English
Zmiana klimatu zachodzi na naszych oczach. Kolejne miesiące biją rekordy średniej temperatury powietrza. Doświadczamy susz, powodzi, tajfunów, pożarów lasów. Hiszpania, Grecja, Stany Zjednoczone, Chile, Polska, Hawaje – praktycznie nie ma na świecie miejsca, które by nie odczuwało zmian. Nikogo nie trzeba więc przekonywać, że to istotne ryzyko dla życia, ale także dla naszej działalności gospodarczej. Ryzyko związane z klimatem może w różny sposób wpływać na działanie firm. Może oddziaływać bezpośrednio, powodując namacalną zmianę w przestrzeni, w której funkcjonujemy – mówimy wtedy o ryzyku fizycznym. Może też oddziaływać na naszą firmę pośrednio, np. poprzez wzrost opłat za emisje CO2 w wyniku wdrażanej polityki klimatycznej. Wtedy mówimy o ryzyku przejścia.
Zmiana klimatu jest więc jednym z tych elementów, który powinien być uwzględniony przy zarządzaniu ryzykiem w firmie, ale zarówno świadomość biznesmenów, jak i dostępność informacji jest ograniczona. O ile w wielkich, międzynarodowych przedsiębiorstwach i instytucjach finansowych ryzyko klimatyczne zaczyna być stopniowo oceniane i analizowane na potrzeby określenia strategii, to w sektorze MŚP temat jest w większości nowy. Zarówno ryzyko przejścia, jak i fizyczne mogą bardzo istotnie wpłynąć na działanie przedsiębiorstwa. W tym jednak artykule skupię się na ryzyku fizycznym – tej namacalnej i widoczna na pierwszy rzut oka stronie zmiany klimatu.
Czym jest ryzyko fizyczne?
Ryzyko fizyczne definiujemy jako wywołane występowaniem zjawisk związanych z czynnikami klimatycznymi, takimi jak temperatura, opady czy wiatr. Mówimy więc o zagrożeniu dla działalności gospodarczej wywołanej przez zjawiska fizyczne. W zależności od ich charakteru możemy wyróżnić ryzyko nagłe oraz długotrwałe. Do ryzyka nagłego klasyfikujemy te zjawiska, które mają charakter gwałtowny. Możemy wskazać ich początek oraz koniec. Są to zatem takie wydarzenia, jak powódź, susza, podtopienia, tajfuny, huragany oraz fale upałów. Zmiana klimatu może nasilać bądź też osłabiać skalę wspomnianych wyżej zjawisk. Przykładowo, przewiduje się, że w związku ze zmianą klimatu fale upałów w Polsce będą trwały coraz dłużej.
Ryzyko długotrwałe zaś związane jest z tendencjami dotyczącymi czynników klimatycznych. Są to więc zjawiska o charakterze stałym lub niskiej dynamice zmian. Przykładem są więc niedobory wody, zmiany rozkładu opadów w roku, wzrost średniej temperatury powietrza czy zmiana kierunku wiatru. Ewoluujący klimat jest jednym z kluczowych elementów kształtujących ryzyko długotrwałe. Co istotne, w perspektywie krótkoterminowej może być ono niezauważalne. Porównując rok do roku, łatwo jest bowiem pominąć drobne różnice. Znajdujemy się wtedy w sytuacji przysłowiowej gotowanej żaby. Zaczynamy w wodzie chłodnej, której temperatura stopniowo rośnie, ale na tyle nieznacznie, że nam to umyka – do czasu, aż znajdziemy się we wrzątku.
Ryzyko fizyczne, zarówno nagłe jak i długotrwałe, bardzo ściśle związane jest z wodą. Dla Polski kluczowe są bowiem kwestie dotyczące powodzi, suszy, podtopień i niedoborów. Obieg wody jest więc czynnikiem kształtującym znaczenie ryzyka fizycznego. Oczywiście nie jest to jedyny element.
Wpływ ryzyka fizycznego na firmy
To w jaki sposób ryzyko fizyczne oddziałuje na dane przedsiębiorstwo zależy od dwóch rzeczy:
- ekspozycji firmy na dany typ ryzyka;
- wrażliwości firmy na to ryzyko.
Ekspozycja na ryzyko fizyczne, zarówno nagłe, jak i długotrwałe, jest zmienna w przestrzeni i w perspektywie czasowej. Zagrożenie suszą czy powodzią inne jest w Wielkopolsce, inne na Mazurach, a jeszcze inne w okolicy Wrocławia. Oceniając ryzyko fizyczne, trzeba więc badać je w danej lokalizacji. Jeśli firma ma kilka różnych adresów, to konieczne jest potraktowanie ich oddzielnie, bo zagrożenie czynnikami klimatycznymi może się w nich znacząco różnić.
O wrażliwość firmy decyduje charakter jej działalności i zależność od zasobów naturalnych. Dla przedsiębiorstwa związanego z zarządzaniem nieruchomościami ryzyko powodziowe może mieć niezwykle duże znaczenie, bo uszkodzenie budynków w wyniku ich zalania przełoży się bezpośrednio na ich wartość. Z drugiej strony, ryzyko powodziowe dla firmy produkującej energię elektryczną na farmach wiatrowych będzie znacznie mniej kosztowne. Za to wpływ zmiany rozkładu cyrkulacji powietrza będzie kluczowy. Określenie wrażliwości firmy powinno więc bazować przede wszystkim na zmapowaniu zależności danego typu działalności od czynników klimatycznych. Najlepiej wykonać to w ujęciu finansowym. Warto to zrobić zarówno dla sytuacji tu i teraz, jak i dłuższej, np. dziesięcioletniej, perspektywy.
Wypadkową oceny wrażliwości i ekspozycji na dane ryzyko fizyczne powinna być lista ryzyka istotnego dla danej działalności. Po wykonaniu oceny powinniśmy umieć odpowiedzieć na pytanie, jak bardzo jesteśmy narażeni np. na suszę i jakie możemy ponieść straty, jeśli pojawi się w tym roku, a jakie, gdy to zjawisko wystąpi za 10 lat. Zaplanowane na przyszłość działania powinny być zależne od odpowiedzi, ograniczające prawdopodobieństwo wystąpienia zjawiska (mitygujące) i ograniczające dotkliwość jego skutków (adaptacyjne). Koszty tych działań dobrze zestawić z finansowymi konsekwencjami materializacji ryzyka, by ocenić ich skuteczność.
Sektor finansowy a ryzyko fizyczne
Jak wspominałam na początku artykułu, takie analizy są już w pewnym stopniu prowadzone przez duże przedsiębiorstwa, w tym te z sektora finansowego. Ryzyko klimatyczne jest bowiem jednym z kluczowych elementów zarządzania ryzykiem ESG. Dla banków zarządzanie ryzykiem ESG jest jednym z obowiązków nałożonych szeregiem przepisów unijnych. Wiele z nich jest zobligowanych do ujawniania swoich ekspozycji narażonych na ryzyko fizyczne. Stąd też nie należy się dziwić, że ubiegając się o kredyt, słyszymy pytanie m.in. o narażenie na susze i powodzie, a także podjęte działania mitygacyjne i adaptacyjne w zakresie zmiany klimatu. Pod takim kątem oceniane są także zabezpieczenia i monitorowana jest ich wartość. Ryzyko fizyczne wiąże się bowiem z bardzo konkretnymi i mierzalnymi potencjalnymi stratami.
