Największe kanały wodne na świecie

Kanały wodne od wieków odgrywają istotną rolę w kształtowaniu globalnej gospodarki i funkcjonowaniu społeczeństw. Łącząc morza, jeziora i rzeki, ułatwiają transport, handel i komunikację. Są sztucznymi ciekami, lecz także żywymi artefaktami historii. Wspierają lokalny i międzynarodowy transport wodny oraz ułatwiają codzienny ruch statków. Przedstawiamy listę najsłynniejszych kanałów wodnych na świecie, które są nie tylko inżynieryjnymi cudami, lecz także ważnymi elementami lokalnej ekonomii oraz historii.

Największe kanały wodne na świecie

Kanały łączą naturalne drogi wodne, by ułatwić statkom żeglugę i skrócić czas ich podróży, co jest szczególnie ważne w przypadku handlu krajowego i międzynarodowego. Niektóre z nich bywają szczególnie zatłoczone, przez co stają się najbardziej ruchliwymi szlakami komunikacyjnymi na świecie – przez Kanał Panamski przepływa 14 tys. statków rocznie, przewożąc 3-5 proc. towarów transportowanych w ten sposób na świecie. Z kolei niemiecki Kanał Kiloński jest uważany za najbardziej ruchliwą drogę wodną w Europie. Są one także ważnym elementem w zarządzaniu zasobami wodnymi – często wykorzystywane do nawadniania, zapobiegania powodziom, w celach turystycznych czy do produkcji energii.

W zależności od przeznaczenia można wyróżnić kanały:

• żeglugowe;
• melioracyjne;
• przemysłowe i energetyczne;
• przeciwpowodziowe.

Kanał wodny łączący dwa morza to kanał żeglugi morskiej, a rzeki i jeziora – żeglugi śródlądowej.

Do najważniejszych kanałów wodnych na świecie należą:

1. Kanał Panamski (Panama)

Uważany jest za jeden z najbardziej ruchliwych i najważniejszych szlaków morskich na całym świecie. Od 1914 r. pełni rolę łącznika między Oceanem Atlantyckim a Pacyfikiem. Ma długość ok. 80 km. Oceany, które łączy kanał, mają różne poziomy wody, więc konieczne było zastosowanie śluz. Historia Kanału Panamskiego jest dość skomplikowana, gdyż próbę jego budowy podejmowało kilka państw. W rezultacie został sfinansowany przez Amerykanów. Przy jego budowie zginęło tysiące robotników, głównie z powodu chorób tropikalnych.

Historycznie niski poziom wody w Kanale Panamskim, efekt ekstremalnej suszy w 2023 r., sprawił, że zmniejszono liczbę statków, które mogą tamtędy przepłynąć – od listopada zeszłego roku 24 statki dziennie zamiast 31, a od lutego 2024 r. planuje się dalsze redukcje, do 18 jednostek. Kiedyś przez kanał przepływało nawet 36-40 statków na dzień. Zarząd Kanału Panamskiego (ACP) musiał obniżyć również limit zanurzenia statków z 50 do 44 stóp, co wymusza zmniejszenie wagi przewożonego ładunku.

2. Kanał Koryncki (Grecja)

Jest najwęższym kanałem na świecie. Z obu stron ograniczają go skały o wysokości do 76 m. Ma 6,4 km długości i 8 m głębokości, co czyni z niego również najgłębszy kanał na świecie. Łączy Zatokę Koryncką na Morzu Jońskim z Zatoką Sarońską na Morzu Egejskim. Obecnie niemal całkowicie wyłączono go z użytku ze względu na wielkości statków. W transporcie wykorzystywane są duże jednostki, które nie są w stanie pokonać Kanału Korynckiego. Przepływa nim jedynie około 15 tys. statków rocznie.

3. Kanał Sueski (Egipt)

Jest jednym z najczęściej używanych szlaków morskich na świecie i najważniejszym kanałem żeglugowym. Łączy Morze Czerwone ze Śródziemnym, oddzielając Azję od Afryki. Ma długość 193 km. Zgodnie z Konwencją Konstantynopolską może być używany podczas konfliktów globalnych, jak i w czasie pokoju, przez każdy statek handlowy. Obecnie władze kanału wdrażają nową, zrównoważoną strategię działania, aby do 2030 r. ogłosić Kanał Sueski zielonym.

4. Wielki Kanał (Chiny)

Jest najdłuższym i najstarszym sztucznym kanałem na świecie. Ma długość ok. 1800 km i rozciąga się od Pekinu na północy do prowincji Zhejiang na południu. Szczytowy punkt swojego rozwoju osiągnął w XIII w., za panowania dynastii Yuan. Od tamtego czasu zapewnia jednolitą sieć żeglugi śródlądowej, składającą się z ponad 2 tys. km sztucznych dróg wodnych i łączącą pięć najważniejszych dorzeczy w Chinach, w tym Rzekę Żółtą i Jangcy. Odegrał ważną rolę w zapewnieniu dobrobytu i stabilności gospodarczej kraju i nadal jest używany jako główny środek komunikacji. W 2014 r. kanał wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

5. Kanał Kiloński (Niemcy)

Uważany jest za najbardziej ruchliwą drogę wodną w Europie. Codziennie przepływa przez niego około 250 statków, a rocznie odbywa się tu ponad 30 tys. tranzytów. Kanał Kiloński, o długości 98 km, umożliwia statkom uniknięcie dłuższej trasy przez Danię (półwysep Jutlandii), uważanej za dość niestabilną i zaoszczędzenie średnio 250 mil morskich. Wyposażony jest w sieć radarów, informujących o pozycji statków i zagrożeniach, a tym samym będących zabezpieczeniem żeglugi w trudnych warunkach.

6. Kanał Wellandzki (Kanada)

Jest zazwyczaj otwarty od końca marca do końca grudnia. W pozostałych miesiącach jest osuszany, a na śluzach przeprowadzane są wszystkie niezbędne prace konserwacyjne. Z Kanału Welland rocznie korzysta średnio 3 tys. statków, przewożąc 40 mln t ładunków, głównie masowych. Mogą nim pływać także łodzie rekreacyjne, jachty i statki wycieczkowe. Kanał umożliwia ominięcie wodospadu Niagara, aby kontynuować podróż przez system Wielkich Jezior.

7. Kanał Karakumski (Turkmenistan)

To, zaraz po Wielkim Kanale w Chinach, jeden z najdłuższych kanałów na świecie. Ma 1445 km i biegnie przez pustynię Kara-kum (z turkm. Garagum, dosł. „czarny piasek”) – jedno z najsuchszych miejsc na Ziemi. Daje mu to znaczącą pozycję wśród światowych pustynnych projektów irygacyjnych. Można po nim żeglować, a przy tym nawadnia prawie 10 tys. km² gruntów, obsadzonych między innymi bawełną.

Sama budowa kanałów wodnych to nie tylko gigantyczne inwestycje infrastrukturalne, które kosztowały miliardy dolarów, ale także pochłonęły wiele istnień ludzkich. Wydawać by się mogło, że należą już do przeszłości. Nic bardziej mylnego – projekt Kanału Stambulskiego to jeden z najważniejszych współczesnych tego typu projektów o znaczeniu globalnym. Turcja zaplanowała sztuczną drogę wodną łączącą Morze Czarne z Morzem Marmara, a tym samym z Morzem Egejskim i Śródziemnym. Jego długość planowana jest na 45 km. Szacuje się, że budowa kosztować będzie 25 mld dol., a prawdopodobne roczne zyski Turcji z tej inwestycji wyniosą 8 mld dol. Naukowcy podkreślają jednak, że obecny projekt nie uwzględnia zrównoważonych rozwiązań środowiskowych.