Małe systemy zaopatrzenia w wodę – WHO podkreśla ich istotną rolę, publikując nowe wytyczne

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), w odpowiedzi na rosnące wyzwania związane z zapewnieniem bezpiecznych i niezawodnych dostaw wody pitnej, opublikowała nowe wytyczne i narzędzia mające na celu poprawę funkcjonowania małych ujęć i systemów zaopatrzenia w wodę. Najnowsza publikacja skupia się na poprawie jakości wody, zwalczaniu wzrostu zachorowań w społecznościach narażonych na jej niedobory i budowaniu bardziej odpornego systemu dostaw.

Te wytyczne, dostosowane do małych systemów zaopatrzenia w wodę, opierają się na ponad 60-letnich doświadczeniach WHO w zakresie dążenia do zapewnienia odbiorcom dobrej jakościowo i bezpiecznej wody pitnej. Kluczowe aspekty obejmują ustanowienie regulacji i standardów jakości opartych na ocenie ryzyka zdrowotnego i dostosowanego do kontekstu, proaktywnego zarządzanie ryzykiem poprzez planowanie bezpieczeństwa systemów, inspekcje sanitarne oraz prowadzenie niezależnego nadzoru. Wytyczne te są przede wszystkim skierowane do decydentów na szczeblu krajowym i niższym, odpowiedzialnych za opracowywanie ram regulacyjnych i programów wsparcia związanych z tymi działaniami.

Zapewnienie dostępu do bezpiecznej i odpowiedniej jakościowo wody pitnej jest jednym z najważniejszych i najbardziej skutecznych środków promocji zdrowia oraz zmniejszania zasięgów ubóstwa. Woda dla znacznej części światowej populacji pochodzi z małych ujęć, od indywidualnych studni przydomowych po lokalne rurociągi służące całym społecznościom. Więcej niż 40 proc. ludzi na świecie mieszka na obszarach wiejskich, które są powszechnie obsługiwane poprzez małe ujęcia wody pitnej. Sytuacja wygląda bardzo podobnie, jeżeli mówimy o ludności zamieszkującej małe miasta i obszary podmiejskie, a czasem nawet większe skupiska.

Czy małe ujęcia wody pitnej generują wyzwania?

Okazuje się, że tak. Małe ujęcia wody pitnej w większym stopniu narażone są na różnego rodzaju braki związane z bezpieczeństwem, mogące skutkować przenoszeniem chorób oraz niekorzystnymi skutkami społecznymi i gospodarczymi. Poprawa bezpieczeństwa i zarządzania wydajnością w takich przypadkach stanowi ważny aspekt troski o zdrowie i dobrostan publiczny, pomagający wyeliminować nierówności społeczne oraz poprawić warunki życia ogółu populacji. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oszacowała, że w 2019 r. można było zapobiec ponad 500 tys. zgonów, gdyby zapewniono dostęp do bezpiecznej wody pitnej w systemach każdej wielkości. Osoby najbardziej dotknięte skutkami spożycia wody pitnej o niewystarczającej jakości to osoby marginalizowane i znajdujące się często w niekorzystnej sytuacji ekonomicznej.

Małe ujęcia wody pitnej zazwyczaj wymagają podjęcia wyzwań operacyjnych, zarządczych, a głównie technicznych, które wpływają na ich bezpieczeństwo i niezawodność. Potrzeby i możliwości związane z dostawami wody wymagają zatem szczegółowego uwzględnienia w przepisach. Wytyczne WHO są zaprojektowane tak, aby były praktyczne i przystępne. Oferują jasne wskazówki prowadzące do stopniowego doskonalenia w oparciu na kompleksowym przeglądzie faktów i dobrych praktykach. Dodatkowo WHO podaje przykłady państw i miejsc na całym świecie, w których małe ujęcia wody pitnej są wzorem wdrożenia i stosowania w praktyce wspomnianych wytycznych.

Dr Maria Neira, Dyrektor Departamentu Środowiska, Zmian Klimatu i Zdrowia w WHO, podkreśla znaczenie inwestycji w małe systemy zaopatrzenia w wodę jako podwójnej strategii: skutecznego zmniejszania występowania chorób przenoszonych przez wodę oraz obniżania ogólnych wydatków związanych z zapobieganiem im i leczeniem. Małe systemy zaopatrzenia w wodę są bardzo narażone na efekty zmiany klimatu, zarówno pod względem ilości, jak i jakości. Podkreśla to konieczność podjęcia pilnych działań mających na celu zapewnienie bezpiecznej wody pitnej dla wszystkich.

Główne zalecenia, jakie WHO zawarła w swoich wytycznych

W podsumowaniu wytycznych WHO przedstawiono szczegółowo sześć zaleceń i powiązanych z nimi działań wdrożeniowych, a dodatkowe szczegóły udostępniono w streszczeniu wykonawczym. Podsumowanie dotyczy oceny otoczenia małych ujęć wody pitnej. Przedstawia również przepisy jej dotyczace, które odzwierciedlają priorytetowe zagrożenia w kontekście lokalnym. W zaleceniach zawarte są wskazówki, jak profesjonalnie zarządzać małymi ujęciami i jak realizować niezależny nadzór oraz inspekcje sanitarne. WHO zaleca również wzmocnienie skuteczności i znaczenia systemów wykorzystania danych w celu podejmowania decyzji i działań doskonalących.

Wytyczne WHO w interesie każdego człowieka

Prawo do wody jest podstawową potrzebą i elementarnym prawem człowieka. Uprawnia ono każdą osobę do otrzymania bezpiecznej i wystarczającej jej ilości w przystępnej cenie. Prawo to powinno być integralną częścią polityk, programów oraz strategii dotyczących wody i jej użytkowania. Uaktualnione wytyczne WHO obejmują szereg zasad technologicznych oraz wymogów sanitarnych, aby każdy system zaopatrzenia ludności w wodę spełniał niezbędne normy.