English
„Szkolenia Fundacji Sendzimira wciągają jak chodzenie po bagnach” – podsumowała swój udział w konferencji jedna z uczestniczek. Było intensywnie i konstruktywnie, co jest zasługą 120 specjalistów i specjalistek z całej Polski – pracowników samorządów i administracji publicznej, organizacji pozarządowych oraz niezależnych ekspertów, którzy przyjechali do Warszawy, by zastanawiać się nad tym, jak odbudowywać utracony potencjał ekosystemów rzecznych.
“Wszyscy mieszkamy w zlewni, czy to Odry, czy to Wisły, czy to małych miejskich rzek.”
Tym stwierdzeniem Tomasz Bergier z Fundacji Sendzimira i AGH w Krakowie rozpoczął dyskusję panelową poświęconą najnowszej publikacji Fundacji „Rzeka w mieście. Zrównoważony Rozwój – Zastosowania”. Swoich gości: Annę Januchtę-Szostak z Politechniki Poznańskiej, Agnieszkę Kowalkiewicz z Gdańskich Wód, Łukasza Pawlika z Zarządu Zieleni Miejskiej w Krakowie oraz Jana Piotrowskiego z Zarządu Zieleni m.st. Warszawy zapytał o praktyki zarządzania dolinami rzecznymi w miastach.
Anna Januchta-Szostak przedstawiła krótko historię frontów wodnych: od czasów, kiedy dominującymi użytecznościami rzek były te związane z żeglugą, energetyką, kanalizacją i poborem wody do czasów obecnych, skupionych na odbudowywaniu usług ekosystemowych i funkcjach reprezentacyjnych. Łukasz Pawlik opowiedział, jak parki rzeczne mogą pomóc w odbudowie korytarzy ekologicznych, a Agnieszka Kowalkiewicz podkreśliła, że to obawa przed wodą zobligowała miasto do działania.
Dzięki temu Gdańsk wyrósł na lidera w zagospodarowywaniu wód deszczowych, który „stawia na to, by jak najwięcej wody było zretencjonowane w miejscu, w którym ona spada, poprzez wprowadzenie w tkankę miejską obiektów technicznych i nietechnicznych, które wodę magazynują i jednocześnie ją oczyszczają”. Natomiast Jan Piotrowski opowiedział o zarządzaniu warszawskim odcinkiem Wisły, które wymaga godzenia potrzeb obrońców przyrody, miłośników sportów wodnych czy zwolenników imprez. Wszyscy uczestnicy konferencji „Rzeka w mieście” otrzymali egzemplarz poradnika, który można także pobrać bezpłatnie. Osoby zainteresowane mają możliwość zamówienia wersji drukowanej (do wyczerpania nakładu).
Otwarty, warsztatowy charakter konferencji „Rzeka w mieście” doceniony przez uczestników
Program konferencji „Rzeka w mieście” zawierał wiele okazji do bezpośredniej wymiany doświadczeń, tak potrzebnej osobom z różnych sektorów i specjalizacji. W czasie sesji warsztatowej uczestnicy mogli wybrać jeden z trzech tematów przewodnich.
Pierwszy, „Rzeki dla natury, natura dla ludzi – renaturyzacja rzek od koncepcji do wdrożenia”, prowadziły Ilona Biedroń z Fundacji Hektary dla Natury i Maria Wiśnicka z Fundacji Sendzimira. Uczestnicy analizowali bariery stojące na drodze do realizacji „Koncepcji funkcjonalnego połączenia rzek Drzewiczki, Wąglanki i ich dolin z przestrzenią publiczną miasta Opoczno”. Wypracowywali rekomendacje odnośnie do dalszych działań, które umożliwią odbudowę ekosystemów tych rzek i przybliżą je do mieszkańców okolic. W sesji podsumowującej Tomasz Łuczkowski, zastępca burmistrza Opoczna, podziękował za wspólną pracę i zadeklarował wdrożenie wypracowanych rekomendacji.
Bobry kontra analiza SWOT
Drugi warsztat – „Kształtowanie dolin rzecznych i miejskich frontów wodnych” – poprowadzili Anna Januchta-Szostak i Tomasz Bergier. Grupy pracowały nad koncepcjami pozwalającymi godzić różne, niekiedy sprzeczne, interesy w kształtowaniu frontów wodnych, opierając się na podejściu RGBR. Skrót odwołuje się do kolorystyki stosowanej w planowaniu przestrzennym, gdzie R (red) oznacza tereny zurbanizowane/zabudowane, tożsamość kulturową i potrzeby społeczne; G (grey) – infrastrukturę i potrzeby gospodarcze; B (blue) – środowisko wodne; G (green) – środowisko przyrodnicze i ekosystemy. Praca nad analizą SWOT ujawniła mocne i słabe strony, ale też konflikty i zagrożenia oraz obszary synergii i szanse rozwojowe w kształtowaniu dolin rzecznych. Bohaterami warsztatów stały się bobry, które – w zależności od punktu widzenia – okazały się mocną lub słabą stroną oraz szansą i wyzwaniem dla zrównoważonego zarządzania dolinami rzecznymi.
Co rzeka dla Kowalskiego, co Kowalski dla rzeki?
To pytanie postawili sobie uczestnicy trzeciego warsztatu („Włączanie mieszkańców miast w ochronę dolin rzecznych”), który poprowadziły Agnieszka Czachowska i Ewelina Pękała z Fundacji Sendzimira. Gościnnie wystąpiła w nim Kirsten Paaby z Phronesis SA (organizacji partnerskiej projektu), która opowiedziała o doświadczeniach partycypacji społecznej w Oslo. Dyskutowano o tym, jakie warunki powinny być spełnione, aby współudział w ochronie przyniósł korzyści oraz uwzględniał rekomendacje i potrzeby przeciętnego Kowalskiego. Na które elementy procesu należy zwrócić szczególną uwagę w czasie planowania i realizacji działań partycypacyjnych? Uczestnicy warsztatów podkreślali, jak ważne jest, by wszystkie strony rozumiały współuczestnictwo jako proces kończący się wypracowaniem rekomendacji, które zostaną uwzględnione i będą miały wpływ na ostateczny kształt danego działania.
Drwinka, Mleczna, Drzewiczka i Wąglanka bohaterkami sesji dobrych praktyk podczas konferencji „Rzeka w mieście”
Kolejnym interaktywnym elementem programu była sesja dobrych praktyk, w czasie której zaprezentowano 8 przykładów zarządzania dolinami rzecznymi. Uczestnicy mogli zdecydować, który z projektów jest dla nich szczególnie ciekawy i pogłębić wybraną tematykę w trakcie kameralnych sesji przy kawie. Wśród zaprezentowanych tematów znalazły się:
- Ochrona i zagospodarowanie dolin rzecznych jako wieloletnia polityka miasta na przykładzie Krakowa.
- Ochrona przyrody w dolinie rzecznej na przykładzie Drwinki.
- Renaturyzacja i adaptacja rzeki Mlecznej w Radomiu do zmian klimatu – cele, efekty, trudności.
- Możliwość łączenia celów z zakresu ochrony przeciwpowodziowej i renaturyzacji na przykładzie działań renaturyzacyjnych na rzekach Drzewiczka i Wąglanka w Opocznie.
- Oczyszczalnie roślinne w ograniczonej przestrzeni miejskiej.
- Gospodarowanie wodami opadowymi w Gdańsku.
- Zieleń retencyjna przy zabytkowym budynku Montownia na terenie Młodego Miasta w Gdańsku (teren byłej Stoczni Gdańskiej) jako przykład projektowania opartego na ekosystemach.
- HIGH FIVE! Pięć dobrych praktyk w komunikacji działań społecznych.
W ankiecie ewaluacyjnej ponad ¾ uczestników wskazało sesję warsztatową i sesję dobrych praktyk jako najbardziej inspirujące elementy programu konferencji „Rzeka w mieście”.
Na koniec wszyscy poszli nad rzekę…
…bo o rzece najlepiej rozmawia się spacerując jej brzegami. Wisienką na torcie były wizyty studyjne nad Wisłą. W zależności od preferencji (i tolerancji chłodnego wietrzyku wiejącego nad taflą wody), uczestnicy mogli wziąć udział w rejsach drewnianymi łodziami po Wiśle, które połączone były z opowieściami o różnych aspektach jej utrzymania, bądź w wycieczce do Pawilonu Edukacyjnego „Kamień” i na spacer po Łąkach Golędzinowskich.
Konferencja została zrealizowana przez Fundację Sendzimira w ramach projektu „Miejskie ekosystemy dolin rzecznych. Potencjał usług ekosystemów w obliczu antropogenicznych zmian klimatu”, który korzysta z dofinansowania o wartości ponad 164,5 tys. euro otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii z funduszy EOG, w ramach Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu; obszar programowy: Środowisko naturalne i ekosystemy.
Źródło zdjęć: Fundacja Sendzimira
