Sztuczna inteligencja jednym z celów rozwojowych UE

Komisja Europejska, w celu zwiększenia konkurencyjności na rynku i zyskania zaufania w oparciu o unijne wartości, od wielu lat ułatwia zacieśnianie współprac na terenie całej Wspólnoty. Ich efektem jest między innymi coraz bardziej rozwinięta sztuczna inteligencja. W ramach tych działań przyjęto pakiet środków mający na celu wspieranie europejskich start-upów oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Założeniem tych wszystkich działań jest rozwój godnej zaufania oraz zgodnej z wartościami i przepisami UE sztucznej inteligencji (AI).

Sztuczna inteligencja – działania KE mające na celu jej rozwój

Pierwsze działania w zakresie rozwoju sztucznej inteligencji w UE zostały opisane w opublikowanej w 2020 r. białej księdze Komisji Europejskiej w sprawie sztucznej inteligencji. Przedstawiła ona wizję AI w Europie – dążenie do uzyskania ekosystemu zaufania i doskonałości. W kwietniu 2021 r. złożono wniosek do unijnego aktu dotyczącego AI oraz nowy skoordynowany plan, który powstał we współpracy z państwami członkowskimi, a ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa i przestrzegania praw obywateli oraz przedsiębiorstw. Nie bez znaczenia jest także wspieranie inwestycji i innowacji we wszystkich państwach UE. W grudniu 2023 r. wstępnie została uzgodniona treść unijnego aktu w sprawie AI. Jest to pierwsze na świecie kompleksowe prawo dotyczące tego zagadnienia.

Nowa inicjatywa, mająca na celu udostępnienie superkomputerów innowacyjnym europejskim start-upom sztucznej inteligencji, została wspomniana przez przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii z 2023 r. Pierwszym krokiem do jej realizacji było ogłoszenie w listopadzie 2023 r. Wielkiego wyzwania AI – konkursu, w którym nagrodą jest wsparcie finansowe i dostęp do obliczeń superkomputerowych.

Pakiet środków zapewniający wsparcie w zakresie rozwoju sztucznej inteligencji

Przyjęty przez Komisję Europejską pakiet wspierający rozwój sztucznej inteligencji zapewnia szeroki wachlarz środków na innowacje oraz uprzywilejowany dostęp do superkomputerów wyspecjalizowanym start-upom. Dotyczy on:

• zmiany rozporządzenia w sprawie EuroHPC w celu utworzenia fabryk sztucznej inteligencji – nowego filaru działań Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz superkomputerów. Nowe działania obejmują m.in.:
• pozyskiwanie, ulepszanie i eksploatację superkomputerów przeznaczonych do pracy z AI, aby umożliwić szybkie uczenie maszynowe i trenowanie dużych modeli AI ogólnego przeznaczenia;
• ułatwianie dostępu do superkomputerów przeznaczonych do pracy z AI, przyczyniając się w ten sposób do wykorzystania sztucznej inteligencji przez większą liczbę użytkowników publicznych i prywatnych, w tym start-upy oraz małe i średnie przedsiębiorstwa;
• oferowanie pojedynczego punktu kontaktowego dla start-upów i innowatorów, wspieranie ekosystemu start-upów i badań naukowych w dziedzinie AI w zakresie opracowywania algorytmów, oceny testów i walidacji modeli o dużej skali, zapewnianie urządzeń do programowania i innych usług wspomagających;
• umożliwianie rozwoju nowych zastosowań sztucznej inteligencji opartych na modelach AI ogólnego przeznaczenia;
• decyzji w sprawie ustanowienia w ramach Komisji Urzędu ds. Sztucznej Inteligencji, który zadba o rozwój i koordynację polityki w zakresie AI na poziomie europejskim oraz będzie nadzorował wdrażanie i egzekwowanie przepisów przyszłego aktu w sprawie sztucznej inteligencji;
• komunikatu w sprawie start-upów i innowacji w dziedzinie AI w UE, w którym przedstawiono dodatkowe kluczowe działania:
• wsparcie finansowe, które Komisja przeznaczy na generatywną AI za pośrednictwem programów „Horyzont Europa” i „Cyfrowa Europa”. Realizacja pakietu będzie wiązała się z dodatkowymi inwestycjami publicznymi i prywatnymi o łącznej wartości około 4 mld euro do 2027 r.;
• inicjatywy towarzyszące, które mają na celu wzmocnienie puli talentów w UE w zakresie generatywnej AI poprzez działania na rzecz kształcenia, szkolenia oraz nabywania lub zmiany kwalifikacji;
• dalsze zachęcanie do inwestycji publicznych i prywatnych w przedsiębiorstwa typu start-up i scale-up w dziedzinie AI, w tym poprzez kapitał wysokiego ryzyka lub wsparcie kapitałowe (m.in. za pośrednictwem nowych inicjatyw w ramach programów „Akcelerator” EIC i InvestEU);
• przyspieszenie rozwoju i wdrażania wspólnych europejskich przestrzeni danych dla AI jako głównego zasobu umożliwiającego trenowanie i udoskonalanie modeli. Aktualną sytuację w tym względzie przedstawiono w dokumencie roboczym służb Komisji w sprawie wspólnych europejskich przestrzeni danych;
• inicjatywę „GenAI4EU”, której celem jest wspieranie rozwoju nowych zastosowań w 14 europejskich ekosystemach przemysłowych, jak i w sektorze publicznym. Obszary zastosowania obejmują robotykę, zdrowie, biotechnologię, produkcję, transport, klimat i światy wirtualne.

Konsorcja na rzecz europejskiej infrastruktury cyfrowej (EDIC)

Komisja Europejska we współpracy z państwami członkowskimi utworzy dwa konsorcja na rzecz europejskiej infrastruktury cyfrowej (całościowo zwane EDIC):

• „Sojusz na rzecz technologii językowych” (ALT-EDIC), którego celem jest budowa wspólnej europejskiej infrastruktury w zakresie technologii językowych w odpowiedzi na niewystarczającą ilość danych dotyczących języków europejskich oraz zachowanie bogactwa różnorodności językowej i kulturowej kontynentu. Sojusz ten wesprze rozwój dużych europejskich modeli językowych;
• „CitiVERSE” EDIC będzie wykorzystywać najnowocześniejsze narzędzia AI, aby opracować i rozbudować lokalne cyfrowe bliźniaki na rzecz inteligentnych społeczności, pomagając w ten sposób miastom w symulacji i optymalizacji procesów – zaczynając od zarządzania ruchem, a kończąc na gospodarowaniu odpadami.

Kiedy zacznie obowiązywać pakiet środków zapewniający wsparcie w zakresie rozwoju sztucznej inteligencji?

Proponowane przez Komisję Europejską zmiany rozporządzenia w sprawie ustanowienia Wspólnego Przedsięwzięcia w dziedzinie Europejskich Obliczeń Wielkiej Skali zostaną przeanalizowane przez Parlament i Radę Europejską.

Zgodnie z założeniami Urząd ds. Sztucznej Inteligencji zostanie utworzony w ramach Komisji Europejskiej, a jego zadaniem będzie wdrażanie aktu w sprawie AI na poziomie UE oraz nadzorowanie przepisów dotyczących modeli i systemów ogólnego przeznaczenia. Oczekuje się, że stanie się on centralnym podmiotem koordynującym politykę w zakresie AI na poziomie UE oraz że będzie współpracować z innymi służbami Komisji Europejskiej, organami UE, państwami członkowskimi i społecznością. Urząd będzie miał również wymiar międzynarodowy – będzie promować unijne podejście do zarządzania sztuczną inteligencją oraz wspierać międzynarodowe działania UE w zakresie AI. Urząd ds. Sztucznej Inteligencji ma ułatwiać jej zrozumienie oraz wspierać wdrażanie AI i innowacje w tej dziedzinie. Decyzja o jego utworzeniu wejdzie w życie w dniu 21 lutego 2024 r.