Europejski Zielony Ład – KE aktualizuje założenia

Europejski Zielony Ład (EZŁ), czyli Komunikat COM(2019)640 z 11 grudnia 2019 r., wprowadził wiele strategii politycznych, które mają przekształcić gospodarkę UE w bardziej nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną. Według założeń:

• UE w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto;
• nastąpi oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużywania zasobów;
• żadna osoba ani żaden region nie pozostaną w tyle w stosunku do innych.

Europejski Zielony Ład wskazał, że Plany Strategiczne Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR na lata 2023-2027) będą musiały odzwierciedlać bardziej ambitne cele, obejmujące znaczące ograniczenie stosowania chemicznych pestycydów i zagrożeń z nimi związanych, jak również stosowania nawozów i antybiotyków.

W wyniku protestów europejskich rolników Komisja Europejska dnia 15 marca 2024 r. opublikowała projekt zmiany dwóch rozporządzeń związanych z realizacją strategii politycznych Europejskiego Zielonego Ładu w ramach PS WPR na lata 2023-2027. KE proponuje w szczególności zniesienie ugorowania 4 proc. gruntów ornych, wybór między dywersyfikacją a zmianowaniem, uproszczenia dotyczące okrywy glebowej i zmiany w zakresie sankcji związanych z warunkowością.

Warunkowość w ramach WPR

Warunkowość w ramach PS WPR na lata 2023-2027 stanowi wzmocnienie dotychczasowej zasady wzajemnej zgodności i zazielenienia. Uzależnia otrzymanie pełnego wsparcia w ramach płatności bezpośrednich od spełniania norm i wymogów obejmujących obszary:

• klimat i środowisko;
• zdrowie publiczne;
• zdrowie roślin;
• dobrostan zwierząt.

To również baza do określenia wymagań dla dodatkowo płatnych, dobrowolnych działań podejmowanych przez rolnika. Warunkowość obejmuje normy dobrej kultury rolnej, zgodnej z ochroną środowiska (GAEC), oraz wymogi podstawowe w zakresie zarządzania (SMR).

Europejski Zielony Ład – gospodarstwa do 10 ha UR nie będą podlegały sankcjom

Ogłoszone w dniu 15 marca 2024 r. propozycje wskazują, że gospodarstwa o powierzchni do 10 ha użytków rolnych nie będą podlegały sankcjom związanym z realizacją norm środowiskowych (tzw. warunkowości), co w praktyce oznacza całkowite zwolnienie ich z tych wymogów.

Zniesienie ugorowania 4 proc. gruntów ornych – tzw. norma GAEC 8

Rolnicy już od 2024 r. nie będą musieli obowiązkowo ugorować 4 proc. gruntów ornych. W praktyce oznacza to, że rolnicy będą zachęcani do utrzymywania obszarów nieprodukcyjnych, ale bez zagrożenia utratyą dochodów.

Obecnie, zgodnie z normą GAEC 8, rolnicyzobowiązani są do:

1. zachowania elementów krajobrazu (obowiązek zachowania drzew – pomników przyrody, oczek wodnych o powierzchni do 100 m², rowów do 2 m szerokości);
2. przestrzegania zakazu przycinania żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków oraz okresu wychowu młodych (nie dotyczy drzew owocowych, wierzb i zagajników o krótkiej rotacji);
3. zagwarantowania minimalnego udziału, co najmniej 4 proc. gruntów ornych na poziomie gospodarstwa, na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane.

Możliwość wyboru między dywersyfikacją a zmianowaniem – tzw. norma GAEC 7

Komisja proponuje, aby już od 2024 r. rolnicy mogli mieć wybór, tj. albo:

• stosować dywersyfikację upraw (tj. różne uprawy). W przypadku gospodarstw o powierzchni:
  • od 10 do 30 ha gruntów ornych wystarczy posiadać 2 uprawy, z tym że największa uprawa  nie może stanowić więcej niż 75 proc.;
  • powyżej 30 ha gruntów ornych wystarczy posiadać 3 uprawy, z tym że największa uprawa nie może stanowić więcej niż 75 proc., a dwóch w sumie nie może przekroczyć 95 proc.;
• zmianowanie (tj. określone następstwo upraw roślin).

Obecnie, zgodnie z normą GAEC 7, gospodarstwa powyżej 10 ha gruntów ornych (są wyłączenia) zobowiązane są do:

1. prowadzenia upraw na powierzchni co najmniej 40 proc. gruntów ornych w taki sposób, aby na każdej działce rolnej, w porównaniu z rokiem poprzednim, była prowadzona inna uprawa w plonie głównym;
2. prowadzenia co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych. Uprawa główna nie może zajmować więcej niż 65 proc. gruntów ornych, a dwie uprawy główne łącznie nie mogą zajmować więcej niż 90 proc. gruntów ornych.

Zmiany w normie dot. obowiązku utrzymania okrywy glebowej – tzw. norma GAEC 6

KE w odpowiedzi na oczekiwania rolników zaproponowała, aby każde państwo członkowskie miało swobodę w decydowaniu, w jakim okresie roku ustanowi obowiązek utrzymania okrywy glebowej, co ułatwi rolnikom wykonywanie określonych zabiegów agrotechnicznych w odpowiednim terminie.

Obecnie, zgodnie z normą GAEC 6, na powierzchni stanowiącej co najmniej 80 proc. gruntów ornych, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego należy utrzymywać okrywę ochronną gleby (m.in.: okrywę roślinną: uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime; ścierniska; grunty pokryte resztkami pożniwnymi czy mulczem) od 1 listopada do 15 lutego.