Dobre wieści dla rolników – ugorowanie gruntów ornych nie jest już obowiązkowe

Ugorowanie gruntów ornych od początku budziło duże kontrowersje wśród rolników, którzy domagali się odstąpienia od tego obowiązku. W związku z licznymi wnioskami państw członkowskich oraz presją ze strony rolników Komisja Europejska zdecydowała o wprowadzeniu w 2024 r. odstępstwa od stosowania normy GAEC 8, w zakresie wymogu przeznaczenia 4 proc. powierzchni gruntów ornych na obszary lub obiekty nieprodukcyjne (ugorowanie).Rozporządzenie w tej sprawie weszło w życie 14 lutego 2024 r. i będzie stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia przez okres jednego roku, czyli do dnia 31 grudnia 2024 r.

Ugorowanie gruntów ornych – wprowadzone zmiany

W ramach odstępstwa, zgodnie z przyjętym rozporządzeniem, możliwe jest przeznaczenie powierzchni 4 proc. swoich gruntów ornych na:

• obszary lub elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane;
• rośliny bobowate;
• międzyplony;

które muszę być uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin.

Odstępstwo jest czasowe i dotyczy bieżącego roku. Jest to efekt trudnej sytuacji, w jakiej znaleźli się producenci rolni w związku z wojną w Ukrainie oraz występowaniem niekorzystnych warunków pogodowych. Odstępstwo zwiększa możliwości użytkowania gruntów ornych przy jednoczesnym zapewnieniu korzyści dla środowiska.

Przyjęte przez Komisję Europejską rozporządzenie umożliwia państwom członkowskim modyfikację ekoprogramów wspierających obszary nieprodukcyjne w celu uwzględnienia alternatywnego poziomu bazowego w ramach warunkowości GAEC 8.

Państwa członkowskie, które chcą zastosować odstępstwo na szczeblu krajowym, muszą powiadomić o tym Komisję Europejską w ciągu 15 dni od wejścia w życie rozporządzenia, aby umożliwić jak najszybsze poinformowanie rolników o zmianach.

Ugorowanie gruntów ornych w Planie Strategicznym WPR na lata 2023-2027

Aby otrzymać wsparcie w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), rolnicy muszą przestrzegać rozszerzonego zestawu dziewięciu norm korzystnych dla środowiska i klimatu (warunkowość). Obowiązek ugorowania 4 proc. gruntów ornych jest elementem wymogów normy GAEC 8 w ramach warunkowości, która została określona w przepisach rozporządzenia (UE) nr 2021/2115. Zarówno ta norma, jak i warunkowość są obowiązkowe w krajach członkowskich. Do polskiego porządku prawnego norma GAEC 8 została wprowadzona w Planie Strategicznym Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027.

Norma GAEC 8 obejmuje m.in. obowiązek przeznaczenia określonego odsetka powierzchni gruntów ornych na obszary i elementy nieprodukcyjne. Zgodnie z Planem Strategicznym WPR na lata 2023-2027 i rozporządzeniem krajowym w sprawie norm oraz szczegółowych warunków ich stosowania, wymóg przeznaczenia 4 proc. na obszary lub obiekty nieprodukcyjne może być realizowany nie tylko jako grunty ugorowane, ale również poprzez spełniające określone kryteria: rowy, oczka wodne, miedze śródpolne i strefy buforowe, żywopłoty, pasy gruntów zadrzewionych, zadrzewienia liniowe, pojedyncze drzewa, zagajniki śródpolne i pasy gruntów wzdłuż obrzeży lasu.

Norma GAEC 8 w gospodarstwach o powierzchni powyżej 10 ha gruntów ornych nakłada obowiązek przeznaczenia:

• co najmniej 4 proc. powierzchni tych gruntów na obszary lub obiekty nieprodukcyjne, spełniające określone warunki lub
• co najmniej 3 proc. powierzchni gruntów ornych na obszary lub obiekty nieprodukcyjne w przypadku, gdy co najmniej 4 proc. powierzchni gruntów ornych obejmują międzyplony ścierniskowe lub ozime lub wsiewki lub rośliny bobowate, spełniające określone warunki, w tym uprawę bez stosowania środków ochrony roślin.

Na gruntach ugorowanych nie mogą być stosowane środki ochrony roślin oraz nie może być prowadzona produkcja rolna, w tym wypas i koszenie, w okresie od 1 stycznia do 31 lipca. W przypadku gruntów ugorowanych z roślinami miododajnymi (konkretnymi gatunkami roślin, określonymi w przepisach krajowych) zakazane jest stosowanie środków ochrony roślin oraz nie może być prowadzona produkcja rolna, w tym wypas i koszenie, z wyłączeniem pasiek, w okresie od 1 stycznia do 31 sierpnia.

Z obowiązku przeznaczenia minimalnego udziału powierzchni gruntów ornych na obszary lub obiekty nieprodukcyjne wyłączone są gospodarstwa:

• w których więcej niż 75 proc. powierzchni gruntów ornych jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub ugorowanych, lub wykorzystywanych do uprawy roślin bobowatych, lub
• w których więcej niż 75 proc. powierzchni użytków rolnych stanowią trwałe użytki zielone lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub
• o powierzchni gruntów ornych mniejszej niż 10 ha.