English
Półwysep Indochiński ma poważny problem ze stale pogarszającym się stanem rzeki Mekong. Publicyści i ekolodzy z całego świata biją na alarm – to, co się dzieje, przybiera formę ogromnej katastrofy ekologicznej, zagrażając milionom mieszkańców Wietnamu, Kambodży, Laosu, Tajlandii, Mjanmy i Chin. Na fatalny stan rzeki wpływ mają m.in. zmiana klimatu, nielegalne połowy i elektrownie wodne, szczególnie liczne na chińskim odcinku rzeki.
Mekong – żyła główna Półwyspu Indochińskiego
Mekong ma długość 4880 km, co czyni go dziewiątą największą rzeką świata. Jego źródło znajduje się w górach Tangla na Wyżynie Tybetańskiej. Delta – trójkątna równina położona na terenie Kambodży i Wietnamu – zajmuje prawie 60 tys. km2 powierzchni. Charakteryzuje ją gęste zaludnienie i silnie rozwinięte rolnictwo. Wody rzeki zabarwione są na kolor brudnobrązowy, nie z powodu zanieczyszczeń, a różnych składników mineralnych niesionych z nurtem. To właśnie dzięki nim delta tworzy doskonałe warunki do upraw i rozwoju, a także życia społeczno-gospodarczego milionów ludzi.
Mekong dostarcza wodę do obszarów rolniczych i miejskich – miliony ludzi wykorzystują ją jako źródło wody pitnej, do nawadniania pól ryżowych i innych upraw. Społeczności nadbrzeżne są zależne od rybołówstwa. Rzeka to dom dla różnorodnych gatunków ryb, co stanowi ważny aspekt kulturowy i gospodarczy. Rzeka ta to również szlak transportowy, który umożliwia przewóz towarów i handel oraz przemieszczanie się ludzi. Rzeka zajmuje również znaczące miejsce w kultach religijnych i tradycjach różnych grup etnicznych w tym regionie.
Mekong a gospodarka
Rzeka Mekong jest ważnym źródłem wody dla potrzeb rolnictwa, szczególnie upraw ryżu – jednego z głównych produktów spożywczych tego regionu. Wszystkie kraje Półwyspu Indochińskiego, na czele z Chinami, znajdują się w czołówce największych producentów tego zboża na świecie. Wzdłuż Mekongu zbudowano szereg elektrowni wodnych produkujących energię elektryczną dla regionu.
Międzynarodowa Agencja Energetyczna podaje, że zapotrzebowanie na nią w Azji Południowo-Wschodniej wciąż rośnie, a Mekong charakteryzuje się szybkim przepływem, dlatego jest cenny również w tym zakresie. Laos pokłada nadzieję w budowie kolejnych zapór i sprzedaży energii do krajów sąsiednich i widzi w tym sposób na wyjście z kryzysu gospodarczego. Działające obecnie na terenie Chin elektrownie wodne produkują w oparciu o wody rzeki energię o wartości ok. 4 mld dol. rocznie. Przyroda płaci za to ogromną cenę.
Dlaczego sytuacja rzeki jest coraz gorsza?
Mekong i jego liczne dopływy stanowią ważny ekosystem o bardzo bogatej bioróżnorodności. Delta tej rzeki znana jest z wyjątkowej fauny i flory, w tym wielu gatunków endemicznych. Powstały tu unikalne na skalę światową ekosystemy, jak np. zalane lasy w prowincji Sung Treng. Rzeka słynie z szybkiego przepływu ogromnych ilości wody – z tego powodu nazywana jest przez miejscowych „potężny Mekong” lub „matką wszystkich rzek”. Niestety, z roku na rok wody ubywa. W latach 2019-2021 poziom spadł do najniższego od ponad 100 lat. Wpływ na to mają susze i coraz mniej intensywne pory deszczowe.
Na stan rzeki w dużym stopniu oddziałują pracujące na nim liczne elektrownie wodne. Na głównym nurcie rzeki jest ich 11, a na dopływach aż 95. Wytwarzana tam energia wodna zaspokaja 80 proc. zapotrzebowania chińskiej prowincji Yunnan. Laos posiada dwie elektrownie na głównym nurcie rzeki, jednak tamtejsze władze planują budowę kilkudziesięciu kolejnych. Co prawda konstrukcje uwalniają zatrzymaną wodę, ale analitycy uważają, że czasowe zamknięcie jej w betonowych zbiornikach ma niszczący wpływ na cały ekosystem.
Chodzi głównie o zatrzymywanie wspomnianych wcześniej osadów mineralnych, które są tak ważne dla całego ekosystemu i rolnictwa w delcie. Skutki tego widać również po ilości ryb. W ciągu 17 lat spadła ona aż o 87 proc.! Niegdyś popularny w tym regionie sum olbrzymi, jedna z największych ryb słodkowodnych świata, jest na skraju wyginięcia. Podobnie sum pręgowany oraz trey riel – ryba tak popularna w przeszłości, że od niej nazwano walutę Wietnamu. Komisja ds. Rzeki Mekong podaje, że jeżeli nie zostaną poczynione żadne kroki, do 2040 r. ilość życiodajnych osadów spadnie aż o 90 proc.
Czy można jeszcze ją uratować?
Młodzi mieszkańcy nabrzeży Mekongu na terenie Kambodży widzą postępującą degradację rzeki i próbują ją powstrzymać. Wobec budowy zapór wodnych są bezradni, podobnie jak w przypadku zmiany klimatu. Walczą jednak z innymi, niekorzystnymi z punktu widzenia rzeki, zjawiskami, szczególnie z niekontrolowanym rybołówstwem. Codziennością są nocne patrole, szukające kłusowników łowiących ryby za pomocą prądu lub dynamitu. Organizuje je Kambodżańskie Stowarzyszenie Kultury i Ochrony Środowiska. Dramatyczną sytuację Mekongu zaczynają również dostrzegać władze państw leżących nad brzegami rzeki. Zobowiązali się oni do koordynacji działań dotyczących sytuacji na rzece, szczególnie w zakresie zrównoważonego wykorzystania wód do pozyskiwania energii. Jeżeli żadne kroki nie zostaną podjęte na większą skalę, przyszłość ludności i przyrody tego regionu maluje się w czarnych barwach.
Zachęcamy też do zapoznania się z rankingiem najdłuższych rzek na świecie opisanych w artykule: „Najdłuższe rzeki na świecie”.
Źródło zdjęć: Wikipedia CC BY-SA 3.0
