„Podręcznik adaptacji dla miast” został zaktualizowany

Po ośmiu latach od wydania dokumentu, „Podręcznik adaptacji dla miast” doczekał się potrzebnej aktualizacji. Z nowej publikacji samorządowcy dowiedzą się, jak przygotować plany adaptacji do zmiany klimatu (tzw. MPA), które wkrótce mogą być wymagane od wszystkich polskich miast o liczbie mieszkańców powyżej 20 tys.

Klimada 2.0 – projekt NFOŚiGW

Pierwszy „Podręcznik adaptacji dla miast” opublikowany został przez Ministerstwo Środowiska w 2015 r. Już wówczas przewidziano w nim klauzulę o potrzebie regularnego monitoringu oraz aktualizacji. Autorzy podkreślili, że tylko szczegółowa analiza danych historycznych, zwłaszcza dotyczących ekstremalnych zdarzeń klimatycznych, pozwoli przygotować stosowne prognozy dla miast.

Aktualizacją podręcznika, w ramach projektu Klimada 2.0, zajął się Instytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB). Środki na jej sfinansowanie pochodzą z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Celem projektu było opracowanie bazy wiedzy oraz strategii adaptacyjnych związanych ze zmianami klimatu. Jako wsparcie posłużyły wcześniejsze projekty Climacities oraz 44MPA. Instytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy zapowiedział organizację cyklu bezpłatnych szkoleń dla przedstawicieli samorządów z zakresu przygotowania Miejskich Planów Adaptacji. Kursy prowadzone będą stacjonarnie w Warszawie oraz on-line, równolegle z publikacją aktualizacji.

Czym są Miejskie Plany Adaptacji?

We wstępie do zaktualizowanego podręcznika czytamy, że miasta skupiają obecnie ponad 60 proc. ludności Polski i generują większą część dochodu narodowego. Jednocześnie są też najbardziej podatne na zmiany klimatyczne. „Podręcznik adaptacji dla miast” ma pomóc im przygotować długofalową strategię reagowania i przystosowywania się do prognozowanych ekstremalnych zjawisk pogodowych.

W szczególności za problematyczne w miastach uznano fale upałów oraz nawalne opady. Konsekwentnie zwiększające się temperatury są zagrożeniem dla zdrowia i życia ludzkiego. Intensywne deszcze stwarzają natomiast ryzyko podtopień, erozji brzegów morskich oraz zmian w bilansie wodnym. Te ostatnie mogą ograniczyć dostępność wody pitnej dla mieszkańców miast – bez odpowiednich planów adaptacyjnych grozi nam więc kataklizm. MPA mają zwiększyć odporność miast i podnieść ich potencjał radzenia sobie w zmieniających się warunkach.

Do 2023 r. w Polsce powstało ponad sto MPA. Opracowanie dalszych będzie aktywnie wspierane przez fundusze unijne, krajowe i regionalne. Środki dla miast o populacji powyżej 20 tys. oraz stolic powiatów z liczbą ludności od 15 do 20 tys. pochodzić będą głównie z UE.

Co zawiera „Podręcznik adaptacji dla miast” w zaktualizowanej wersji?

Nowa publikacja ma charakter strategiczno-wdrożeniowy. Instruuje samorządy, jak – krok po kroku – przygotować MPA. „Podręcznik adaptacji dla miast” podzielono na sześć etapów, które obejmują kompleksowy proces planowania, od utworzenia zespołu ds. adaptacji po monitoring i ewaluację. Dodatkowo zawarto w nim wskazówki dotyczące przygotowania obowiązkowej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SOOŚ) i tego, jak zapewnić partycypację lokalnego społeczeństwa na każdym etapie planowania. Samorządy mogą również zapoznać się z możliwościami pozyskania zewnętrznych środków finansowych na przygotowanie MPA.

Podręcznik adaptacji dla miast porusza takie kwestie, jak mapowanie interesariuszy, w tym przedstawicieli świata nauki, biznesu i organizacji pozarządowych, oraz identyfikację źródeł danych klimatycznych, społecznych i przestrzennych. Ponadto szczegółowo instruuje, jak przeprowadzić ocenę podatności i analizę ryzyka dla danego miasta i jak opracować różne opcje adaptacji, a następnie wybrać najlepszą.

Bardzo ciekawą sekcją zaktualizowanego podręcznika są opisy dobrych praktyk, czyli projektów zrealizowanych w Polsce w latach 2008-2022 w celu zwiększenia odporności na zmiany klimatyczne. Nie zaniedbano również procesu wdrażania MPA – opisano go od powołania struktur organizacyjnych po rozwój kompetencji i finansowanie działań. Do każdego etapu przygotowano listę sprawdzającą, która ułatwia rozwój i realizację planów.

Spodziewane korzyści dla miast

Przygotowanie MPA w oparciu o „Podręcznik adaptacji dla miast” ma przede wszystkim otworzyć drogę do środków finansowych dostępnych w ramach programów unijnych i krajowych. Odpowiednia struktura i treść planów będą decydowały o zakwalifikowaniu się do dofinansowania.

W długiej perspektywie plany adaptacyjne mają poprawić jakość życia w miastach, zadbać o bezpieczeństwo i ochronę zdrowia mieszkańców i ograniczyć potencjalne szkody, jakie kapryśny klimat może wyrządzić dobrom kultury. Mówi się również o rozwoju błękitno-zielonej infrastruktury. Jednocześnie, jako dokumenty angażujące wiele zainteresowanych stron, MPA będą rozwijać świadomość ekologiczną społeczeństwa i tym samym zachęcać obywateli do współuczestniczenia w działaniach adaptacyjnych.