English
Komisja Europejska opublikowała ocenę projektów krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu państw członkowskich UE i wydała zalecenia, które mają pomóc w przyjęciu ambitniejszych celów zgodnie z planami UE na 2030 r. W dokumencie Komisja Europejska wzywa państwa członkowskie do zwiększenia wysiłków na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz do opracowania bardziej przejrzystych planów dotyczących sposobu przystosowywania się do zmiany klimatu. Komisja Europejska zachęca również, aby państwa członkowskie lepiej przygotowały się do większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii i wzmocniły działania w zakresie efektywności energetycznej.
Krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu
Krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu są nieodzownymi narzędziami wskazującymi, jakie konkretne działania polityczne i środki zostaną wdrożone przez państwa członkowskie, aby zrealizować cele dotyczące energii i klimatu na 2030 r., umożliwić przejście na czystą energię i zagwarantować bezpieczeństwo dostaw i inwestycji przemysłowi europejskiemu.
Krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu na lata 2021-2030 są wymagane na mocy rozporządzenia UE w sprawie zarządzania unią energetyczną z 2018 r. Pierwsze z nich zostały przedłożone w 2019 r., a w ich następstwie opracowano indywidualne oceny: unijną oraz każdego planu krajowego. Państwa członkowskie były zobowiązane do złożenia do końca czerwca 2023 r. projektów aktualizacji planów, które odzwierciedlają postęp, nowe wyzwania i zmienione ramy na podstawie Europejskiego prawa o klimacie, pakietu „Gotowi na 55” i planu REPowerEU, a także Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.
W zaktualizowanych planach w dziedzinie energii i klimatu państwa członkowskie były zobowiązane do wskazania polityk krajowych w odniesieniu do każdego z zamierzonych celów i służących ich osiągnięciu. Zaktualizowane plany, zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej, powinny opierać się na rzetelnej analizie zawierającej ocenę oczekiwanego wpływu proponowanych polityk oraz określenie luk lub potrzeb inwestycyjnych.
Krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu powinny zapewniać porównywalność i spójność polityki oraz odzwierciedlać pięć wymiarów unii energetycznej: dekarbonizację gospodarki, efektywność energetyczną, w pełni zintegrowany wewnętrzny rynek energii, bezpieczeństwo energetyczne, solidarność i zaufanie oraz badania naukowe, innowacje i konkurencyjność.
Przygotowana przez Komisję Europejską ocena opiera się na 21 krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu, które zostały przedłożone we wskazanym terminie i uzupełnione dostępnymi danymi. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie internetowej Komisji Europejskiej trzy państwa członkowskie przedłożyły swoje projekty zbyt późno, aby można było obecnie przeprowadzić ich indywidualną ocenę, a kolejne trzy, wśród nich Polska, nadal nie dostarczyły dokumentów.
Najważniejsze ustalenia i zalecenia
Z przeprowadzonej przez Komisję Europejską oceny wynika, że państwa członkowskie podjęły działania we właściwym kierunku, ale projekty planów nadal wskazują lukę w realizacji zmienionych celów w zakresie energii i klimatu w ramach pakietu „Gotowi na 55” i planu „REPower EU”. Oznacza to, że istniejące i planowane środki zawarte w projektach krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu nie są wystarczające do osiągnięcia celów UE w zakresie klimatu i energii na 2030 r.
Najważniejsze wnioski z przeprowadzonej oceny:
- Na obecnym etapie projekty krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu nie są wystarczające do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r.; podejmowane obecnie działania doprowadziłyby do ograniczenia emisji o 51 proc.
- Potrzebne są dalsze cele, aby zlikwidować lukę w wysokości 6,2 punktów procentowych w sektorach objętych wspólnym wysiłkiem redukcyjnym w porównaniu z celem 40 proc.
- Do osiągnięcia określonego w rozporządzeniu LULUCF celu -310 Mt ekwiwalentu CO2 brakuje około 40-50 proc., co pokazuje, że zasadnicze znaczenie ma zwiększenie pochłaniania CO2.
- Obecne projekty doprowadziłyby do udziału odnawialnych źródeł energii w koszyku energetycznym w wysokości 38,6-39,3 proc. do 2030 r. w porównaniu z celem 42,5 proc.
- Obecne projekty doprowadziłyby do poprawy efektywności energetycznej o 5,8 proc. w porównaniu z celem 11,7 proc.
Komisja Europejska podkreśliła również znaczenie i pilną potrzebę stopniowego wycofywania paliw kopalnych, zwłaszcza stałych, z produkcji energii. Za przeszkodę w dążeniu UE do neutralności klimatycznej uznano utrzymywanie dopłat do paliw kopalnych we wszystkich państwach członkowskich. W opinii Komisji Europejskiej dotacje, które nie przeciwdziałają ubóstwu energetycznemu ani nie sprzyjają sprawiedliwej transformacji, należy jak najszybciej wycofać, a ukierunkować je na innowacje i wspieranie słabszych grup w procesie transformacji.
Komisja Europejska w opracowanym dokumencie zachęca również państwa członkowskie do zwrócenia większej uwagi na bezpieczeństwo energetyczne w swoich ostatecznych krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu oraz podkreśla potrzebę pilnego zwiększenia konkurencyjności europejskich łańcuchów wartości czystej energii. Zaleca również państwom członkowskim lepsze planowanie sposobów dywersyfikacji dostaw energii w konkurencyjny sposób.
Krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu – terminy
Wszystkie państwa członkowskie muszą przedłożyć swoje ostatecznie zaktualizowane krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu do dnia 30 czerwca 2024 r. Powinny one uwzględniać zalecenia Komisji Europejskiej oraz być wystarczająco szczegółowe, by stanowiły solidną podstawę do przyspieszenia wdrażania działań klimatycznych w nadchodzących latach.
Państwa członkowskie, które nie przedłożyły jeszcze projektów zaktualizowanych planów w dziedzinie energii i klimatu (Austria, Bułgaria i Polska), powinny, zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej, jak najszybciej zostać przedłożone do opiniowania. Projekty Belgii, Irlandii i Łotwy, przekazane z opóźnieniem, zostaną ocenione przez Komisję Europejską na początku 2024 r.
