Usprawnienie wdrażania KPO. Czym jest plan społeczno-klimatyczny?

Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) doczekał się drugiej rewizji – w poniedziałek, 24 czerwca br., do Komisji Europejskiej wpłynął dokument wykonawczy w tej sprawie. Tymczasem już 27 czerwca wchodzi w życie ustawa, której celem jest usprawnienie wdrażania KPO. Nowe przepisy dotyczą przede wszystkim sposobu finansowania inwestycji oraz konieczności opracowania planu społeczno-klimatycznego.

Nowa ustawa pomoże realizować inwestycje w ramach KPO

Przypomnijmy, że Krajowy Plan Odbudowy został zaakceptowany przez KE już w 2022 r. Określa on cele związane z odbudową i tworzeniem odporności społeczno-gospodarczej kraju po pandemii COVID-19. Wskazuje też konieczne reformy strukturalne oraz inwestycje. W kwietniu minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz poinformowała o wpłynięciu 27 mld zł z pierwszego wniosku o płatność. Łącznie dla Polski w ramach KPO przeznaczono blisko 256 mld zł. Wdrażanie Planu wymaga jednak stałych dostosowań.

Nowelizacja ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024, poz. 862) określa nowe sposoby korzystania Instrumentu na Rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF), który jest głównym finansowym narzędziem KPO. Najważniejszą zmianą jest możliwość podpisywania i rozliczania umów w euro, co ma w szczególności pomóc budowie morskich farm wiatrowych. Usprawnienie to dotyczy jednak wyłącznie inwestycji realizowanych w formie pożyczek z RRF.

Dodatkowo nowelizacja formułuje podstawę prawną do zaciągania zobowiązań przez podmioty realizujące inwestycje. Wprowadzono również możliwość finansowania inwestycji w technologie wodorowe (KPO B2.1.1) przy udziale Banku Gospodarstwa Krajowego.

Plan Społeczno-Klimatyczny: nowe wyzwanie przed Polską

Wchodząca w życie nowelizacja odnosi się również do obowiązku przygotowania planów społeczno-klimatycznych przez wszystkie państwa członkowskie UE. Przewiduje się, że projekt planu przygotuje minister rozwoju regionalnego we współpracy z zarządami województw i partnerami społecznymi oraz gospodarczymi. Gotowy dokument zostanie przyjęty przez Radę Ministrów, a następnie przekazany do Komisji Europejskiej.

W założeniu plany społeczno-klimatyczne mają obejmować inwestycje mające na celu złagodzenie skutków opłat za emisje gazów cieplarnianych dla gospodarstw domowych, mikroprzedsiębiorstw i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji. Ideą jest walka z tzw. „ubóstwem energetycznym”, czyli zapewnienie wspomnianym grupom przystępnego cenowo ogrzewania, chłodzenia oraz mobilności przy jednoczesnym wsparciu celów klimatycznych UE.

21 czerwca br. w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej odbyła się debata przy okrągłym stole poświęcona właśnie przygotowaniu Planu Społeczno-Klimatycznego na lata 2026-2032. Dokument jest o tyle ważny, że będzie podstawą korzystania ze Społecznego Funduszu Klimatycznego, który przewiduje aż 50 mld zł na inwestycje w energetykę. Będziemy z nich finansować okres przejściowy, pomiędzy tym, co mamy, czyli przestarzałą, niewydolną energetyką, a tym, co powinniśmy mieć, czyli nowoczesnym, czystym, tanim i opłacalnym dla konsumentów i polskiej gospodarki systemem energetycznym. – objaśniła minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz.

Rewizja KPO w Komisji Europejskiej

Dotychczas w ramach KPO udało się uruchomić program Czyste Powietrze, w ramach którego Ministerstwo Klimatu i Środowisko dofinansowuje termomodernizację budynków mieszkalnych i wymianę nieefektywnych źródeł ciepła na nowoczesne. Tylko w pierwszym półroczu 2024 r. w na realizację programu przewidziano 1,6 mld zł. Równocześnie wdrażane są inicjatywy związane m.in. z:

• rozszerzaniem dostępu do bardzo szybkiego internetu;
• poprawą bezpieczeństwa ruchu kolejowego;
• wsparciem MŚP w rolnictwie;
• tworzeniem nowych miejsc w żłobkach i klubach dla dzieci.

Jeszcze w tym roku Polska planuje wysłać do Komisji Europejskiej cztery dalsze wnioski o płatności za zadania realizowane w ramach KPO. Tymczasem jednak Komisja ma na stole rządowy projekt drugiej rewizji KPO (pierwszą przyjęto w 2023 r.). MFiPR udało się wynegocjować z Komisją 95 proc. zadań wytyczonych wcześniej przez rząd. Rewizja jest wynikiem konsultacji publicznych, jakie przedstawiciele administracji rządowej prowadzili od 15 marca do 15 kwietnia br. z samorządami terytorialnymi, środowiskiem naukowo-akademickim, instytucjami publicznymi i organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorcami i pracodawcami.

Łącznie przygotowano zmianę 11 z 55 reform oraz 22 z 56 inwestycji. Większość z nich wiąże się z przesunięciem terminu realizacji i zmianą opisu reform. Przewidziano jednak również zmiany zakresu, terminów, wskaźników i sposobu finansowania inwestycji z KPO. Minister MFiPR już zastrzegła, że w 2025 r. konieczna będzie trzecia rewizja KPO.