dumbo, które należą do grupy zwanej „ośmiornicą parasolową”, ponieważ potrafią unosić się na wodzie, przypominając parasolkę. Ośmiornica ta rzuca się na ofiarę i zjada ją w całości – ta cecha żywieniowa jest unikalna dla rodzaju Grimpoteuthis. Ich dieta obejmuje widłonogi, równonogi, robaki włosowe i obunogi. Są stosunkowo małe – dorastają do średniej długości 20-30 cm. Nie posiada worka z atramentem, ponieważ w głębokim morzu rzadko ma okazję spotykać drapieżniki.

7. Wampirzyca piekielna (Vampyroteuthis infernalis) uwielbia ciemność głębokiego, zimnego oceanu. Ma ciemnoczerwony kolor ciała, lodowatoniebieskie oczy i błoniaste macki, które przypominają pelerynę. Pomimo swojej nazwy jest głowonogiem oraz jedynym współcześnie żyjącym przedstawicielem rodziny Vampyroteuthidae i rzędu wampirzyc (Vampyromorphida). Występuje na głębokościach od 600 do 1200 m w umiarkowanych i tropikalnych strefach głębinowych. Większość głowonogów to myśliwi, lecz kałamarnica wampirzyca jest padlinożercą. Wampirzyca piekielna żyje w strefie minimalnej zawartości tlenu, w której nasycenie nim może być mniejsze niż 5 proc. Aby sobie z tym poradzić wykorzystuje hemocyjaninę (błękitną krew na bazie miedzi), która bardzo dobrze wiąże tlen, posiada do tego dużą powierzchnię skrzeli i ma niski metabolizm, dzięki czemu zużywa bardzo mało energii.

Kałamarnica wampirzyca nie wyrzuca atramentu. Końcówki jej macek wydzielają chmurę bioluminescencyjnego śluzu, który świeci do 10 minut, czyli wystarczająco długo, aby mogła uciec przed drapieżnikiem. W celu obrony przyjmuje także postawę „ananasa” – dzieje się tak, gdy kałamarnica unosi swoje błoniaste macki nad tułowiem, odsłaniając kolce, które wyglądają na bardzo ostre i próbuje tym sposobem odstraszyć agresora.

8. Fangtooth Fish (Anoplogaster cornuta) charakteryzuje się dużymi ustami wyposażonymi w ostre, przypominające kły zęby, skąd bierze się jego potoczna nazwa „fangtooth”. Dorosła ryba jest mała, osiąga około 17 cm długości. Występuje głównie na głębokościach od 500 do 2000 m. Jej zęby, w stosunku do wielkości ciała, są tak długie, że Anoplogaster przystosował się do zamykania pyska – specjalne woreczki na podniebieniu zapobiegają przekłuwaniu mózgu ryby przez jej własne zęby.

Fangtooth Fish jest drapieżnikiem i żywi się innymi rybami, skorupiakami i głowonogami. Potrafi osiągnąć niewidzialność, pochłaniając światło z dużą wydajnością – pozwala mu na to melanina, pigment, który pokrywa praktycznie całą jego skórę właściwą i pochłania prawie całe przychodzące światło. Sprawia to, że w głębinowych ciemnościach staje się niewidoczny. Skuteczność absorpcji światła wynosi 99,5 proc., co bardzo utrudnia fotografowanie tej ryby w jej naturalnym środowisku.

9. Gigantyczny równonóg (Bathynomus) jest blisko spokrewniony ze skorupiakami morskimi, takimi jak krewetki i kraby, oraz lądowymi, takimi jak pluskwiaki. Żyją na głębokości od 150 do 2000 m (i potencjalnie głębiej).Wędruje po głębokim dnie morskim, żerując na tuszach ryb i innych odpadkach spadających z góry. Potrafi zjeść tak dużo, że może to ograniczyć znacząco jego zdolność do poruszania się. Bathynomus jest przykładem gigantyzmu głębokomorskiego – dorasta do 40 cm długości. Posiada kończyny pływające, zwane pleopodami, których używa również do oddychania. Gigantyczne równonogi, gdy poczują się zagrożone, zwijają się w małą kulkę – zupełnie jak ich śródlądowi, mniejsi krewni.

10. Ryba Barreleye (Macropinna microstoma) to stworzenie zamieszkujące oceaniczne strefy na wysokości od 600 do 800 m. Swoją nazwę zawdzięcza niezwykłym oczom, które są skierowane w górę pod kątem 90 stopni. W ten sposób Macropinna microstoma jest w stanie dostrzec w słupie wody ofiarę znajdującą się nad nią, a w razie potrzeby może je obrócić do przodu i patrzeć na ofiarę przed sobą. Jej niezwykłe oczy są duże, jasnozielone i mają kształt rurki. Widać je przez przezroczystą, wypełnioną płynem głowę ryby.

Duże, płaskie płetwy pozwalają jej pozostać prawie w bezruchu w wodzie i bardzo precyzyjnie manewrować podczas pływania. Przez większość czasu ryba Barreleye wisi nieruchomo w wodzie, z ciałem w pozycji poziomej i oczami skierowanymi w górę. Zielone pigmenty w jej oczach mogą odfiltrowywać światło słoneczne wpadające bezpośrednio z powierzchni morza, pomagając dostrzec bioluminescencyjny blask zwierząt znajdujących się nad jej głową.

Więcej o niezwykłych mieszkańcach wód przeczytasz w artykule: Odkrywając najdziwniejsze stworzenia głębinowe.

Odkrywanie niewidzialnego – mieszkańcy głębin oceanów

Odkrycie wszystkich mieszkańców głębin oceanów wymaga zaawansowanej technologii i specjalistycznego sprzętu podwodnego. Ich tajemniczość sprawia, że są fascynujące, a wiele z nich pozostaje wciąż nieznanych. Różnorodność biologiczna głębin oceanicznych porównywana jest z tą charakteryzującą lasy deszczowe. Mimo że zwierzęta żyją w najgłębszych obszarach oceanów, działalność człowieka może nadal mieć na nie negatywny wpływ. Ochrona tych ekosystemów ma ogromne znaczenie również w kontekście zmiany klimatu. Oceany pochłaniają ogromne ilości gazów cieplarnianych. Szacuje się, że do tej pory aż 30 proc. dwutlenku węgla wyemitowanego przy spalaniu paliw kopalnych pochłonęły właśnie one.