Sukces lokalnych inicjatyw ochronnych – jak ocalono rafę koralową

Rafy koralowe, choć zajmują jedynie 0,2 proc. powierzchni dna oceanów, stanowią jedne z najbardziej zróżnicowanych i kluczowych ekosystemów naszej planety. Mimo ich ogromnej wartości, wiele z nich jest zagrożonych z powodu zmiany klimatu i ludzkiej działalności. Przykładem rafy, która jeszcze niedawno była na skraju zagłady, jest rafa wokół wyspy Mnemba w archipelagu Zanzibaru. Trzy lata temu jej przyszłość była niepewna, ale dzięki determinacji lokalnych społeczności i skutecznym działaniom ochronnym, udało się odmienić jej los. Dziś, dzięki tym wysiłkom, rafa ta została przywrócona do życia, co stanowi świadectwo skuteczności lokalnych inicjatyw ochronnych.

Przyczyny degradacji koralowców wokół wyspy Mnemba

W 2021 r. atol Mnemba, który rozciąga się na długości 7 km wokół wyspy na Oceanie Indyjskim, zaczął wykazywać oznaki degradacji. Wzrost temperatury wód oceanicznych, spowodowany zmianą klimatu, przyczynił się do zjawiska blaknięcia koralowców, znanego także z Wielkiej Rafy Koralowej w Australii. Blaknięcie koralowców wynika z utraty zooksantelli – symbiotycznych glonów, które odżywiają koralowce poprzez fotosyntezę. W efekcie, koralowce tracą swoje barwy i mogą obumierać.

Oprócz czynników klimatycznych, znaczący wpływ na degradację atolu miała działalność ludzka, w tym intensywne połowy prowadzone w pobliżu Mnemba. Te praktyki doprowadziły do znacznego spadku populacji ryb, co zdestabilizowało ekosystem rafy koralowej. Ryby są kluczowe dla utrzymania równowagi ekosystemu, gdyż regulują populacje alg i przyczyniają się do cyrkulacji składników odżywczych oraz stabilizacji struktury rafy. Stosowanie przez rybaków technik wykorzystujących dynamit dodatkowo prowadziło do uszkodzeń strukturalnych rafy. Nie bez znaczenia dla stanu rafy była również rosnąca liczba turystów i nurków, którzy, nie przestrzegając odpowiednich zasad, uszkadzali delikatne struktury koralowców.

Trójtorowe działanie w celu ochrony zanzibarskiej rafy

Zagrożenie całkowitym wyginięciem rafy koralowej otaczającej wyspę Mnemba mogłoby spowodować drastyczne i długotrwałe konsekwencje nie tylko dla miejscowego ekosystemu morskiego, ale również dla gospodarki i społeczności zamieszkującej ten region. Jej zanik oznaczałaby utratę podstawowych źródeł utrzymania dla lokalnych mieszkańców, co mogłoby zmusić ich do masowej migracji w poszukiwaniu nowych możliwości życiowych. W obliczu tego kryzysu, w roku 2021, lokalne wspólnoty zainicjowały współpracę z organizacjami ekologicznymi, takimi jak &Beyond i Africa Foundation, której celem było odtworzenie obumierającej rafy.

W ramach podjętych działań, jedną z kluczowych inicjatyw okazało się stworzenie podwodnych szkółek koralowych. Na specjalnie przygotowanych, stalowych konstrukcjach umieszczonych na dnie morskim, przeszkoleni lokalni nurkowie zajmowali się hodowlą młodych fragmentów koralowców. Po osiągnięciu odpowiedniego wzrostu, te młode koralowce były przenoszone i umieszczane w uszkodzonych częściach rafy. Proces ten, choć wymagający znacznego czasu i precyzji, przynosił stopniowo widoczne efekty w postaci regeneracji zniszczonych obszarów rafy.

Dodatkowo, aby wzmocnić proces odbudowy i zwiększyć bioróżnorodność, hodowane koralowce były również instalowane na sztucznie utworzonych konstrukcjach stalowych oraz kamiennych. Te nowe struktury, zlokalizowane około 3 km od wybrzeży wyspy, nie tylko poszerzały obszar pokrywy koralowej, ale również oferowały nowe siedliska dla różnych gatunków ryb i innych organizmów morskich.

Oprócz tego wdrożono działania dotyczące branży turystycznej, które pomogły zmniejszyć presję na ekosystem rafy. Władze lokalne we współpracy z organizacjami pozarządowymi wyznaczyły obszar wokół Mnemby jako chroniony, ograniczając liczbę turystów odwiedzających rafę z 400 do 80 osób dziennie oraz podnosząc opłaty z 3 do 25 dolarów. Te rozwiązania przyniosły pozytywne efekty – mniejsza liczba turystów oznacza mniejsze ryzyko uszkodzeń, a wyższe opłaty zapewniają dodatkowe środki na ochronę środowiska.

W ramach inicjatywy przeprowadzono także kampanie edukacyjne skierowane do rybaków, które zwiększyły ich świadomość na temat zrównoważonych praktyk. Dzięki tym działaniom lokalne społeczności zaczęły stosować bardziej ekologiczne metody połowu, a dodatkowo wyznaczono obszary objęte zakazem połowów.

Wyspa Mnembie daje nam przykład jak możemy chronić rafy koralowe

Niewątpliwy sukces projektu ochronnego na Mnembie, który od swojego rozpoczęcia we wrześniu 2021 r. przyczynił się do odtworzenia 80 proc. zasięgu rafy, zainspirował władze Zanzibaru do rozszerzenia tej inicjatywy na inne zagrożone obszary. Planowane jest wdrożenie podobnych działań ochronnych w rejonach, gdzie ekosystemy raf koralowych, wspierające różnorodne życie morskie, również wymagają pilnej interwencji.