English
Prowadzenie rolniczego gospodarowania, zarówno w zakresie produkcji zwierzęcej, jak i roślinnej, wymaga kontrolowania ilości wytworzonego i zużytego azotu. Jest to działanie kluczowe dla zminimalizowania strat, ale również dla prawidłowego zbilansowania nawożenia i dostarczenia roślinom odpowiednich dawek składników odżywczych. Maksymalne zmniejszenie strat biogenów do środowiska, podczas produkcji rolnej, stanowi podstawę ograniczania presji ze strony tego sektora na wody.
Aktualizacja programu azotanowego wprowadza uzupełnienia i zmienia część danych dotyczących jednostkowych ładunków azotu wydalanego przez poszczególne gatunki i grupy technologiczne zwierząt oraz pobieranych przez rośliny. Aktualizacje te wynikają przede wszystkim ze zmian w prowadzeniu produkcji rolniczej. Pojawiają się nowe technologie, zmieniają uwarunkowania klimatyczne, wywołujące potrzebę dostosowania produkcji rolniczej do nowych uwarunkowań. Rolnictwo jest jednym z najbardziej wrażliwych na zmiany klimatu sektorów gospodarki, zatem podjęte prace aktualizacyjne stanowią także działania adaptacyjne do zachodzących zmian.
Program azotanowy – co nowego w odniesieniu do produkcji zwierzęcej?
Weryfikacja programu azotanowego w tym zakresie objęła analizę wskaźników produkcji nawozów naturalnych i zawartego w nich azotu. Zmiany wprowadzono w zakresie średnich zawartości związków azotu w odchodach zwierząt gospodarskich, w średnich rocznych wielkościach produkcji nawozów naturalnych przez te zwierzęta, określono także współczynniki DJP dla nowych gatunków zwierząt gospodarskich. Prace oparto na znowelizowanych danych wyjściowych, służących do obliczania wielkości ładunku azotu w nawozach naturalnych uzyskiwanych z krajowego chowu zwierząt gospodarskich, uwzględniając zachodzące w gospodarstwach zmiany technologiczne i produkcyjne.
Weryfikacja i aktualizacja danych dotyczących średniej rocznej wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracji zawartego w nich azotu wprowadziła zmiany w odniesieniu do grup technologicznych dla trzody chlewnej i bydła, dodatkowo wskazano te informacje dla gatunków zwierząt wcześniej nieujętych w załączniku (bawoły, osły, muły, alpaki, lamy), określono i skorygowano wartości wskaźników dla części zwierząt utrzymywanych w systemie otwartym i na głębokiej ściółce oraz uwzględniono wskazania dla sposobu wyliczeń w przypadku systemu półotwartego. Poza tym dokonano ujednolicenia zapisów pod względem podziału części gatunków na grupy technologiczne (w odniesieniu do mułów, osłów i bawołów). Doprecyzowaniu i korekcie uległy również wartości DJP dla grup technologicznych świń oraz wprowadzono współczynniki dla lam i alpak.
Jakie zmiany zaplanowano w odniesieniu do produkcji roślinnej?
Przedmiotem prac w tym zakresie była weryfikacja i aktualizacja sposobu obliczania dawek nawozów azotowych zapewniających maksymalne pobieranie tego składnika przez rośliny.
Niezmienna pozostała dopuszczalna wielkość rocznej dawki nawozów naturalnych wykorzystywanych rolniczo – 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych.
Aktualizacja danych dotyczących pobrania jednostkowego azotu dla rodzajów upraw, oparta o najnowsze wyniki badań w zakresie zapotrzebowania poszczególnych gatunków roślin, wskazała na niedoszacowanie lub przeszacowanie pobrania jednostkowego przez niektóre uprawy. Zweryfikowano dawki azotu dla kukurydzy uprawianej na zieloną masę, słonecznika (nasiona), konopi włóknistych, lnu oleistego i włóknistego, kapusty włoskiej, szparagów. Część z wprowadzonych zmian jest bardzo znacząca, np. zmiana wartości pobrania z 25 kg N na 1 tonę produktu na 3,5 kg w przypadku szparagów, czy z 49,5 kg na 9,5 w przypadku lnu włóknistego. Dodatkowo uzupełniono wartości pobrania przez ruń trwałych użytków zielonych.
Zrezygnowano z konieczności uwzględniania roślin bobowatych w sporządzaniu uproszczonego bilansu azotu. Przesłanką dla takiego rozwiązania jest fakt samowystarczalności tej grupy roślin w zaopatrywaniu się w azot dzięki symbiozie z bakteriami z rodzaju Rhizobium. Zasadność zastosowania ewentualnej startowej dawki azotu dla tych upraw nie powinna być prezentowana w postaci jednostkowego pobrania na jednostkę wytworzonego plonu, stąd całkowicie zrezygnowano z umieszczenia roślin z tej rodziny w zestawieniu wykorzystywanym do liczenia maksymalnych dawek nawozów azotowych.
Aktualne dane dotyczące efektywności wykorzystywania azotu po roślinach bobowatych stanowiły podstawę weryfikacji wartości jednostkowych azotu działającego pozostającego w glebie po uprawie tych roślin. Dotychczas rekomendowane wartości okazały się przeszacowane, wobec czego dokonano ich korekty, a jednocześnie całość uproszczono poprzez ograniczenie liczby wyróżnianych rodzajów przedplonów roślin bobowatych.
Program azotanowy wprowadza również nowe, istotne dla bilansowania nawożenia elementy, tj. równoważniki nawozowe dla ścieków i osadów ściekowych oraz uszczegóławia informacje o zasobach azotu mineralnego w glebie w okresie wiosennym.
Autorzy prac zalecają prowadzenie dalszych analiz i prac badawczych ukierunkowanych na ustalanie dawek nawozów mineralnych stosowanych na użytkach zielonych i ewentualną ich nowelizację w odniesieniu do roślin uprawy polowej.
