Globalny stan zagrożenia zdrowia – apel do ONZ w związku z kryzysem środowiskowym

Redakcje 200 renomowanych periodyków, które zajmują się tematyką zdrowotną, wystosowały apel do Organizacji Narodów Zjednoczonych, polityków oraz przedstawicieli służby zdrowia. Wspólnie proszą o uznanie współczesnego kryzysu klimatycznego i kryzysu bioróżnorodności za jeden, niepodzielny i globalny stan zagrożenia zdrowia publicznego. Równocześnie wskazują, co ich zdaniem należy zrobić, aby uchronić świat przed medyczną katastrofą.

Klimat i bioróżnorodność – wzajemne powiązania

Podstawowy zarzut sygnatariuszy apelu wiąże się z faktem, że świat traktuje kryzys klimatyczny i kryzys bioróżnorodności jako dwa niezależne wyzwania. Na przełomie listopada i grudnia br. w Dubaju odbędzie się szczyt klimatyczny COP28, podczas gdy konferencja w sprawie bioróżnorodności planowana jest w kwietniu w Turcji. Niestety, uczestnicy i agendy obu wydarzeń są rozbieżne, co nie pozwala odpowiednio zaadresować wyzwania, jakim jest globalny stan zagrożenia zdrowia.

Nasza planeta jest tak naprawdę jednym współzależnym systemem, a straty w jednej jego części mogą łatwo przenieść się na inną. Rosnące globalne temperatury powodują susze, powodzie i pożary, które z kolei niszczą roślinność i nasilają erozję gleby. Spada tym samym potencjał magazynowania węgla, a to oznacza dalszy wzrost stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze i związanego z nimi ocieplenia.

„Tylko uznając klimat i bioróżnorodność za części tego samego, złożonego problemu, będziemy w stanie znaleźć rozwiązania, które pozwolą uniknąć nieprzystosowania i zmaksymalizować korzystne rezultaty działań” – czytamy w apelu.

Tymczasem pomagając jednemu wybranemu systemowi, możemy pomagać lub szkodzić drugiemu. Dobrym przykładem jest tutaj sadzenie lasów jednogatunkowych, które służy zmniejszeniu poziomu dwutlenku węgla w powietrzu, ale zarazem ogranicza bioróżnorodność, zaburzając funkcjonowanie naturalnych ekosystemów.

Jak kryzys ekologiczny wpływa na zdrowie?

Globalny stan zagrożenia zdrowia wynika zarówno z kryzysu klimatycznego, jak i klęski przyrodniczej. Oba te problemy prowadzą do zaburzeń społecznych i gospodarczych, powodując ubożenie, migracje i konflikty.

Rosnące zanieczyszczenie wody to nie tylko przyczyna szerzenia się chorób. Szkodzi nawet bardzo odległym ekosystemom, przenikając do oceanów. Z kolei utrata genetycznej różnorodności wśród roślin zagraża jakości pożywienia, zwłaszcza gdy ¹/₅ globalnego społeczeństwa utrzymuje się przy życiu dzięki dzikiej przyrodzie. Wykorzystując coraz większe połacie lądu, stłaczamy naturalne gatunki na stale kurczących się obszarach, co skutkuje intensywniejszą wymianą patogenów i może oznaczać kolejne epidemie.

Fakt, że ludzie tracą kontakt z przyrodą, asocjowany jest z rozprzestrzenianiem się chorób autoimmunologicznych, psychicznych, metabolicznych i alergii. Bez zielonych obszarów jesteśmy bardziej podatni na stres, depresję i izolację społeczną. Ograniczona bioróżnorodność to także zmniejszenie potencjału rozwoju nowych leków opartych na naturalnych związkach aktywnych. Wreszcie, globalny stan zagrożenia zdrowia ludzkości wynika też z nierówności między krajami – najbardziej wrażliwe społeczeństwa ponoszą największe koszty kryzysu ekologicznego.

Pora ogłosić globalny stan zagrożenia zdrowia publicznego

Według przedstawicieli prasy medycznej i naukowej nadszedł czas, aby skonsolidować działania w sferach klimatu i bioróżnorodności. Niestety, jak dotąd wiele celów wyznaczonych na szczytach poświęconych obu tym zagadnieniom jest daleko od realizacji. Niektóre ekosystemy znajdują się już na krawędzi, a ich załamanie może mieć katastrofalne skutki dla ludzkiego zdrowia.

Zdaniem apelujących, Światowa Organizacja Zdrowia powinna ogłosić globalny stan zagrożenia zdrowia publicznego, gdyż spełnione są wszystkie trzy warunki do tego uprawniające: poważny i niezwykły charakter problemu, oddziaływanie na zdrowie publiczne ponad granicami oraz konieczność podjęcia natychmiastowych działań na szczeblu międzynarodowym. Decyzja powinna zostać ogłoszona przed lub w trakcie 77. sesji Światowego Zgromadzenia Zdrowia, zaplanowanego na maj 2024 r.

Poza tym sygnatariusze proponują, aby na zbliżających się konferencjach COP poruszyć kwestię konieczności integracji działań. Przedstawiciele służby zdrowia powinni być adwokatami na rzecz odnowy bioróżnorodności oraz przeciwdziałania zmianie klimatu w celu ochrony zdrowia społeczeństwa. Politycy zaś muszą nauczyć się rozpoznawać zagrożenia związane z kryzysem planetarnym i korzyści, jakie odniesie społeczeństwo, jeśli zaczniemy myśleć o problemach kompleksowo.

Apel głoszący globalny stan zagrożenia zdrowia publicznego został opublikowany przez wszystkie redakcje zaangażowane w jego przygotowanie. Znajdują się wśród nich tak prestiżowe czasopisma jak „BMJ”, „JAMA” czy „The Lancet”, ale również specjalistyczne periodyki branżowe oraz wydawnictwa o zasięgu krajowym, m.in. z Turcji, Sierra Leone, Tunezji czy Pakistanu.