Roczne sprawozdanie UE na temat stanu regionów i miast

W dniu 7 października 2024 r. Europejski Komitet Regionów opublikował roczne sprawozdanie UE na temat stanu regionów i miast, w którym przedstawiono najbardziej palące wyzwania stojące przed regionami i miastami w całej Europie oraz rozwiązania pomocne w podejmowaniu decyzji UE w sprawie strategii politycznych. Przygotowany dokument pokazuje, jak Europejczycy poszukują rozwiązań środowiskowych i tym samym kształtują swoją przyszłość.

Roczne sprawozdanie UE na temat stanu regionów i miast – 2024 r.

Sprawozdanie zostało przygotowane na podstawie autorskich analiz zleconych przez Europejski Komitet Regionów, a także badań naukowych, uwag innych instytucji europejskich i ogólnie dostępnej dokumentacji, zawiera fakty oraz dane przeznaczone dla decydentów i innych zainteresowanych stron. Główne ustalenia i zalecenia znalazły się w dorocznym orędziu o stanie regionów i miast w Unii Europejskiej, które w dniu 7 października 2024 r. wygłosił przewodniczący Europejskiego Komitetu Regionów Vasco Alves Cordeiro.

Tegoroczne sprawozdanie zostało opublikowane w kontekście 30. rocznicy utworzenia Europejskiego Komitetu Regionów i dotyczy głównie rozwiązań i pomysłów proponowanych z myślą o przyszłości Europy. Jest to plan działania na rzecz stworzenia silniejszej, spójniejszej i ambitniejszej Unii. Sprawozdanie ma charakter perspektywiczny i zawiera wskazówki dla rozpoczynających kadencje instytucji UE.

Roczne sprawozdanie UE na temat stanu regionów i miast – transformacja ekologiczna

Zgodnie z przygotowanym sprawozdaniem kryzys klimatyczny wywiera nierównomierny wpływ na Europę: podczas gdy niektóre regiony doświadczają ekstremalnych suszy, inne zalewają niespotykane wcześniej powodzie. Nasilają się upały, wybuchają pożary, wiele regionów nęka nadmiar lub niedobór wody, co rzutuje na bezpieczeństwo energetyczne i żywnościowe, zasoby wodne, stabilność gospodarczą i społeczną oraz zdrowie. Jak przedstawiono w przygotowanym sprawozdaniu, koszty przystosowania się do zmiany klimatu gwałtownie rosną i wynoszą 80-200 mld euro rocznie, w zależności od scenariusza przewidującego wzrost temperatury o 2 lub 3-4°C. W związku z tym, że rozkład zagrożeń klimatycznych jest asymetryczny, rozwiązania polityczne muszą zaspokajać różne potrzeby lokalne i zapewniać solidarność między społecznościami.

W prawie wszystkich krajach Starego Kontynentu wzrosła umieralność związana z upałami. Biuro Regionalne WHO dla Europy szacuje, że do 2050 r. każdego roku może dochodzić do 120 tys. zgonów związanych w występowaniem wysokich temperatur. W ubiegłym roku Europejczycy doświadczyli rekordowej liczby dni ekstremalnego stresu termicznego – odczuwalna temperatura przekraczała wtedy 46°C. Ta nowa sytuacja powoduje również wydłużanie się okresów suszy i niedoboru wody.

Jednocześnie nasila się częstotliwość występowania burz, intensywnych opadów deszczu i innych ekstremalnych zdarzeń pogodowych. Na obszarach zagrożonych powodzią mieszka ponad 53 mln Europejek i Europejczyków. W najbliższym czasie prognozuje się również wzrost ryzyka wystąpienia chorób przenoszonych przez wodę, żywność i wektory.

Zielony Ład ma na celu wzmocnienie pozycji miast i regionów

UE musi znacznie zwiększyć tempo zmian, aby do 2050 r. osiągnąć neutralność klimatyczną, a także przeciwdziałać utracie różnorodności biologicznej. Nie uda się to bez miast i regionów, które odpowiadają za realizację 70 proc. polityki łagodzenia zmiany klimatu i 90 proc. polityki przystosowywania się do niej. Urzeczywistnienie Europejskiego Zielonego Ładu stanowi wyzwanie na szczeblu lokalnym i regionalnym ze względu na liczne zbiory przepisów, brak zasobów finansowych i niedobór wykwalifikowanych kadr.

Miasta i regiony muszą stać się głównym partnerem instytucji UE w ramach odnowionego programu Zielonego Ładu. Szacuje się, że do osiągnięcia docelowego, 55-procentowego poziomu redukcji emisji gazów cieplarnianych co roku potrzeba około 350 mld euro, a do realizacji celów ochrony środowiska wyznaczonych w Europejskim Zielonym Ładzie – 130 mld euro.

Zgodnie z przewidywaniami, do końca stulecia koszty zaniechania działań mających na celu przezwyciężenie kryzysu klimatycznego wyniosą 10–12 proc. PKB UE. Działania Unii na rzecz przyspieszenia transformacji ekologicznej mogłyby zwiększyć unijny PKB o 440 mld euro rocznie i przynieść inne, istotne korzyści gospodarce, obywatelom i środowisku. Obecnie 80 proc. inwestycji w ochronę środowiska realizowanych jest na szczeblu lokalnym.

Sprawiedliwa transformacja dla miast i regionów UE

Zapewnienie tańszych i bardziej zrównoważonych źródeł energii jest zasadniczym elementem utrzymania konkurencyjności gospodarczej UE. W 2023 r. Unia po raz pierwszy wyprodukowała więcej energii elektrycznej ze źródeł wiatrowych i słonecznych niż z paliw kopalnych. Miasta i regiony będą w coraz większym stopniu motorami transformacji i będą kierować inwestycjami w czystą energię.

Zgodnie z przygotowanym sprawozdaniem wiele regionów stoi w obliczu szczególnych wyzwań związanych z przestawieniem się na gospodarkę neutralną dla klimatu. Dotyczy to zwłaszcza miejsc oddalonych od centrum miast oraz obszarów w dużym stopniu zależnych od energochłonnych i wysokoemisyjnych gałęzi przemysłu. Aby zapewnić wszystkim sprawiedliwą zmianę, trzeba uwzględnić ich specyfikę. Jeżeli transformacja w bardziej wymagających regionach nie przebiegnie dobrze, może to doprowadzić do utraty miejsc pracy, obniżenia PKB, zmniejszenia dobrostanu, pogłębienia nierówności regionalnych oraz do wzrostu niezadowolenia z UE i polityki ekologicznej. Potrzebna jest prawdziwa strategia przemysłowa, w której miasta i regiony będą pełnić funkcje kluczowych ośrodków innowacji, przyspieszających transformację w kierunku czystej energii.

Transformacja ekologiczna musi zatem uwzględniać dysproporcje regionalne i wystrzegać się uniwersalnego podejścia. Polityka spójności UE jako podstawowy element jednolitego rynku powinna zapewniać skierowanie inwestycji do regionów, które najbardziej odczuwają społeczno-gospodarcze skutki przejścia na czystą energię. To ukierunkowane finansowanie pomoże w dywersyfikacji działalności gospodarczej w kierunku czystszych gałęzi przemysłu oraz w przygotowaniu pracowników do nowych możliwości zatrudnienia.