Globalny kryzys wodny – rzeki na całym świecie wysychają

Tak sucho jeszcze nie było – wynika z najnowszego raportu State of Global Water Resources 2023, który opublikowała 7 października br. Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO). Kryzys globalnych zasobów wodnych jest faktem, który potwierdzają dane hydrologiczne, w tym przede wszystkim wyjątkowo niskie przepływy w rzekach. W wielu miejscach na świecie zaczyna brakować wody dla lokalnych społeczności, rolnictwa i ekosystemów.

Niskie przepływy w rzekach – od Amazonki po Mekong

W roku 2023, podobnie jak w dwóch poprzednich latach, w ponad 50 proc. dużych zlewni zaobserwowano przepływy w rzekach poniżej normy. Dotkliwe susze nawiedziły terytorium obu Ameryk, a w dorzeczach Amazonki i Mississippi stany wody osiągnęły historyczne minima. Dla odmiany w Rogu Afryki, gdzie od pięciu sezonów pora deszczowa nie przyniosła oczekiwanych opadów, rok 2023 r. minął pod znakiem katastrofalnych powodzi, które pochłonęły setki ofiar śmiertelnych – zdaniem naukowców był to ewidentny skutek wpływu El Niño. Mimo to w dorzeczu Nilu, Kongo i Nigeru odnotowano przepływy poniżej normy.

Niskie przepływy w rzekach odnotowano też na obszarze największych azjatyckich dorzeczy – Gangesu, Mekongu i Brahmaputry oraz całej środkowej Azji i na Bliskim Wschodzie. Wyraźnie więcej wody było natomiast w rzekach północnej i środkowej Europy, łącznie z Dunajem i Dnieprem. Dane te pokrywają się z ostrzeżeniami o eratycznej pogodzie wynikającej ze zmiany klimatu.

Deficyty w zbiornikach wodnych

Skutkiem rekordowo niskich przepływów rzek na obszarze obu Ameryk, Azji i części Australii było także obniżenie poziomu piętrzonej wody w większości zbiorników retencyjnych. Niższe od średniej dopływy odnotowano w szczególności w Indiach, na Południowej Wyspie Nowej Zelandii oraz w australijskiej zlewni Murray-Darling. Niedobory wody w zbiornikach retencyjnych dały się też zauważyć w zlewni rzeki Mackenzie w USA, na całym obszarze Meksyku oraz w dorzeczu Parany. Podobna sytuacja miała miejsce na Bliskim Wschodzie i w Środkowej Azji.

Paradoksalnie, w wielu naturalnych jeziorach poziom wody utrzymał się jednak w normie bądź ją nawet przekroczył – od Jeziora Górnego w USA po Balaton i Tonle Sap w Kambodży. Szczególnie dramatyczną sytuację odnotowano natomiast na jeziorze Coari, położonym w dorzeczu Amazonki, gdzie wskutek fali upałów i obniżenia dopływów temperatura wody wzrosła do 34°C.  Ocieplenie spowodowało śmierć znacznej liczby Inii amazońskich, czyli największych słodkowodnych delfinów na świecie.

Obniżający się poziom wód gruntowych i topnienie lodowców

Niskie przepływy w rzekach w wielu regionach świata nie są jedynym symptomem kryzysu hydrologicznego. W Ameryce Północnej i Europie poziom wód gruntowych był w 2023 r. znacznie poniżej normy – niżówka hydrologiczna dała się odczuć również w Polsce. Podobny problem zaobserwowano również w Chile i Jordanii, ale zdaniem ekspertów WMO jest on raczej wynikiem nadmiernego poboru niż wynikiem czynników klimatycznych. Dodatkowo na obszarze obu Ameryk, Północnej Afryki i Bliskiego Wschodu odnotowano niższą od średniej wilgotność gleby, zwłaszcza w okresie od czerwca do sierpnia. Zima na półkuli północnej przyniosła natomiast znacznie mniej śniegu niż normalnie (z wyjątkiem północnej części Stanów Zjednoczonych).

W trakcie 2023 r. lodowce na Ziemi straciły ponad 600 gigaton wody – najwięcej od pięciu dekad. Straty zaobserwowano we wszystkich zlodowaciałych rejonach świata. W finalnym rozrachunku całkowite lądowe zasoby wody, obejmujące rzeki, jeziora, wody gruntowe, wilgotność gleby, pokrywę śnieżną i lodowce, były w ubiegłym roku na większej części wszystkich kontynentów wyraźnie niższe od średniej. Warte podkreślenia wyjątki zarejestrowano w Afryce Subsaharyjskiej, na Wyżynie Tybetańskiej, a także niektórych regionach Indii, Australii oraz północnej części Ameryki Południowej.