Pakiet gazowy – porozumienie w sprawie przyszłego rynku wodoru i gazu

Rada i Parlament Europejski osiągnęły wstępne porozumienie w sprawie rozporządzenia ustanawiającego wspólne zasady rynku wewnętrznego gazów odnawialnych i gazu ziemnego oraz wodoru (pakiet gazowy). Nowe przepisy mają ułatwić zwiększanie udziału w systemie energetycznym gazów odnawialnych i niskoemisyjnych, w szczególności wodoru i biometanu. Pakiet gazowy, zgodnie z założeniem, przyniesie wiele korzyści odbiorcom oraz wpłynie pozytywnie na środowisko. W szczególności pozwoli ograniczyć zużycie paliw kopalnych i zależność od ich importu oraz umożliwi przejście na energię ze źródeł odnawialnych i wzmocni bezpieczeństwo dostaw.

Dyrektywa ustanawiająca wspólne zasady rynków wewnętrznych gazów odnawialnych i gazu ziemnego oraz wodoru

Rozporządzenie w sprawie przyszłego rynku wodoru i gazu jest częścią pakietu dotyczącego rynków wodoru i gazu zdekarbonizowanego, który obejmuje również dyrektywę. Dyrektywa ustanawiająca wspólne zasady obrotu ma pomóc zwiększyć udział gazów odnawialnych i niskoemisyjnych w systemie energetycznym, co umożliwi odejście od gazu ziemnego z myślą o osiągnięciu przez UE neutralności klimatycznej do 2050 r. Rada i Parlament Europejski 27 listopada 2023 r. osiągnęły wstępne porozumienie w tej sprawie.

Zarówno dyrektywa, jak i pakiet gazowy są częścią inicjatywy „Gotowi na 55”, który tworzą ramy regulacyjne dla specjalnej infrastruktury i rynków wodorowych oraz dla zintegrowanego planowania sieci. Dokumenty te ustanawiają też przepisy o ochronie odbiorców i zwiększają bezpieczeństwo dostaw.

Pakiet gazowy – założenia

Pakiet gazowy przewiduje powołanie nowego, odrębnego podmiotu dla sektora wodoru: Europejską Sieć Operatorów Sieci Wodorowych (ENNOH), który będzie niezależny od już istniejącej Europejskiej Sieci Operatorów Systemów Przesyłowych Gazu (ENTSOG) i Europejskiej Sieci Operatorów Systemów Przesyłowych Energii Elektrycznej (ENTSO-E), ale będzie korzystać z synergii i współpracy między trzema sektorami.

Przyjęte porozumienie zakłada również przedłużenie działania mechanizmu agregacji zapotrzebowania na gaz oraz wspólnych jego zakupów, który uruchomiono w trakcie kryzysu energetycznego, jednak uczestnictwo przedsiębiorstw w inicjatywie musi być całkowicie dobrowolne. Przedsiębiorstwa gazowe z siedzibami w państwach Wspólnoty Energetycznej mogą uczestniczyć w mechanizmie jako nabywcy, jednak nie są dopuszczalne dostawy z Rosji lub Białorusi.

Ponadto Rada i Parlament Europejski uzgodniły utworzenie mechanizmu wspierającego rozwój rynku wodoru. Jego celem będzie ułatwianie realizacji zadań wykonywanych przez Komisję Europejską w ramach Europejskiego Banku Wodoru. Przepisy dotyczące dobrowolnej agregacji zapotrzebowania i wspólnych zakupów gazu ziemnego wejdą w życie 1 stycznia 2025 r. po przedłużeniu Rozporządzenia Rady Europejskiej 2022/2576 z dnia 19 grudnia 2022 r. w sprawie zwiększenia solidarności. Będzie to działało dzięki lepszej koordynacji zakupów gazu, wiarygodnym poziomom odniesienia cen i transgranicznej wymianie.

Jednym z głównych celów przyjętego pakietu gazowego jest zwiększenie skali wykorzystania gazów odnawialnego i niskoemisyjnego w regionach węglowych i wysokoemisyjnych. Przyjęty pakiet zakłada również dążenie UE do zwiększenia produkcji biometanu. Państwa członkowskie, zgodnie z nowymi przepisami, będą mogły nakładać ograniczenia na dostawy gazu ziemnego, także w postaci skroplonej (LNG), z Rosji i Białorusi. Celem jest ochrona interesów państw członkowskich UE w zakresie bezpieczeństwa, z uwzględnieniem celów dotyczących bezpieczeństwa dostaw i dywersyfikacji.

W ramach pakietu gazowego Rada i Parlament Europejski postanowiły wprowadzić przepisy o domyślnym stosowaniu zasady solidarności w przypadku kryzysu, jeśli nie zostaną zawarte umowy dwustronne. Porozumienie obejmuje też ustanowienie transgranicznego mechanizmu pojednawczego na potrzeby zmiany ex post rekompensaty, dobrowolne ograniczenie zużycia w celach innych niż nieodzowne przez odbiorców chronionych oraz zabezpieczenia przepływów transgranicznych. Ponadto wstępne porozumienie przewiduje dobrowolny mechanizm, w ramach którego, w oparciu o wniosek o udzielenie solidarnego wsparcia danemu państwu członkowskiemu, inne państwo członkowskie, które nie jest bezpośrednio podłączone, może także zapewnić określoną ilość gazu poprzez zastosowanie środków rynkowych.

Pakiet gazowy – wpływ na rynek wodoru

W ramach osiągniętego porozumienia Komisja Europejska została uprawniona do ustanowienia pilotażowego, dobrowolnego wsparcia rozwoju rynku wodoru. Jego celem będzie kontrola rozwoju rynku oraz ocena popytu i podaży wodoru, która będzie wdrażana w ramach działań Europejskiego Banku Wodoru. Mechanizm o charakterze tymczasowym będzie obowiązywał do 31 grudnia 2029 r. Przed wygaśnięciem pilotażu Komisja przedstawi sprawozdanie Parlamentowi i Radzie Europejskiej.

Pakiet gazowy zakłada, że każdy krajowy organ regulacyjny musi skonsultować się z organami regulacyjnymi państw sąsiadujących w sprawie metod kalkulacji taryf sieciowych na rynku wodoru i musi przedłożyć go Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER). Każdy krajowy organ regulacyjny zachowa prawo do ustalania własnej taryfy. Ponadto na jego wniosek ACER może zaproponować rozwiązania w postaci niewiążącej opinii opartej na faktach. Agencja poinformuje też Komisję Europejską o wyniku takiego wniosku.