W ramach płatności bezpośrednich oraz płatności obszarowych od 2023 r. będzie obowiązywał nowy system warunkowości, kładący większy nacisk na kwestie środowiskowe i klimatyczne. Warunkowość polega przede wszystkim na zapewnieniu przez rolników zgodności z podstawowymi normami dotyczącymi środowiska, zmiany klimatu, zdrowia publicznego, zdrowia roślin i dobrostanu zwierząt.
Warunkowość to podstawowy, obowiązkowy element płatności bezpośrednich, który uzależnia otrzymanie pełnego wsparcia od przestrzegania przez beneficjentów wskazanych norm i wymogów (tak jak obecna zasada wzajemnej zgodności). Nowy system warunkowości (https://www.gov.pl/web/rolnictwo/warunkowosc) jest połączeniem obecnych wymogów zazielenienia i zasady wzajemnej zgodności (w skład której wchodzą normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska – normy GAEC i podstawowe wymogi w zakresie zarządzania – wymogi SMR).
Główne obszary oddziaływania, na które wskazują normy (GAEC) i wymogi (SMR) warunkowości to:
- Klimat i środowisko (łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do niej, woda, gleba, bioróżnorodność)
Zmiana klimatu:
- Norma GAEC 1: Utrzymywanie trwałych użytków zielonych w oparciu o stosunek powierzchni trwałych użytków zielonych do powierzchni użytków rolnych na poziomie krajowym.
- Norma GAEC 2: Ochrona terenów podmokłych i torfowisk (będzie obowiązywać od 2025 r.).
- Norma GAEC 3: Zakaz wypalania gruntów rolnych.
2. Woda (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/pl/TXT/?uri=CELEX%3A32021R2115 str. 147):
- Norma GAEC 4: Ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych.
- Nowy SMR 1: Ramowa Dyrektywa Wodna.
- SMR 2: Ochrona wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego.
3. Gleba (ochrona i jakość):
- Norma GAEC 5: Zarządzanie orką w celu zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, przy uwzględnieniu kąta nachylenie terenu.
- Norma GAEC 6: Minimalna pokrywa glebowa w najbardziej newralgicznych okresach.
- Norma GAEC 7: Zmianowanie i dywersyfikacja upraw na gruntach ornych.
4. Różnorodność biologiczna i krajobraz (ochrona i jakość):
- Norma GAEC 8: Utrzymanie elementów i obszarów nieprodukcyjnych.
- Norma GAEC 9: Zakaz przekształcania lub zaorywania TUZ wyznaczonych jako cenne na obszarach Natura 2000.
- SMR 3 – Ochrona dzikiego ptactwa i SMR 4 Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk dzikiej fauny i flory.
5. Zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin (bezpieczeństwo żywności, środki ochrony roślin):
- Nowy SMR 8 – Zrównoważone stosowanie pestycydów.
- SMR 5 – Bezpieczeństwo żywności i pasz.
- SMR 6 – Zdrowie zwierząt.
- SMR 7 – Zdrowotność roślin.
6. Dobrostan zwierząt
- SMR9 – Dobrostan cieląt.
- SMR10 – Dobrostan świń.
- SMR 11 – Zwierząt hodowlanych.
