Wsparcie dla rolników poszkodowanych przez niekorzystne zjawiska pogodowe w 2024 r.

W 2024 r. rolnictwo w Polsce zostało dotknięte szeregiem niekorzystnych zjawisk pogodowych, w tym powodziami, deszczami nawalnymi, przymrozkami i huraganami. O pomoc dla rolników poszkodowanych w wyniku tych zdarzeń zapytaliśmy Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Poniżej przedstawiamy informacje przekazane przez resort, które przybliżają zasady wsparcia, procedury składania wniosków oraz aktualną sytuację w zakresie ubezpieczeń upraw rolnych.

Wsparcie dla rolników poszkodowanych w związku z powodzią

Tegoroczna powódź, która miała miejsce we wrześniu 2024 r., wymagała wprowadzenia stanu klęski żywiołowej – na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz.U. poz. 187, z późn. zm.) można było otrzymać dotację do hektara zalanych upraw rolnych oraz refundację równowartości III i IV raty podatku rolnego.

Termin składania wniosków o dotację upłynął 15 listopada, a o refundację III i IV raty podatku rolnego – minął 29 listopada.

Wnioski przyjmowała Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) za pomocą systemów teleinformatycznych.

Wysokość dotacji wynosi:

• 5 tys. zł na 1 ha powierzchni uprawy: kukurydzy, buraków cukrowych, ziemniaków, konopi włóknistych, tytoniu, chmielu, lnu, winorośli, ziół, słonecznika lub warzyw;
• 4 tys. zł na 1 ha powierzchni uprawy soi.

Pomoc dla rolników dotkniętych innymi zjawiskami pogodowymi

W związku z wystąpieniem niekorzystnych zjawisk atmosferycznych, zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz.U. poz. 187, z późn. zm.), producenci rolni, którzy ponieśli straty w uprawach w wyniku deszczu nawalnego, przymrozków wiosennych lub huraganu, które wystąpiły do 10 września 2024 r. i które zostały oszacowane przez komisję i wynoszą powyżej 30 proc. średniej rocznej produkcji roślinnej w gospodarstwie mogli otrzymać dotację oraz refundację stanowiącą równowartość III i IV raty podatku rolnego.

Wysokość stawki pomocy wynosi:

• 3 tys. zł na 1 ha powierzchni upraw rolnych, na których wystąpiły szkody w wyniku gradu, deszczu nawalnego, przymrozków wiosennych lub huraganu w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w wysokości co najmniej 70 proc. plonu;
• 2 tys. zł na 1 ha powierzchni upraw rolnych, na których wystąpiły szkody w wyniku gradu, deszczu nawalnego, przymrozków wiosennych lub huraganu w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w wysokości co najmniej 50 proc. i mniej niż 70 proc. plonu;
• 1 tys. zł na 1 ha powierzchni upraw rolnych, na których wystąpiły szkody w wyniku gradu, deszczu nawalnego, przymrozków wiosennych lub huraganu w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w wysokości co najmniej 30 proc. i mniej niż 50 proc. plonu.

Termin składania wniosków o dotację upłynął 15 listopada. Obecnie wnioski są na przeliczane, a także rozpoczęto wypłaty.

Kredyty klęskowe

Rolnicy, którzy ucierpieli z powodu niekorzystnych zjawisk pogodowych, mogą starać się o tzw. kredyty klęskowe z niższym oprocentowaniem dzięki dopłatom z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Pomoc Agencji polega na spłaceniu za kredytobiorcę części oprocentowania kredytu na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej udzielanego rolnikom poszkodowanym przez niekorzystne zjawiska atmosferyczne, tj.:

• kredytu klęskowego obrotowego – na zakup rzeczowych środków do produkcji rolnej, m.in. środków ochrony roślin, paliwa;
• kredytu klęskowego inwestycyjnego – na przywrócenie funkcji użytkowych środków trwałych, np. zniszczonych lub uszkodzonych budynków gospodarskich, maszyn i urządzeń rolniczych oraz zakup stada podstawowego inwentarza lub materiału szkółkarskiego.

Oprocentowanie płacone przez kredytobiorcę wynosi obecnie 0,5 proc. w przypadku, gdy rolnik posiada odpowiednie ubezpieczenie co najmniej 50 proc. powierzchni upraw rolnych lub co najmniej 50 proc. liczby zwierząt gospodarskich w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej oraz 4,9250 proc. w przypadku braku takiego ubezpieczenia.

Kwota kredytu nie może przekroczyć wysokości szkód w uprawach rolnych lub zwierzętach gospodarskich oszacowanych przez komisję, nie więcej jednak niż 5 mln zł na gospodarstwo rolne lub 8 mln zł na dział specjalny produkcji rolnej. Wkład własny kredytobiorcy nie jest wymagany.

Okres kredytowania określany jest w umowie, dopłaty Agencji do oprocentowania mogą być stosowane maksymalnie przez 4 lata liczone od daty wystąpienia szkody. Kredyty klęskowe mogą być udzielane przez banki w terminie do 12 miesięcy od daty sporządzenia protokołu oszacowania szkód.

W przypadku, gdy wysokość poniesionej szkody w uprawach rolnych i zwierzętach gospodarskich wynosi 30 proc. lub poniżej 30 proc. średniej rocznej produkcji rolnej, dopłaty do oprocentowania są stosowane na zasadach pomocy de minimis w rolnictwie (nie dotyczy suszy).

Jednocześnie procedowana jest zmiana przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz.U. poz. 187, z późn. zm.) w sprawie możliwości uruchomienia pomocy dla producentów rolnych, w których gospodarstwach wystąpiły szkody spowodowane przez deszcz nawalny lub powódź i którzy w wyniku oszacowania szkód przez komisje mają w protokole straty na poziomie powyżej 30 proc. średniej rocznej produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym z trzech ostatnich lat poprzedzających rok, w którym wystąpiły te szkody, albo z trzech lat w okresie pięcioletnim poprzedzającym rok, w którym wystąpiły te szkody, z pominięciem roku o najwyższej i najniższej wielkości produkcji roślinnej.

Aktualna sytuacja w zakresie ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich

Na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz.U. z 2019 r. poz. 477) ze środków budżetu państwa udzielane są dopłaty do składek z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia:

• upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych, od zasiewu lub wysadzenia do ich zbioru, od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, obsunięcie się ziemi, lawinę, suszę, ujemne skutki przezimowania oraz przymrozki wiosenne;
• bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, obsunięcie się ziemi, lawinę oraz w wyniku uboju z konieczności.

W 2024 r. dopłaty wynoszą 65 proc. składki ubezpieczenia do 1 ha upraw rolnych i 65 proc. składki do 1 szt. zwierzęcia gospodarskiego.

W celu zwiększenia dostępności ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich z dopłatą z budżetu państwa, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, który aktualnie jest rozpatrywany w Sejmie RP.

Projekt ustawy zakłada:

• rozszerzenie katalogu upraw, do których będą stosowane dopłaty do składek ubezpieczenia o słonecznik, facelię, len, konopie włókniste, bobowate drobnonasienne, rośliny zielarskie i gorczycę oraz doprecyzowanie uprawy gryki jako zboża oraz soi jako rośliny z rodziny bobowatych;
• zwiększenia fakultatywnej franszyzy do 35 proc. w przypadku ubezpieczenia upraw drzew i krzewów owocowych oraz truskawek;
• zwiększenie limitów procentowych stawek sumy ubezpieczenia za ubezpieczenia upraw drzew i krzewów owocowych oraz truskawek z 9 proc. dla gleb I-IV klasy, 12 proc. dla gleb V klasy i 15 proc. dla gleb VI klasy odpowiednio do: 20 proc., 22 proc. i 25 proc.;
• ograniczenie do 3 proc. prowizji dla dystrybutorów umów ubezpieczenia upraw drzew i krzewów owocowych oraz truskawek.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich zakłada wejście w życie tych przepisów w 2025 r.

Skala szkód w 2024 r.

Poniżej przedstawiamy zestawienie danych z komisji ds. szacowania zakresu i wysokości szkód w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody spowodowane przez niekorzystne zjawiska atmosferyczne w 2024 r.

Stan na dzień 27 listopada 2024 r.

Rodzaj zdarzenia naturalnego:

• huragan:
  • liczba poszkodowanych gospodarstw rolnych: 496
  • powierzchnia upraw dotkniętych zdarzeniem: 2472 ha
• grad:
  • liczba poszkodowanych gospodarstw rolnych: 12 858
  • powierzchnia upraw dotkniętych zdarzeniem: 127 839 ha
• deszcz nawalny:
  • liczba poszkodowanych gospodarstw rolnych: 4267
  • powierzchnia upraw dotkniętych zdarzeniem: 15 147 ha
• ujemne skutki przezimowania:
  • liczba poszkodowanych gospodarstw rolnych: 646
  • powierzchnia upraw dotkniętych zdarzeniem: 4086 ha
• przymrozki wiosenne:
  • liczba poszkodowanych gospodarstw rolnych: 50 074
  • powierzchnia upraw dotkniętych zdarzeniem: 382 866 ha
• powódź:
  • liczba poszkodowanych gospodarstw rolnych: 3652
  • powierzchnia upraw dotkniętych zdarzeniem: 31 708 ha
• piorun, obsunięcie się ziemi, lawina:
  • liczba poszkodowanych gospodarstw rolnych: 2
  • powierzchnia upraw dotkniętych zdarzeniem: 4 ha

razem:

• liczba poszkodowanych gospodarstw rolnych: 71 995
• powierzchnia upraw dotkniętych zdarzeniem: 564 122 ha

źródło: na podstawie informacji prasowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi