Plany w ramach wspólnej polityki rolnej a ekologia

Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO) opublikował sprawozdanie specjalne: Plany w ramach wspólnej polityki rolnej. Bardziej ekologiczne, ale nieodpowiadające ambicjom UE w dziedzinie klimatu i środowiska. W sprawozdaniu Trybunał stwierdził, że plany te są bardziej ekologiczne niż rozwiązania w poprzednim okresie WPR, ale nadal nie odpowiadają ambicjom UE w dziedzinie klimatu i środowiska, a ponadto brakuje w nich elementów kluczowych dla oceny efektywności ekologicznej.

Wspólna polityka rolna a ekologia

Wspólna polityka rolna (WPR) jest jednym z kluczowych obszarów polityki Unii Europejskiej, na którą przypada 31 proc. (378,5 mld euro) budżetu UE na lata 2021–2027. WPR nie tylko zapewnia sprawiedliwe wspieranie dochodów rolników, bezpieczeństwo żywnościowe i źródła utrzymania na obszarach wiejskich, ale również ma na celu wzmacnianie ochrony środowiska, w tym różnorodności biologicznej oraz działań w dziedzinie klimatu. Celem nowych przepisów dotyczących WPR jest podniesienie poziomu ambicji w dziedzinie ochrony środowiska i klimatu.

Czy ekologia jest uwzględniona w planach wspólnej polityki rolnej (WPR)?

W przygotowanym sprawozdaniu ETO ocenił, czy plany strategiczne WPR na lata 2023–2027 stanowią solidną podstawę dla celu, jakim jest bardziej ekologiczna wspólna polityka rolna. W sprawozdaniu stwierdzono, że plany na lata 2023–2027 są bardziej ekologiczne niż rozwiązania w poprzednim okresie WPR, ale nie odpowiadają ambicjom UE w dziedzinie klimatu i środowiska, a ponadto brakuje w nich elementów kluczowych dla oceny efektywności ekologicznej. Ogólnie rzecz biorąc, ostateczne wersje planów nie wykazują znacznego wzrostu ambicji ekologicznych w porównaniu z poprzednim okresem. Ponadto na faktyczne oddziaływanie planów na klimat i środowisko niekorzystnie wpływają rozwiązania wprowadzone niedawno przez Komisję Europejską w odpowiedzi na niedawne żądania rolników.

Chociaż zmiany te ułatwiają rolnikom spełnienie wymogów dotyczących warunkowości, to płynące z nich korzyści dla środowiska i klimatu są mniejsze. Na przykład zmianowanie upraw (GAEC 7), które miało podnieść jakość gleby, stało się obecnie opcjonalne. Celem normy GAEC 8 była poprawa różnorodności biologicznej przez wprowadzenie wymogu przeznaczania minimalnego udziału gruntów na elementy nieprodukcyjne, ale nie jest to już wymagane. Państwa członkowskie muszą zamiast tego zaoferować wsparcie na rzecz obszarów nieprodukcyjnych i nowych elementów krajobrazu w ramach ekoschematów. Stosowanie ekoschematów pozostaje jednak dla rolników dobrowolne, w związku z czym odbędzie się to prawdopodobnie kosztem innych działań ekologicznych. O tych zmianach pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów: Europejski Zielony Ład – KE aktualizuje założenia.

Czy Europejski Zielony Ład został uwzględniony w planach wspólnej polityki?

ETO stwierdził również, że plany nie są dostosowane do celów i zadań Europejskiego Zielonego Ładu. Po pierwsze, jego cele nie zostały włączone do przepisów dotyczących WPR. Po drugie, Komisja Europejska – wobec braku ilościowych szacunków ze strony państw członkowskich – nie była w stanie zmierzyć (z wyjątkiem wzrostu powierzchni gruntów objętych uprawami ekologicznymi) wkładu planów w realizację celów Zielonego Ładu. Po trzecie, z analizy Trybunału wynika, że osiągnięcie celów Zielonego Ładu w dużej mierze zależy od działań zaplanowanych poza WPR. Po czwarte, wprawdzie plany obejmują pewne kluczowe praktyki rolnicze, mające na celu sprostanie długoterminowym wyzwaniom klimatycznym i środowiskowym, lecz niektóre inne, ale nadal kluczowe praktyki nie zostały ujęte w wybranych planach w wystarczającym stopniu.

Finansowanie z WPR na rzecz klimatu i środowiska

W ramach WPR na lata 2023–2027 na cele związane z klimatem przeznaczonych zostanie 40 proc. wydatków przewidzianych w planach. Stosując wagi określone w rozporządzeniu, Komisja Europejska obliczyła, że dla analizowanego okresu z klimatem związane jest 47 proc. finansowania przewidzianego w planach, czyli 123 mld euro.

Najważniejsze zalecenia ETO dotyczące planów WPR

Zgodnie z zaleceniami przygotowanymi w ramach sprawozdania, aby zapewnić szersze wykorzystanie dobrych praktyk ekologicznych w planach WPR, Komisja Europejska powinna promować praktyki dotyczące ekoschematów, a także praktyki i rozwiązania umożliwiające lepsze radzenie sobie z długoterminowymi wyzwaniami klimatycznymi i środowiskowymi.

Ponadto, w opinii ETO, sprawozdania dotyczące wkładu planów w realizację związanych ze środowiskiem i klimatem zobowiązań Unii, które Komisja Europejska ma przedstawić Parlamentowi i Radzie do 31 grudnia 2025 r., powinny zawierać ilościowe szacunki dotyczące ich wkładu w osiągnięcie celów Zielonego Ładu.

Przygotowując wniosek dotyczący WPR na okres po 2027 r., Komisja Europejska powinna uwzględnić wskazane w sprawozdaniu potrzeby:

• potrzebę oceny: które cele UE w dziedzinie klimatu i środowiska można uwzględnić w określonych ilościowo poziomach docelowych obowiązujących w WPR i w jaki sposób;
• potrzebę wyjaśnienia, w jaki sposób te poziomy docelowe będą wykorzystywane jako kryteria oceny dokumentów programowych państw członkowskich dotyczących WPR;
• potrzebę określenia wskaźników rezultatów służących do monitorowania postępów w osiąganiu poziomów docelowych.