Czy wody w europejskich kąpieliskach są bezpieczne?

Pod koniec maja 2024 r. Europejska Agencja Środowiska (EEA) wraz z Komisją Europejską (KE), w kontekście planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, opublikowała, opartą na analizie danych przekazanych przez państwa członkowskie Unii Europejskiej (UE) za sezony kąpielowe 2020-2023, informacje na temat bezpieczeństwa wody w europejskich kąpieliskach.

Przed czasem letnich podróży po krajach UE oraz kąpieli w wodach oficjalnie wyznaczonych kąpielisk, Komisja Europejska informuje i uspokaja, że w 2023 r. zdecydowana większość z nich, bo aż 22 tys., co stanowiło 85,4 proc. wszystkich, spełniła najbardziej rygorystyczne unijne normy jakości. Aż 96 proc. wód w unijnych kąpieliskach w 2023 r. spełniało minimalne normy jakości wymagane do zgodności z dyrektywą dotyczącą jakości wody w kąpieliskach. W 321 kąpieliskach UE, co stanowiło 1,5 proc. wszystkich kąpielisk, woda była złej jakości.

Przepisy dotyczące jakości wody w kąpieliskach określają, czy można sklasyfikować ją jako doskonałą, dobrą, dostateczną czy złą, w zależności od poziomu występowania bakterii kałowych. Jeśli woda w kąpielisku zostanie sklasyfikowana jako zła, państwa członkowskie UE powinny podjąć następujące kroki: wydanie zakazu lub odradzanie kąpieli, poinformowanie społeczeństwa o zaistniałych okolicznościach i podejmowanie działań naprawczych.

Wakacyjna pogoda i podróże po krajach UE zachęcają do kąpieli

Każdego roku w sezonie letnich upałów staramy się spędzać wolny czas na plaży, chłodząc się w wodzie czy orzeźwiając bryzą morską. Duża różnorodność pięknych plaż i kąpielisk charakteryzuje kraje Europy.

Jak wskazują wyniki badań, jakość wody w kąpieliskach w całej Europie w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci znacznie się poprawiła i obecnie w większości krajów jest bardzo dobra. Pomimo że wód o złej jakości jest coraz mniej, to w niektórych problemy utrzymują się lub pojawiają nadal, między innymi tam, gdzie występują krótkotrwałe zanieczyszczenia. Mogą one zaistnieć np. podczas intensywnych opadów deszczu, w sytuacji kiedy przekroczona zostanie przepustowość oczyszczalni ścieków, a w konsekwencji uwalniane będą nieoczyszczone ścieki, czy też wymywane są nawozy z pól.

Intensywne opady deszczu związane ze zmianą klimatu mogą negatywnie wpłynąć na jakość wody w kąpieliskach, potencjalnie zwiększając zagrożenie dla zdrowia korzystających z nich osób. Zanieczyszczona woda może, jeśli zostanie połknięta, mieć wpływ na zdrowie ludzi, powodując rozstrój żołądka czy biegunkę. Możliwe są również infekcje uszu, oczu i górnych dróg oddechowych, a czasami nawet zachorowania na choroby zakaźne. Dlatego duże znaczenie w najbliższej przyszłości będzie miała poprawa odporności ludzi i środowiska.

Monitorowanie i ocena jakości wody w europejskich kąpieliskach

Zarządzanie wodą w kąpieliskach odbywa się zgodnie z dyrektywą dotyczącą jakości wody w kąpieliskach. Przed sezonem kąpielowym każdy kraj UE wskazuje kąpieliska krajowe, długość sezonu dla każdego z nich oraz ustanawia protokoły monitorowania wód przybrzeżnych i przejściowych, rzek i jezior. Baseny pływackie i spa są zwolnione z wyżej wymienionych wymogów.

Przed sezonem kąpielowym i w jego trakcie pobierane są próbki wody z kąpielisk i analizowane pod kątem dwóch rodzajów bakterii (E. coli i enterokoków jelitowych). Na podstawie ilości wykrytych bakterii klasyfikuje się jakość wody jako doskonałą, dobrą, dostateczną lub złą. Każdy kraj musi pobrać i przeanalizować co najmniej cztery próbki wody z każdego oficjalnego kąpieliska – jedną przed sezonem kąpielowym, a kolejne w jego trakcie (przy czym między każdym pobraniem nie może upłynąć więcej niż miesiąc).

Jak podaje EEA wody w kąpieliskach UE, które nie zostały sklasyfikowane pod względem jakości, stanowią istotną część ogólnego wykazu. Klasyfikacja okazała się szczególnie trudna w 2020 r., ponieważ ograniczenia związane z COVID-19 uniemożliwiały pobieranie próbek. W związku z tym w 2020 r. nie sklasyfikowano 852 kąpielisk, w 2021 r. 695 kąpielisk, w 2022 r. 570, a w 2023 r. 555 kąpielisk na terenie całej UE.

Jakość wody w kąpieliskach w UE

Jak informuje Europejska Agencja Środowiska oraz Komisja Europejska, jakość wody Europejskich w kąpieliskach znacznie poprawiła się w ostatnich dziesięcioleciach, a w ostatnich latach utrzymywała się na stałym, co najmniej dobrym, poziomie. Jednym z głównych wymogów dyrektywy było zapewnienie, aby do 2015 r. jakość wody w kąpieliskach była co najmniej “dostateczna”. W sezonie kąpielowym 2023 wymóg ten spełniło 96 proc. wszystkich kąpielisk w UE.

Spośród 22 081 kąpielisk wyznaczonych w Europie w 2023 r. (14 698 – kąpieliska nadmorskie, 7 383 – kąpieliska na rzekach, jeziorach) woda w około 85 proc. z nich była doskonałej jakości. W czterech krajach – na Cyprze, w Austrii, Chorwacji i Grecji – co najmniej 95 proc. wody w kąpieliskach było doskonałej jakości. W Austrii, Belgii, Bułgarii, na Malcie, w Luksemburgu i Rumunii w 2023 r. wszystkie wody w kąpieliskach spełniały co najmniej minimalne normy jakości. Jednak, jak wskazuje EEA, w pięciu krajach – Albanii, Belgii, Estonii, na Węgrzech i w Polsce – mniej niż 70 proc. wody w kąpieliskach było doskonałej jakości.

Poprawa jakości wody w kąpieliskach to efekt systematycznego monitorowania oraz holistycznego podejścia do zarządzania jakością wody, który wprowadzono dyrektywą dotyczą jakości wody w kąpieliskach, dużych inwestycji w oczyszczalnie ścieków komunalnych, ulepszania sieci kanalizacyjnych, racjonalizacji nawożenia czy właściwego przechowywania nawozów. Pozwoliło to na zmniejszenie ilości zanieczyszczeń organicznych i patogenów w wodzie.

Jakość wody w kąpieliskach w Polsce

Opublikowane przez EEA dane wskazują, że w 2023 r. w Polsce spośród 739 wyznaczonych kąpielisk w 406 wody były doskonałej jakości, w 106 dobrej, w 33 dostatecznej, 21 złej, a w 173 nie zostały sklasyfikowane. Aktualną informacje na temat kąpielisk w Polsce można znaleźć na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego (GIS).

Przepisy UE wspierające utrzymanie dobrej jakości wód w kąpieliskach

Dyrektywa dotycząca jakości wody w kąpieliskach ma na celu ochronę kąpiących się. Niemniej jednak znacznie szerszy pakiet przepisów UE pozwala na ochronę jakości wód. Należą do niego: dyrektywy dotyczące oczyszczania ścieków komunalnych, wody pitnej, azotanów, powodzi, ramowej dyrektywy wodnej czy też dyrektywy ramowej strategii morskiej.

Celem wszystkich powyższych przepisów jest ograniczenie zanieczyszczeń punktowych i rozproszonych/obszarowych, ustanowienie norm środowiskowych dotyczących jakości rzek, jezior, wód podziemnych, przejściowych, przybrzeżnych i morskich oraz ochrona ludzi przed zagrożeniami związanymi z niebezpieczną dla zdrowia wodą pitną, czy powodziami.

Ponadto Komisja Europejska prowadzi proces oceny dyrektywy dotyczącej jakości wody w kąpieliskach, dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej i dyrektywy azotanowej, w której analizowane są mocne i słabe strony tych dokumentów. Planuje się, że wyniki wspomnianych wyżej ocen zostaną opublikowane na przełomie 2024 i 2025 r.

Gdzie można znaleźć informacje o jakości wody w kąpieliskach UE?

Europejska Agencja Środowiska gromadzi dane dostarczone przez państwa członkowskie UE i inne kraje europejskie oraz sporządza roczną ocenę poprzedniego sezonu kąpielowego. Jest ona podawana do wiadomości publicznej przed nadchodzącym sezonem kąpielowym. Z oceną sezonu kąpielowego 2023 wraz z arkuszami informacyjnymi dotyczącymi poszczególnych krajów można zapoznać się na stronie EEA. Szczegółowe informacje na temat Wykazu kąpielisk w Polsce znajdują się na stronie GIS.