Populacja ptaków wędrownych i morskich maleje z powodu zmiany klimatu

Dwa niezależne badania opublikowane w czerwcu br. przez naukowców ze Stanów Zjednoczonych oraz Australii wywołały zaniepokojenie w środowisku ekologów i ornitologów. Wynika z nich, że populacja ptaków wędrownych, jak również inne skrzydlate gatunki zaliczane do specjalistów pokarmowych stoją przed poważnym zagrożeniem w związku z gwałtownymi burzami i ogólnym ocieplaniem się klimatu. Prognozy na koniec XXI w. nie są optymistyczne.

Niebo nad Ameryką Północną pustoszeje

Naukowcy z Uniwersytetu Illinois Urbana-Champaign jako pierwsi postanowili zbadać długoterminowy wpływ zmiany klimatu na liczebność i różnorodność północnoamerykańskich ptaków. Okazało się, że konsekwentny wzrost liczby dni z temperaturą przekraczającą 25°C w latach 1980-2015 spowodował zmniejszenie ogólnej liczby ptaków o 2,5 proc. oraz zubożenie gatunkowe o 1,7 proc.

Ekstrapolując zaobserwowane zmiany i zestawiając je z prognozami klimatologów, badacze przedstawili wizję dalszego ograniczenia liczebności i różnorodności ptasich gatunków o nawet 16 i 9 proc. do roku 2099. Analiza wykazała, że największe zagrożenie dotyczy tzw. specjalistów ekologicznych, czyli gatunków zależnych od konkretnych siedlisk i źródeł pokarmowych, słabo adaptujących się do zmian, do których należy część populacji ptaków wędrownych. Podczas gdy wróble (generaliści) dobrze radzą sobie w różnych ekosystemach, gatunki takie jak puszczyk plamisty czy spotykany wyłącznie w południowo-wschodnim USA dzięcioł Leuconotopicus borealis są bardzo wrażliwe na zmianę klimatu.

Populacja ptaków wędrownych zagrożona

Naukowcy z Illinois skupili się również na gatunkach takich jak żuraw krzykliwy, które należą do specjalistów pokarmowych, a dodatkowo co roku migrują. Okazało się, że populacja ptaków wędrownych jeszcze dotkliwiej odczuwa wpływ ocieplenia klimatu zmieniający dostępność żywności na terenach lęgowych. Ptaki w swoich migracjach kierują się zakodowanymi genetycznie cyklami i mają ograniczone możliwości dostosowania ich do zmian pogody. Nie są też w stanie przewidzieć, jakie warunki znajdą na końcu swej podróży.

W szczególności wzrost średniej dobowej temperatury ogranicza liczebność ptaków rezydujących w chłodniejszych strefach Ameryki Północnej oraz w regionach często doświadczających suszy. Stosunkowo najmniej podatna na zmianę klimatu wydaje się natomiast populacja ptaków wędrownych zaliczanych do generalistów pokarmowych, która najłatwiej znajduje sobie nowe, bardziej sprzyjające siedliska. 

Tropikalne cyklony – natychmiastowa śmierć

Zmiana klimatu to nie tylko wyższe temperatury, które zmieniają podaż składników pokarmowych, ale także częstsze i gwałtowniejsze anomalia pogodowe, takie jak tropikalne cyklony. W badaniu opublikowanym w Communications Earth & Environment australijscy naukowcy skupili się na środowiskowym efekcie burzy Ilsa, która w kwietniu 2023 r. przeszła nad zachodnim wybrzeżem kontynentu z wiatrem osiągającym w porywach nawet 300 km/h. Wyniki okazały się druzgoczące.

Spośród trzech gatunków ptaków zamieszkujących wyspę Debout na morzu Timor – głuptaka maskowego, głuptaka białobrzuchego oraz fregaty małej – aż 80-90 proc. populacji zostało zabite niemal od razu. Zdaniem obserwatorów, którzy badali wyspę po burzy, większość z ok. 20 tys. ptaków zginęła na miejscu, nie podejmując nawet próby ucieczki. Obserwacja ta częściowo przeczy wysuwanym wcześniej tezom o zdolności morskich ptaków do wyczuwania i reagowania na zbliżające się zagrożenia atmosferyczne. Wydaje się, że wyjątkowo silne cyklony mogą ptaki zaskoczyć i obezwładnić.

Choć wspomniane badanie zawężone jest do pojedynczej wyspy, jego implikacje można rozciągnąć na całą sferę zagrożoną coraz silniejszymi burzami tropikalnymi. Nad zachodnią Australią co roku pojawia się ok. 11 cyklonów, które systematycznie niszczą rafy koralowe oraz ptasie lęgowiska.

Wcześniej, w 2017 r. na platformie PeerJ Life & Environment ukazała się analiza wpływu huraganów na śmiertelność rybitwy czarnogrzbietej. Okazało się, że badana przez Uniwersytet Duke populacja ptaków wędrownych co roku spotyka na trasach swojej migracji nad Atlantykiem burze kategorii 4 i 5. Zmęczone długim lotem rybitwy giną w zetknięciu z żywiołem, a straty rosną w miarę, jak cyklonów przybywa.

Naukowcy podkreślają, że ptaki morskie ewoluowały w warunkach silnych zmian meteorologicznych, a poszczególne gatunki dotychczas skutecznie odradzały się po stratach. W obecnej sytuacji, gdy zgony sięgają nawet 90 proc. lokalnych populacji, dochodzi do zaburzeń równowagi płci i większej podatności na choroby. W rezultacie kilka niesprzyjających lat za sobą może doprowadzić do całkowitego wyginięcia zagrożonych gatunków!

Zdj. główne: Tim Morgan/Unsplash