ESRS o wodzie, czyli jak raportować wodne tematy

Dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Corporate Sustainability Reporting Directive – CSRD) opublikowana została w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej niemal dokładnie rok temu. O tym, jak wpisane są w nią potencjalnie tematy związane z wodą pisaliśmy w pierwszym numerze „Wodnych Spraw” w dziale informacji pochodzących z Komisji Europejskiej. Dwanaście miesięcy później o zasadach raportowania wiemy znacznie więcej. Mimo iż po roku nadal nie zaimplementowaliśmy do prawa krajowego dyrektywy CSRD (mamy na to – jako kraj członkowski – jeszcze pół roku), to znamy ostatecznie przyjęty przez Komisję Europejską kształt standardów raportowych (ESRS), w tym także tych dotyczących wody.

Co więc i jak trzeba, zgodnie z ESRS, raportować o wodzie?

Zanim przejdziemy do rozkładania poszczególnych ESRS na części pierwsze, konieczne jest wykonanie dwóch kluczowych analiz. Pierwsza dotyczy określenia łańcucha wartości dla danej firmy. Pod tym pojęciem kryje się łańcuch dostaw – dostawcy, podwykonawcy, usługodawcy oraz równie istotny element, czyli klienci oraz użytkownicy końcowi usług czy produktów dostarczanych przez dany podmiot. Czasem łańcuch wartości bywa bardzo rozbudowany – np. w branży budowlanej, przy dużych projektach infrastrukturalnych, może obejmować dziesiątki, a nawet setki firm oraz szerokie grono odbiorców i użytkowników wybudowanych obiektów.

Właściwe zmapowanie łańcucha wartości pozwoli na drugą kluczową dla raportowania ESRS analizę – ocenę podwójnej istotności. Ten element przygotowania do sprawozdawczości ma ogromne znaczenie dla zakresu raportu. Zgodnie z zapisami dyrektywy CSRD i rozporządzenia wprowadzającego ESRS ujawniać powinno się informacje związane z tematami uznanymi za istotne dla danego przedsiębiorstwa. Punktów – tzw. datapoints – dla których określone są w ESRS wymogi, jest ponad 1100. Nie wszystkie są adekwatne dla wszystkich typów działalności. Ocena istotności ma wskazać, które obszary są dla firmy najistotniejsze.

Czym jest ta istotność i jak ją oceniać? Jasnej odpowiedzi na to pytanie jeszcze nie ma. Pewną wskazówką są dokumenty opracowane przez Europejską Grupę Doradczą ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG). Analizować należy, czy np. przedsiębiorstwo w związku z prowadzoną działalnością wpływa na ilość i jakość wód powierzchniowych, podziemnych oraz wody morskie. Ocena istotności powinna dotyczyć zarówno działalności własnej firmy, jak i łańcucha wartości. Zakłada się także ocenę wpływu na firmę ryzyk związanych m.in. z deficytem wody. Taka analiza powinna być prowadzona przez pryzmat finansowy. Oceniane powinno być, na ile dane zagrożenie wpłynie na stabilność ekonomiczną przedsiębiorstwa. Sprawozdawczość, zgodnie z ESRS, powinna dotyczyć tych tematów, które w wyniku oceny istotności uznano za ważne i adekwatne dla prowadzonej działalności.

Co więc w przypadku uznania wody za temat istotny?

ESRS dedykowany wodzie występuje pod nazwą E-3. W polskiej wersji załącznika 1 do rozporządzenia wprowadzającego ESRS standard dla wody zaczyna się na stronie 133. Co ciekawe, to najkrótszy standard pod kątem liczby tzw. datapoints. Zawiera jedynie 48 punktów, z których 30 jest obowiązkowych, a pozostałe można ujawniać dobrowolnie.

Podkreślić należy, że ESRS E-3 trzeba ujawniać w ścisłym powiązaniu z ESRS 2, dotyczącym ogólnych oświadczeń w zakresie zrównoważonego rozwoju. W mojej opinii taka konstrukcja standardów raportowych, choć zasadna i dość logiczna, sprawia, że odbiór ESRS dla osób rozpoczynających analizę treści rozporządzenia jest utrudniony. Wzajemne odwołania oraz wprowadzone skróty (MRD, IRO itd.) sprawiają, że określenie zakresu potrzebnych informacji jest niełatwym zadaniem i wymaga szczegółowej analizy.

Dla wody, podobnie jak dla wszystkich innych ESRS, obowiązuje logika zaczynająca raportowanie od ujawnienia, w jaki sposób polityki i strategie przedsiębiorstwa ujmują kwestie dotyczące zarządzania wodą – jej zużycia, oczyszczania, retencjonowania. Co istotne, sprawozdać należy także strategie w kontekście prowadzenia działalności na obszarach deficytowych. W większości polityki dotyczące gospodarki wodnej powinny odnosić się zarówno do działalności operacyjnej firmy, jak i do jej łańcucha wartości.

Kolejnym elementem sprawozdawczości w zakresie ESRS E-3 są podjęte działania. Informacje przedstawiane są w formie opisowej. Co istotne, działania podejmowane w firmie należy przypisać do konkretnych typów:

• unikanie wykorzystywania wody i zasobów morskich;
• ograniczenie wykorzystywania wody i zasobów morskich, np. dzięki środkom na rzecz poprawy efektywności;
• odzysk i ponowne wykorzystanie wody;
• odtwarzanie i regeneracja ekosystemu wodnego i jednolitej części wód.

Obowiązkowe jest ujawnienie działań dla obszarów narażonych na ryzyko związane z wodą, w tym o znacznym deficycie. Raportowanie obejmuje również cele ustalane w zakresie m.in. ograniczania zużycia wody, poprawy jej jakości, zarządzania ryzykiem. Dla ustalonych celów konieczne jest także zaznaczenie, czy są one dobrowolnym zobowiązaniem czy też obowiązkiem. Co ciekawe, ESRS E-3 wskazuje także na potrzebę ujawnienia przyjętych progów środowiskowych i metodyk ich ustalania.

W ESRS dla wody przewidziane jest także miejsce na raportowanie informacji ilościowych dotyczących:

• całkowitego zużycia wody, w tym na obszarach narażonych na ryzyko związane z wodami;
• objętości poddanej recyklingowi lub ponownemu użyciu;
• całkowitej objętości magazynowanej wody;
• zmiany w objętości zmagazynowanej wody;
• wodochłonności wyrażonej w proc. zużycia na 1 mln euro.

Dane liczbowe dotyczą wyłącznie działalności operacyjnej firmy. Nie ma konieczności ujawniania zużycia wody w łańcuchu dostaw. Można dobrowolnie przedstawić pobory w podziale na sektory prowadzonej działalności. Nieobowiązkowe jest także podawanie ilości poborów i zrzutów wody. Raportowaniu podlega również metodyka i wyniki oceny istotności, w tym istotności finansowej, w przypadku braku podjętych działań ograniczających wpływ zidentyfikowanego ryzyka. Obowiązkowo zaraportować trzeba informacje o ocenie ryzyka związanego z wodą dla usług i produktów oraz horyzont czasowy, w którym prowadzono ocenę istotności.

Podsumowując, choć ESRS E-3 dla wody jest stosunkowo krótki, to wymaga przeprowadzenia wielu analiz i zebrania konkretnych danych. Ocena istotności, ale także zbadanie powiązań działalności z obszarami związanymi z ryzykiem wodnym, w tym deficytem wody, wymagają informacji nie tylko o działalności przedsiębiorstwa, ale także danych o otoczeniu. Do powiązania celów z progami środowiskowymi potrzebne są dane o tym, jak wyznaczać adekwatne do lokalizacji progi oraz jak projektować skuteczne działania i mierzyć ich postęp. Nie są to dane oczywiste i dostępne „od ręki”. Takie informacje w najbliższym czasie będą jednak publikowane w „Wodnych Sprawach”.