English
Człowiek zagraża Półwyspowi Helskiemu – takie wyniki kontroli przeprowadzonej w latach 2020-2023 przedstawiła Najwyższa Izba Kontroli. Końcowy dokument zatytułowany Ochrona brzegów morskich na Półwyspie Helskim wskazuje na szereg problemów związanych z nieskutecznym działaniem Urzędu Morskiego w Gdyni, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gdańsku oraz innych lokalnych urzędów. Stwierdzono m.in. nielegalne powiększanie plaż oraz brak należytej ochrony linii brzegowej.
Półwysep Helski wymaga ochrony
Półwysep Helski, jako obszar o unikalnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, chronią zasady obowiązujące w Nadmorskim Parku Krajobrazowym oraz Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Na jego terenie znajdują się również rezerwaty Słone Łąki oraz Helskie Wydmy. Dodatkowo na obszarze Zatoka Pucka i Półwysep Helski ochronie podlegają siedliska oraz w szczególny sposób ptaki.
Intensywna działalność turystyczna na półwyspie zagraża lokalnemu krajobrazowi oraz przyrodzie. W związku z tym poszczególne urzędy obarczone zostały odpowiedzialnością za nadzór i odpowiednie przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom. NIK już w latach 2011-2013 kontrolował ich skuteczność i wnioski nie były satysfakcjonujące. Niestety, po kolejnej dekadzie sytuacja wciąż daleka jest od ideału.
Jak przebiegała kontrola na Półwyspie Helskim?
W 2020 r. NIK z własnej inicjatywy wszczął kontrolę działań podejmowanych przez organy administracji rządowej oraz samorządowej w celu ochrony brzegów morskich na Półwyspie Helskim. Kontrolerzy wykorzystali zdjęcia lotnicze i satelitarne, analizy ukształtowania dna morskiego oraz wyniki wizji w terenie, aby ocenić kondycję plaż, wydm i lasów. W związku ze sztormami i erozją ze strony morza badano również stabilność linii brzegowej oraz możliwość odbudowy wałów wydmowych.
Jeśli chodzi o infrastrukturę chroniącą brzegi i zabezpieczającą Półwysep Helski przed powodzią, wyniki kontroli były satysfakcjonujące. Urząd Morski w Gdyni odpowiada za 20 umocnień, w tym dwa falochrony i 16 opasek brzegowych, a ich stan okazał się zadawalający. Kontrole ich stanu technicznego były przeprowadzane terminowo, choć w przypadku 9 obiektów nie zrealizowano zaleceń pokontrolnych.
Szkodliwa pasywność urzędów
Znacznie większym problemem w ocenie kontrolerów jest wpływ działalności człowieka na linię brzegową. Niestety, urzędy mające uprawnienia do nadzoru, kontroli i egzekwowania przepisów chroniących wybrzeże Półwyspu Helskiego nie wywiązują się należycie ze swoich zadań.
Kontrola NIK wykazała, że właściciele 8 spośród 9 działających na Półwyspie Helskim pól kempingowych we własnym zakresie, bez wymaganej przepisami zgody Dyrektora Urzędu Morskiego, nawieźli i nasypali ziemię w pasie chronionym, w tym na brzegu morskim. Dyrektor UM nie wykorzystał swoich uprawnień i nie wszczął postępowania administracyjnego zmierzającego do nałożenia stosownych kar pieniężnych. Nie wywiązał się tym samym ze swojego obowiązku ochrony brzegu morskiego.
Podobne zastrzeżenie odnosi się do braku reakcji na stawianie przyczep kempingowych oraz obiektów szkół sportów wodnych na poszerzonej plaży. Dyrektor Urzędu Morskiego powinien był podjąć działania chroniące własność Skarbu Państwa i zmierzające do uzyskania odszkodowania za bezprawne wykorzystanie należących do niego terenów.
NIK negatywnie ocenił również działalność Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gdańsku, która nie zaplanowała ani nie zrealizowała stosownych kontroli przestrzegania przepisów o ochronie przyrody na terenie Półwyspu Helskiego. W szczególności chodziło o doraźne kontrole na kempingach, których przeprowadzenie uzasadniały wpływające do urzędu informacje o nieprawidłowościach.
Inne zaniedbania stwierdzone przez NIK to efekt niekompetencji Wojewódzkiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w Gdańsku. Dotyczyły one niewystarczającego nadzoru oraz kontroli nad przestrzeganiem przepisów Prawa budowlanego w pasie technicznym Półwyspu Helskiego. Urząd Miasta Helu miał zawrzeć 21 umów sprzedaży nieruchomości położonych w pasie ochronnym bez wymaganego porozumienia z Dyrektorem Urzędu Morskiego. Jedna taka nielegalna umowa zbycia nieruchomości została zawarta również przez Urząd Miejski we Władysławowie. W związku z powyższym NIK złożył zawiadomienie do prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa.
Wnioski z kontroli
Analiza przeprowadzona przez NIK zaowocowała złożeniem wniosków do kierowników kontrolowanych jednostek w zakresie wzmocnienia nadzoru nad brzegami morskimi Półwyspu Helskiego, zwłaszcza kontroli pól kempingowych. Jednocześnie NIK zwrócił się do Ministra Klimatu i Środowiska z apelem o dokonanie przeglądu planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 w Zatoce Puckiej i na półwyspie oraz rozszerzenie przepisów dotyczących oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.
