English
W dniu 10 kwietnia 2024 r. Parlament Europejski zatwierdził zmiany w przepisach dotyczących zbierania, oczyszczania i odprowadzania ścieków komunalnych. Przyjęta rezolucja przewiduje aktualizację dokumentu z 1991 r. Dyrektywa w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych zostanie zmieniona poprzez rozszerzenie zasięgu oddziaływania i dostosowanie jej do celów Europejskiego Zielonego Ładu. Przepisy te stanowią jedną z kluczowych inicjatyw w ramach unijnego planu działania dotyczącego zerowego poziomu zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby.
Dyrektywa w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych
Ramy prawne dotyczące zbierania, oczyszczania i odprowadzania ścieków komunalnych wyznacza dyrektywa Rady 91/271/EWG, która została przyjęta 21 maja 1991 r. Po ponad trzech dekadach dokonano jej przeglądu w celu dostosowania do aktualnych celów polityki UE, mówiących o działaniach na rzecz klimatu, gospodarki cyrkularnej i redukcji zanieczyszczeń. W ciągu ostatnich 30 lat jakość wody w UE bardzo się poprawiła, m.in. dzięki unijnym przepisom o oczyszczaniu ścieków komunalnych. Z przeprowadzonej w 2019 r. przez Komisję Europejską oceny unijnych przepisów wynika, że wskaźnik zbierania i oczyszczania ścieków w UE wynosi niemal 100 proc. Ponad 90 proc. ścieków podlega oczyszczaniu w oparciu o wysokie standardy przewidziane w prawie unijnym.
W związku z tym, że od czasu przyjęcia dyrektywy w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych pojawiły się nowe substancje zanieczyszczające, które nie zostały jak dotąd ujęte w regulacjach oraz nowe rozwiązania zmniejszające energochłonność uzdatniania wody i lepiej wykorzystujące dane o uzdatnianiu, Komisja Europejska przedstawiła w październiku 2022 r. wniosek dotyczący jej nowelizacji. Podstawę zmian stanowi zakończona w 2019 r. ocena przepisów, w której podkreślono wymierne efekty osiągnięte dzięki dyrektywie, a także wyzwania, którym nadal trzeba sprostać.
Wszystkie 27 państw członkowskich uzgodniło swoje stanowisko na forum Rady w październiku 2023 r. Podobnie jak Parlament Europejski. W styczniu 2024 r. Rada i Parlament osiągnęły wstępne porozumienie polityczne w sprawie wniosku Komisji Europejskiej, o czym pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów w Wodnych Sprawach: Ścieki komunalne – porozumienie Rady i Parlamentu w sprawie oczyszczania i monitorowania.
Najważniejsze zmiany w dyrektywie w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych
Według nowej dyrektywy państwa członkowskie zagwarantują podłączenie wszystkich źródeł ścieków bytowych do systemów zbierania w aglomeracjach o RLM wynoszącym co najmniej 2 tys. W przypadku aglomeracji o RLM między 1 tys. a 2 tys. wspomniany wymóg będzie musiał być spełniony do dnia 31 grudnia 2035 r. Z kolei do końca 2039 r. państwa członkowskie zmodernizują oczyszczalnie ścieków komunalnych pracujące na ładunku co najmniej 150 tys. RLM, by spełniały unijne wymogi w zakresie oczyszczania trzeciego stopnia (tj. usuwanie azotu i fosforu). Do 2045 r. te same zasady obejmą oczyszczalnie o 10 tys. RLM i więcej.
Dodatkowe oczyszczanie usuwające szerokie spektrum mikrozanieczyszczeń (oczyszczanie czwartego stopnia) będzie obowiązkowe dla wszystkich oczyszczalni powyżej 150 tys. RLM i powyżej 10 tys. RLM na podstawie oceny ryzyka do 2045 r. Do dnia 31 grudnia 2033 r. państwa członkowskie ustanowią plany zintegrowanego gospodarowania ściekami komunalnymi na obszarach zlewni aglomeracji o RLM wynoszącej co najmniej 100 tys. Do dnia 31 grudnia 2027 r. państwa członkowskie sporządzą i opublikują wykaz obszarów wrażliwych na eutrofizację, umieszczając w nim informację o tym, czy są to obszary wrażliwe na fosfor i/lub azot. Poza tym są zobowiązane do aktualizowania spisu co sześć lat, począwszy od 31 grudnia 2033 r.
Państwa członkowskie w odniesieniu do rozszerzonej odpowiedzialności producenta zastosują środki gwarantujące, że wprowadzający do obrotu produkty wymienione w załączniku III do dyrektywy poniosą rozszerzoną odpowiedzialność za ich neutralizację. Będą oni zobowiązani do pokrycia co najmniej 80 proc. pełnych kosztów oczyszczania czwartego stopnia. Dodatkowym, wynikającym z dyrektywy obowiązkiem państw członkowskich będzie systematyczne wspieranie i promowanie ponownego wykorzystania, w stosownych przypadkach, oczyszczonych ścieków ze wszystkich oczyszczalni, zwłaszcza na obszarach dotkniętych niedoborem wody.
Dyrektywa w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych w Polsce
Dyrektywę w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych do polskiego porządku prawnego wprowadza szereg aktów prawnych, przede wszystkim ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne. W Polsce stopień realizacji wdrażania dyrektywy ściekowej dokumentuje Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK) i jego aktualizacje (AKPOŚK). Dokument ten stanowi wykaz aglomeracji, które muszą zostać wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków w terminach określonych w Programie.
