English
Oceany i morza to miejsca pełne tajemnic. Ich głębiny skrywają największe gatunki morskich zwierząt na świecie. Choć świat pełen jest fascynujących i dużych zwierząt, to w środowisku morskim można znaleźć ich najwięcej. To także środowisko życia największego w historii i na całym globie płetwala błękitnego – jest większy nawet od dinozaurów i innych prehistorycznych zwierząt. Co skrywają głębiny i jak wielkie są największe gatunki zamieszkujących je zwierząt?
Morskie głębiny skrywają największe gatunki gigantów
Zwierzęta głębinowe często są większe od swoich kuzynów z płycizn, a także zazwyczaj żyją dłużej od nich. Dlaczego? Naukowcy szacują, że wynika to z miejsca ich bytowania: w zimnych głębinach występuje większe stężenie rozpuszczonego tlenu, jest tam mniejsza presja drapieżników w porównaniu z wodami płytkimi. Większy rozmiar ciała ułatwia poszukiwanie rozproszonych zasobów pożywienia i pozwala na przemieszczanie się na większe odległości. W głębinach panuje niedobór pożywienia, co bywa zaletą, ponieważ im większe jest zwierzę, tym wydajniejszy staje się jego metabolizm, stąd największe gatunki zwierząt mają tendencję do pojawiania się w głębinach. Niedostępność głębokowodnych siedlisk utrudnia jednak pełne zbadanie tematu.
Największe gatunki zwierząt morskich, ujęte w zestawienie na podstawie rozmiaru, tworzą ranking, w którym pierwszą dziesiątkę stanowiłyby wieloryby. Aby lista miała sens, uwzględniliśmy tylko płetwala błękitnego, który jest największym zwierzęciem na świecie. Dobraliśmy do niego jeszcze sześć równie fascynujących olbrzymów.
Największe gatunki zwierząt morskich na świecie
Jak duże są największe gatunki zwierząt morskich na świecie? Przekonajmy się:
1. Płetwal błękitny (Balaenoptera musculus) jest nie tylko największym zwierzęciem morskim współcześnie, lecz także największym zwierzęciem, jakie kiedykolwiek żyło na Ziemi. Osiąga długość około 30 m i masę ponad 200 t (to waga około 33 słoni. Sam język płetwala błękitnego może ważyć tyle, co słoń, a jego serce tyle, co samochód). Choć jest ogromny, to nie jest drapieżnikiem. W skład jego diety wchodzą małe zwierzęta zwane krylem. Pojedynczy dorosły płetwal błękitny zjada ich około 4 t dziennie, co oznacza, że może zjeść do 40 mln kryli na dzień. Są również najdłużej żyjącymi zwierzętami na świecie – szacowana średnia długość ich życia to 80-90 lat.
Status według Czerwonej listy IUCN: gatunek zagrożony
2. Bełtwa festonowa lub meduza festonowa (Cyanea capillata) dzięki mackom o długości dochodzącej u niektórych osobników do 30 m może dorównać wielkością nawet płetwalowi błękitnemu, największemu zwierzęciu na świecie. Uważana jest za największy gatunek meduzy – może osiągnąć średnicę około 2,4 m. Największe okazy występują w wodach Arktyki. Jej angielska nazwa Lion’s mane jellyfish („lwia grzywa”) swoje pochodzenie zawdzięcza „grzywie” składającej się z długich, przypominających włosy macek, zwisających z dzwonka meduzy. Ze względu na swoją zdolność bioluminescencji bełtwa festonowa może świecić w ciemności.
Status według Czerwonej listy IUCN: nie zawiera oceny stanu jej populacji ani stanu ochrony
3. Długoszpar, inaczej rekin olbrzymi (Cetorhinus maximus), nazywany też czasami rekinem słonecznym z powodu skłonności do wygrzewania się na słońcu, tuż pod powierzchnią wody. Rekin olbrzymi większość czasu spędza blisko powierzchni. Często można go zobaczyć, jak pływa z otwartą, ogromną paszczą, którą filtruje 2 tys. ton wody morskiej na godzinę, aby zebrać i wyżywić się zooplanktonem. Osiągając długość 12 m (największy zanotowany osobnik mierzył 12,27 m) i przypominając wyglądem rekiny drapieżne, długoszpar może sprawiać piorunujące wrażenie, lecz jest całkiem bierny i nieszkodliwy dla ludzi. Szacuje się, że rekiny olbrzymie żyją około 50 lat.
Status według Czerwonej listy IUCN: gatunek zagrożony
4. Samogłów (Mola alexandrini) jest blisko spokrewniony z bardziej znanym samogłowem oceanicznym (Mola mola). Jest największą rybą kostną na świecie. Od wieków cieszy się dużym zainteresowaniem ze względu na swój niepowtarzalny kształt i duże rozmiary. Te piękne olbrzymy mogą urosnąć do ponad 3 m i ważyć ponad 2 t. Samogłowy często mylone są z rekinami ze względu na ich dużą płetwę grzbietową, która jest często dobrze widoczna z wody. Aby się poruszać, pływają poziomo, poruszając tam i z powrotem dużymi płetwami, a ich ciała są płaskie i okrągłe. Chociaż dorosłe samogłowy wyglądają podobnie do samogłowa oceanicznego to M. alexandrini można rozpoznać po unikalnych: guzach głowy i podbródka, prostokątnych łuskach ciała i zaokrąglonych obojczykach.
Status według Czerwonej listy IUCN: w przeciwieństwie do M. mola (która uznana jest za „wrażliwą”) stan ochrony M. alexandrini nie został oceniony
5. Kałamarnica olbrzymia (Architeuthis dux) jest jednym z największych bezkręgowców. Największa kałamarnica olbrzymia, zaobserwowana przez naukowców, miała prawie 13 m długości i mogła ważyć blisko tonę. Szacuje się, że pomimo ogromnych rozmiarów, kałamarnice olbrzymie żyją tylko cztery do sześciu lat. Potrafią, podobnie jak inne głowonogi, wydalać ciemny atrament, aby odwrócić uwagę ofiary. O kałamarnicach olbrzymich wiadomo bardzo niewiele, gdyż niemal cała dostępna wiedza pochodzi z martwych okazów wyrzuconych na brzeg lub ze szczątków znajdowanych w żołądkach kaszalotów. Po raz pierwszy kałamarnica olbrzymia w swoim głębinowym siedlisku została sfilmowana w 2012 r. przez grupę naukowców z Japońskiego Narodowego Muzeum Nauki.
Status według Czerwonej listy IUCN: gatunek najmniejszej troski
6. Manta olbrzymia (Mobula birostris) uważana jest za największy gatunek płaszczki na świecie. Jej duże płetwy piersiowe rozciągają się na niewiarygodną szerokość 7, a nawet ponad 9 m. Przez wiele dziesięcioleci znany był tylko jeden gatunek manty, ale niedawno naukowcy podzielili go na dwa: oceaniczną mantę olbrzymią oraz mantę rafową, która żyje w strefach przybrzeżnych. Podczas żerowania manty trzymają płetwy głowowe w kształcie litery „O” i szeroko otwierają usta, tworząc lejek, który wpycha wodę i ofiarę przez usta nad płytkami skrzelowymi. Według doniesień manty żyją co najmniej 45 lat, jednak niewiele wiadomo na temat ich wzrostu i rozwoju.
Status według Czerwonej listy IUCN: gatunek zagrożony
7. Wstęgor królewski (Regalecus glesne) jest jedną z najdłuższych ryb świata. Ma zazwyczaj do 8 m długości, zgłaszano jednak okazy o długości do 11 m, czego jednak nie potwierdzono. Maksymalna zmierzona masa ciała wynosiła 272 kg. Wstęgory mają bardzo duże oczy, które powalają im funkcjonować w bardzo słabym oświetleniu głębokich części otwartego oceanu. W przeciwieństwie do większości ryb, ciało wstęgora królewskiego nie ma łusek. W 2010 r. naukowcy sfilmowali pływający okaz w Zatoce Meksykańskiej – był to pierwszy materiał filmowy przedstawiający wiarygodnie zidentyfikowanego R. glesne w jego naturalnym środowisku.
Status według Czerwonej listy IUCN: trudności w zbadaniu wstęgora królewskiego w jego środowisku naturalnym (głębokim, przeważnie ciemnym) uniemożliwiły naukowcom ocenę zagrożenia wyginięciem
Największe gatunki zwierząt morskich gatunkami zagrożonymi
Największe gatunki zwierząt morskich to według Czerwonej listy Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) w większości gatunki zagrożone. Ich losy powiązane były z kłusownictwem, nadmiernymi połowami ze względu na chęć posiadania cennych i wartościowych elementów anatomicznych tych zwierząt czy nieodpowiedzialną działalnością człowieka w zakresie środowiska, prowadzącą do powstawania toksycznych odpadów, emisji pyłów i gazów do atmosfery, zmniejszenia ilości zasobów naturalnych, co powoduje m.in. zanieczyszczenie powietrza, wód, gleb i przyczynia się do zmiany klimatu. Pomimo obowiązujących ograniczeń połowu wielorybów sytuacja tych ssaków wciąż nie jest dobra. Większość zagrożeń jest efektem destrukcyjnej działalności człowieka.
Ciekawe jest to, że złe zarządzanie środowiskiem i wynikające z tego skutki stały się źródłem dobrostanu dla meduz festonowych. Rozwijają się one na obszarach dotkniętych działalnością człowieka, a przełowienie, zmiana klimatu i zanieczyszczenia zwiększają ich roje, jednocześnie ograniczając liczbę ich głównych konkurentów i drapieżników, głównie żółwi morskich. Każde działanie ludzkie, które doprowadza do zanieczyszczenia oceanów, przekłada się na wzrost liczby meduz festonowych. Globalne ocieplenie stworzyło sprzyjające środowisko dla tego gatunku, do czego w głównej mierze przyczynił się człowiek, a co w praktyce nie oznacza nic dobrego.
