W dzisiejszym kształcie ustawa Prawo wodne funkcjonuje od roku 1922. Obejmowała wtedy i obejmuje nadal podstawowe działy gospodarki wodnej. Reguluje też kwestie korzystania z wody i jej ochrony przed zanieczyszczeniami. Ustawa określa kwestie własności: w roku 1922 wody były albo publiczne, albo prywatne, a od roku 1962 wody stanowią własność państwa. W dzisiejszej ustawie funkcjonuje bardziej precyzyjny zapis, który wskazuje, że śródlądowe wody płynące oraz wody podziemne stanowią własność Skarbu Państwa, a prawa właścicielskie w stosunku do tych wód wykonują Wody Polskie.
Ustawa Prawo wodne z dnia 19 września 1922 roku posiadała 266 artykułów i co ciekawe zawierała zaledwie 16 przepisów końcowych i przejściowych, a w jednym z nich, artykule 264, zapisano: z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy tracą moc obowiązującą sprzeczne z nią postanowienia ustaw i rozporządzeń, odnoszące się do tych samych przedmiotów. Twórcze, sprytne i jakże proste w obsłudze. W obecnych kanonach legislacyjnych wprowadzenie ustawy mającej bezpośredni i pośredni wpływ na inne ustawy pociąga za sobą szereg przepisów przejściowych, wskazujących co, gdzie i od kiedy należy zmienić w związku z wprowadzaną nową ustawą.
Ustawa z 30 maja 1962 roku weszła w życie 12 grudnia tegoż roku i miała 173 artykuły, a zmieniana była zaledwie dwa razy. Zmniejszenie ilości artykułów z 266 do 173 to zabieg legislacyjny. Nadal w ustawie pozostały wszystkie aspekty korzystania z wód, realizacji obiektów budowlanych gospodarki wodnej oraz kwestie ochrony przed powodzią. Zmienia się jedynie miejsce poszczególnych zapisów. Przykładowo pozwolenia wodnoprawne zyskują odrębny rozdział, tak samo, jak ochrona przed powodzią, która do tej pory funkcjonowała łącznie z utrzymaniem i regulacją wód i ich brzegów.
Ustawa uchylona została z dniem 1 stycznia 1975 roku. W wówczas zaczęła obowiązywać ustawa z 24 października 1974 roku, w której pozwolenia wodnoprawne wracają do działu ogólnego, a te dotyczące ochrony przed powodzią, razem z regulacją i utrzymaniem wód, zostają włączone do szeroko rozumianej ochrony wód.
Po 26 latach ustawę z 1974 roku zastępuje nowa, z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne, która reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie oraz zarządzanie wodami. Brzmi nowomodnie i wprowadza gospodarkę wodną w XXI wiek. Ustawa zdefiniowała pojęcie zwrotu kosztów usług wodnych oraz odrębny dział dotyczący ochrony przez suszą. Wprowadziła również konieczność wdrożenia instrumentów ekonomicznych, a woda przestała być dobrem ogólnym i dostępnym w nieograniczonych ilościach.
Kolejno wprowadzane ustawy konsekwentnie opisywały wszystkie aspekty gospodarki wodnej. Niemniej jednak, każda z nich odmiennie przypisywała wszystkie tematy do poszczególnych części i działów ustawy. Łączyły pewne zagadnienia, inne rozdzielały, aby w kolejnej ustawie znów połączyć. Są to standardowe zabiegi legislacyjne, które wdrażają i w pewien sposób porządkują nabyte na przestrzeni lat doświadczenia.
W czterech kolejnych formach ustawy mamy cztery różne rozwiązania, przykładające różną wagę do poszczególnych działów gospodarki wodnej. W latach 1962–74 ochrona przed powodzią zyskuje odrębny dział w ustawie, by w roku 1975 przenieść się do działu ochrony wód. Działania polegające na łączeniu lub dzieleniu działów na różne sposoby oraz przenoszeniu zagadnień między nimi są odbiciem pewnych dysonansów stale obecnych z ustawie Prawo wodne.
To przesuwanie zagadnień względem działów w ustawie, odzwierciedla poziom skomplikowania i złożoność zagadnienia gospodarowania wodami. Przemieszczanie związane jest również z kolejnymi resortami, w których umiejscowiona jest gospodarka wodna. Od wielu lat ta branża nie może znaleźć właściwego miejsca w strukturach działów gospodarki publicznej. Zdecydowanie częściej niż kolejne ustawy notujemy kolejne resorty, do których dział Gospodarka wodna jest przydzielany. A każdy następny resort z ulgą oddaje go swoim następcom.
Obecnie aktem regulującym aspekty gospodarki wodnej jest Ustawa z dnia 20 lipca 2017 roku Prawo wodne. Od wejścia w życie ustawy Gospodarka wodna zmieniła już trzy razy resort, a do roku 2020 roku posiadała nawet własne Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Jednak w listopadzie tego roku rozporządzeniem[1] dokonano podziału kompetencji działu Gospodarki wodnej na dwa ministerstwa: Klimatu i Środowiska oraz Infrastruktury. Ministerstwo Infrastruktury początkowo odpowiadało za tematy związane z żeglugą śródlądową, gospodarką morską oraz rybołówstwem, a obecnie odpowiada za cały dział Gospodarka wodna.
Aktualna ustawa ma 574 artykuły i była już 25 razy zmieniania. Ostatnia, z dnia 7 października 2022 roku (Dz.U.2022.2185), zmieniająca ustawę Prawo wodne z dniem 10 listopada 2022 roku, wprowadza zarówno elementy porządkujące, jak i niestety dodatkowe zamieszanie. Kolejna zmiana ustawy oraz fakt, że zawiera ona aż 94 artykuły dotyczące przepisów przejściowych, dostosowujących i końcowych sugeruje, że może czas na powrót i czerpanie z dobrych wzorców. Może każda wprowadzana obecnie ustawa powinna się kończyć zapisem starym, dobrym i sprawdzonym:
Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy tracą moc obowiązującą sprzeczne z nią postanowienia ustaw i rozporządzeń, odnoszące się do tych samych przedmiotów.
[1] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2020 r. w sprawie przekształcenia Ministerstwa Infrastruktury
