English
Zasada DNSH (ang. Do No Significant Harm), czyli „nie czyń poważnych szkód”, dotyczy niewspierania oraz nieprowadzenia działalności gospodarczej, która powoduje znaczące szkody w środowisku.
Podejście to prezentuje stanowisko Komisji Europejskiej, która nie będzie wspierała z budżetu UE programów czy inwestycji zagrażających osiągnięciu unijnych celów klimatycznych i środowiskowych.
Konieczność przeprowadzenia oceny DNSH wynika z art. 17 rozporządzenia (UE) nr 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających przeprowadzanie zrównoważonych inwestycji.
Stosowanie zasady „nie czyń poważnej szkody” jest obowiązkowe w odniesieniu do programów i projektów finansowanych z środków unijnych, przy czym ocenę zgodności z DNSH należy przeprowadzać już na poziomie planowania – strategicznego i inwestycyjnego.
Potwierdzenie zgodności z zasadą DNSH zaplanowanych działań odbywa się poprzez analizę ich wpływu na kluczowe cele środowiskowe:
- łagodzenie zmian klimatu,
- adaptacja do zmian klimatu,
- zrównoważone wykorzystanie i ochrona zasobów wodnych i morskich,
- gospodarka o obiegu zamkniętym,
- zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola,
- ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.
Jak przebiega proces oceny DNSH?
Wykonanie oceny DNSH jest procesem dwuetapowym. W pierwszej kolejności przeprowadzany jest tzw. screening, polegający na wykonaniu wstępnej oceny, czy planowany projekt/działanie może mieć przewidywalny negatywny wpływ na którykolwiek z celów środowiskowych.
W przypadku stwierdzenia takiej możliwości, w drugim etapie wykonywana jest właściwa ocena DNSH (merytoryczna) w odniesieniu do danego celu środowiskowego. Przykładami negatywnego wpływu na środowisko może być planowanie działalności skutkującej znaczącymi emisjami gazów cieplarnianych lub nasileniem niekorzystnego oddziaływania na warunki klimatyczne. Kolejne przeciwskazanie pojawia się, jeżeli planowana działalność zaszkodzi dobremu stanowi lub dobremu potencjałowi ekologicznemu jednolitych części wód powierzchniowych lub podziemnych czy też dobremu stanowi środowiska wód morskich.
Proces oceny nie musi stanowić obszernych analiz. Dla niektórych działań czy inwestycji możliwe jest zastosowanie krótkiego, zoptymalizowanego uzasadnienia, dla innych jednak wymagane mogą okazać się bardziej szczegółowe wyjaśnienia. Oczywiście związane jest to ze skalą ingerencji planowanego działania w środowisko. Niemniej jednak, w przypadku oceny planów czy programów, zawierających szereg odrębnych działań w różnych sektorach – całościowa ocena zgodności z DNSH stanowi wręcz dodatkowy dokument. Natomiast do jej przeprowadzenia konieczna jest znajomość wielu aspektów środowiskowych i ich powiązań. Warto podkreślić, że samo opracowanie dokumentu to tylko ocena zgodności z zasadą DNSH i nie stanowi przesłanki świadczącej o jej spełnianiu.
DNSH – konsekwencje i przykłady
Po zidentyfikowaniu potencjalnych zagrożeń dla zgodności z zasadą DNSH, powinny zostać zaproponowane niezbędne środki zapobiegawcze i/lub łagodzące i/lub kompensacyjne wszelkich zidentyfikowanych szkód w odniesieniu do poszczególnych celów. KE opracowała wytyczne dotyczące oceny zgodności z DNSH, nawiązując m.in. do opracowywanych w 2022 r. i poddawanych ocenie projektów programów regionalnych. W materiale zaproponowano różne środki, pozwalające uniknąć, ograniczyć lub złagodzić skutki planowanych działań/projektów.
W przypadku gdy planowana inwestycja będzie znacząco szkodzić któremukolwiek z celów środowiskowych, ich realizacja z wykorzystaniem środków finansowych UE będzie niemożliwa.
Przykładami przedsięwzięć niefinansowanych ze środków UE, ze względu na znaczące szkody, jakie mogą powodować (co wynika z charakteru przedsięwzięcia i zasad jego funkcjonowania), są:
- wytwarzanie energii z odpadów resztkowych ze względu na sprzeczność z celem gospodarki o obiegu zamkniętym;
- budowa spalarni odpadów;
- działania polegające na realizacji nowych inwestycji, które uzyskały odstępstwo od spełniania celów środowiskowych dla części wód (art. 4.7 RDW), np. realizacja obiektów hydrotechnicznych;
- inwestycje w elektrownie wodne – możliwość realizacji działań dotyczących jedynie istniejących obiektów hydrotechnicznych.
