Energetyka w rolnictwie

Zrównoważona energia szansą dla współczesnego rolnictwa

Tradycyjną rolą rolnictwa jest produkcja żywności oraz usługi z nią związane. Coraz częściej spotykamy się jednak z sytuacją, w której niezbędnym wydaje się wdrożenie nowego podejścia do funkcji rolnictwa, tj. łączenie produkcji żywności z wytwarzaniem energii i jej źródeł.

Obecnie większy nacisk kładzie się na model rolnictwa zrównoważonego, który powinien opierać się o efektywniejsze wykorzystywanie surowców powstałych w gospodarstwie, w tym większy ich udział w produkcji energii. W sytuacji w jakiej znaleźliśmy się w XXI w. coraz częściej dostrzega się potrzebę racjonalnych produkcji oraz zużycia energii, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi ekosystemu i naturalnych wartości środowiska. Sytuacja ta wynika głównie z:

• wojny w Ukrainie;
• wyczerpujących się – przy stale wzrastającym zużyciu – zasobach pierwotnych, tj. węgla, ropy i gazu;
• ciągłej emisji do atmosfery dwutlenku węgla i innych gazów, związanych także z produkcją rolną (głównie zwierzęcą) oraz spalaniem paliw stałych, ciekłych i gazowych;
• wysokiego stężenia gazów cieplarnianych i powodowanego nimi zanieczyszczenia powietrza, gleby, wody, całych ekosystemów;
• obserwowanej zmiany klimatu.

Zmiana klimatyczna wymusza nowe podejście do energetyki

Obserwowana zmiana klimatu wymusza nowe podejście do energetyki na obszarach wiejskich i w rolnictwie. Dlatego w ramach Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2022 – 2027 (PS WPR) przewiduje się wsparcie finansowe rolników w zakresie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii.

W rolnictwie energia odnawialna może być wytwarzana z wykorzystaniem takich technologii jak:

• biogazownie, głównie mikrobiogazownie;
• kolektory słoneczne;
• systemy fotowoltaiczne;
• pompy ciepła, np. wykorzystujące energię z procesów hodowli zwierząt;
• kotły na biomasę;
• małe elektrownie wiatrowe oraz lądowe farmy wiatrowe.

Gospodarka energetyczna na obszarach wiejskich

Gospodarka energetyczna na obszarach wiejskich związana jest z użytkowaniem energii nie tylko bezpośrednio w gospodarstwach domowych, ale też w ich otoczeniu oraz w działalności rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz transporcie.

Zużycie energii w rolnictwie

Zgodnie z danymi GUS, polskie rolnictwo w ostatnich latach zużywa ok. 7% energii finalnej, podczas gdy w Unii Europejskiej wartość ta wynosi ok. 3%. Energia pozyskiwana jest przede wszystkim z paliw ciekłych i gazowych – ok. 50%, z węgla – ok. 40% oraz w niewielkim stopniu z gazu ziemnego i płynnego – ok. 3%.

Dlatego tak duże znaczenie ma zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, oparty na odnawialnych źródłach energii i związanej z tym poprawie warunków środowiskowych wsi, a także jakości życia jej mieszkańców. Polskie rolnictwo jest energochłonne, niemniej jednak może być ważnym producentem odnawialnych źródeł energii, m.in. biomasy i komponentów do produkcji biopaliw.

Obszary wiejskie w Polsce mają duży potencjał pozyskiwania ekologicznych, odnawialnych źródeł energii, niemniej jednaj ich wykorzystanie jest niewielkie, głównie z powodów niekorzystnych uwarunkowań administracyjno-prawnych.

Projekt nowelizacji przepisów w celu rozwoju spółdzielni energetycznych

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w ostatnim czasie poinformowało, że zespół Pełnomocnika Rządu ds. Transformacji Energetycznej Obszarów Wiejskich pracuje nad pakietem rozwiązań wspierających transformację energetyczną obszarów wiejskich, korzystną w szczególności dla rolników indywidualnych.

W odpowiedzi na zdefiniowane problemy z przyłączeniami instalacji OZE do sieci oraz z zawieraniem umów przez spółdzielnię energetyczną z przedsiębiorstwami energetycznymi przygotowany został projekt zmian przepisów. Propozycje regulacji dotyczą m.in. zakupu energii przez samorząd lokalny od spółdzielni energetycznej. Zgodnie z ustawą z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, spółdzielnia energetyczna to działająca lokalnie forma zrzeszenia, której celem jest zaspokajanie potrzeb energetycznych lub ciepłowniczych spółdzielni energetycznej i jej członków na obszarach wiejskich i miejsko-wiejskich.

Warto wskazać, że w Polsce na liście Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa są tylko dwie spółdzielnie energetyczne. Przykładowo w Niemczech działa ich ponad tysiąc, a w Danii około dwóch i pół tysiąca.

Budowa nowych biogazowni – korzyści dla mieszkańców wsi

W związku z realizacją jednego z działań Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, tj. przedsięwzięcia pod nazwą „Innowacyjna biogazownia”, od czerwca 2022 r. działa 6 eksperymentalnych mikrogazowni. Powstały one w centrum badawczym poznańskiego Uniwersytetu Przyrodniczego w Brodach Poznańskich.

Tam też planowane jest uruchomienie pierwszej w Polsce biogazowni wytwarzającej biometan, bez emisji uciążliwych zapachów. Prototypowa instalacja będzie samowystarczalna pod kątem energii elektrycznej i ciepła dzięki wykorzystaniu części produkowanego biogazu. Dzięki takiej instalacji cena ciepła dla mieszkańców wsi będzie stosunkowo niska. Ponadto zaletą takiego rozwiązania jest wykorzystywanie odpadów biodegradowalnych z rolnictwa – gospodarka o obiegu zamkniętym – dzięki czemu obniżone zostaną koszty związane z ich utylizacją. Nowa technologia cechować się będzie również wysoką i stabilną produkcją paliwa gazowego, bezodorowością, wykorzystywaniem biogenów w obiegu zamkniętym (wytwarzaniem wysokiej jakości pofermentu w celu jego dalszego użycia jako produktu/ów dopuszczonych do obrotu komercyjnego), samowystarczalnością energetyczną w oparciu o produkowany biogaz oraz niskimi kosztami eksploatacji.

Przedsięwzięcie „Innowacyjna biogazownia” jest realizowane dzięki środkom z Funduszy Europejskich w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój. Więcej informacji o przedsięwzięciu można znaleźć na stronie http://www.gov.pl/web/ncbr/innowacyjna-biogazownia.