English
W grudniu 2023 r. negocjatorzy z ramienia Komisji Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiego zawarli nieformalne porozumienie w sprawie nowej dyrektywy CSDDD. Po jej przyjęciu firmy działające na terenie UE i spełniające kryteria wskazane przez prawodawców będą zmuszone aktywnie wdrażać zasady należytej staranności, które będą służyć ochronie praw człowieka oraz stanu środowiska naturalnego.
Kontekst historyczny
CSDDD (z ang. Corporate Sustainability Due Diligence Directive) to dyrektywa, o której dyskutuje się w Europie od lat. W 2021 r. Parlament Europejski przyjął rozporządzenie w sprawie jej opracowania, a w lutym 2022 r. KE przygotowała pierwszy szkic. We wstępie dokumentu stwierdzono, że większość firm z ograniczoną odpowiedzialnością nie przywiązuje odpowiednio dużej wagi do tego, jak ich działania i łańcuchy wartości wpływają na społeczeństwa i środowisko naturalne.
Lara Wolters, zaangażowana w przygotowanie nowych przepisów posłanka PE, podkreśla, że grudniowe porozumienie jest przełomem o znaczeniu historycznym i może być traktowane jako hołd złożony pamięci 1134 ofiar tragedii Rana Plaza w Bangladeszu, która wydarzyła się dokładnie 10 lat temu. Nowe zasady należytej staranności mają zapobiegać sytuacjom, w których pogoń za krótkoterminowymi zyskami odbywa się kosztem ludzi i planety.
Co to są zasady należytej staranności?
Pod pojęciem należytej staranności Komisja Europejska rozumie procesy, dzięki którym przedsiębiorstwo jest w stanie identyfikować, zapobiegać, mitygować oraz ponosić odpowiedzialność za swoje rzeczywiste i potencjalne niekorzystne oddziaływania. CSDDD skupia się na prawach człowieka oraz środowisku naturalnym, m.in. w takich obszarach jak praca dzieci, niewolnictwo, wyzysk, zanieczyszczenia, wylesianie, nadmierna konsumpcja wody czy niszczenie ekosystemów.
Zasady należytej staranności mają być w przyszłości integralną częścią polityki firm i systemów zarządzania ryzykiem, wpływając na podejście danej organizacji, jej procesy produkcyjne oraz kodeks postępowania. Dotyczyć one będą całego łańcucha wartości firmy, łącznie ze sprzedażą, dystrybucją, transportem oraz zarządzaniem odpadami.
Kogo będzie dotyczyć nowa dyrektywa?
CSDDD dotyczyć będzie przedsiębiorstw unijnych i macierzystych, które zatrudniają ponad 500 pracowników, a ich globalny obrót przekracza 150 mln euro. Ponadto zasady należytej staranności będą obligatoryjnie wdrażane przez firmy z personelem liczącym ponad 250 osób i obrotem przekraczającym 40 mln euro, jeśli przynajmniej 20 mln euro będzie generowane przez następujące sektory:
- produkcja i hurtowy handel tekstyliami;
- przemysł odzieżowy i obuwniczy;
- rolnictwo z uwzględnieniem leśnictwa i rybołówstwa;
- produkcja żywności i handel surowcami rolniczymi;
- wydobycie i handel hurtowy zasobami mineralnymi, jak również wytwarzanie pochodnych produktów;
- budownictwo.
Dodatkowo zapisy CSDDD będą odnosić się do firm spoza UE, jeśli ich obroty na obszarze unii będą przekraczać wspomniane wyżej limity. Dyrektywa wymaga od wszystkich podlegających jej przedsiębiorstw przyjęcia planu gwarantującego, że ich model biznesu pozostaje zgodny z celem ograniczenia globalnego ocieplenia do maksimum 1,5°C. Jednocześnie przewiduje finansowe wsparcie dla firm zatrudniających ponad 1000 pracowników, które taki plan wdrożą.
Jak będzie wdrażana CSDDD?
Objęte nową dyrektywą firmy będą zobowiązane do identyfikacji, prewencji, mitygowania i zakończenia swojego negatywnego oddziaływania na prawa ludzkie lub środowisko, jak również naprawienia jego skutków. CSDDD będzie obligować do realizacji inwestycji służących temu celowi oraz do zawierania stosownych umów z partnerami, które zapewnią wdrożenie zasad należytej staranności w całym łańcuchu wartości. Zapisy przewidują również obowiązek udzielenia wsparcia partnerom należącym do sektora MSP, których przedmiotowa dyrektywa bezpośrednio nie dotyczy.
Wszystkie państwa członkowskie UE zostaną zobligowane do stworzenia funkcjonalnych portali poświęconych należytej staranności i umożliwiających wnoszenie skarg. Za ich pośrednictwem firmy będą mogły wchodzić w interakcje ze stronami poszkodowanymi przez działalność własną lub partnerów. Portale służyć będą również informowaniu o kryteriach ustalonych przez Komisję Europejską.
Zasady należytej staranności i efektywność ich wdrażania będą monitorowane przez powołane w tym celu w każdym państwie członkowskim organy nadzorcze. Te ostatnie będą współpracować na poziomie ogólnoeuropejskim w ramach stworzonej przez Komisję Sieci, wymieniając się dobrymi praktykami. Jednocześnie będą uprawnione do przeprowadzania inspekcji i dochodzeń oraz nakładania kar finansowych do wysokości 5 proc. globalnych obrotów danej firmy.
CSDDD przewiduje też upublicznianie danych firm nieprzestrzegających przedmiotowych zasad, obowiązek wypłacania odszkodowań poszkodowanym oraz promocję należytej staranności w ramach zamówień publicznych i udzielania koncesji.
