English
Dotychczasowe problemy związane z bezpieczeństwem żywnościowym dotyczyły głównie krajów trzeciego świata, obecnie – z powodu coraz częściej występujących ekstremalnych zjawisk pogodowych – dotykają również Europy. Zgodnie z najnowszym raportem: European Climate Risk Assessment (EUCRA) zagrożenia związane z upałami i suszami osiągnęły poziom krytyczny dla produkcji roślinnej i mogą mieć katastrofalne skutki, jeśli pilnie nie zostaną podjęte działania mające na celu ich ograniczenie.
Ekstremalne zjawiska klimatyczne
Ekstremalne zjawiska klimatyczne w Europie nie są zaskoczeniem i występują coraz częściej. W 2023 r. w Wodnych Sprawach kilkukrotnie opisywaliśmy negatywne skutki ekstremalnych zjawisk klimatycznych występujących w Europie Susza w Europie – gdy brak deszczu zaczyna zbierać żniwo czy Powódź w Niemczech – zagrożenie wciąż aktualne. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w raporcie przygotowanym przez EEA zjawiska te mają się nasilić. W przygotowanej ocenie zidentyfikowano 36 głównych zagrożeń klimatycznych dla Europy. Podzielono je na pięć ogólnych klastrów: ekosystemy, żywność, zdrowie, infrastruktura oraz gospodarka i finanse. Ponad połowa z nich wymaga podjęcia dalszych działań, a osiem – szczególnie pilnych.
Niektóre regiony w Europie są w bardziej narażone na ekstremalne zjawiska pogodowe niż inne. Europę Południową nawiedzają upały. Występowanie ekstremalnie wysokich temperatur wiąże się z niedoborami wody i pożarami, jest również zagrożeniem dla bezpieczeństwa żywnościowego i zdrowia ludzi. Powodzie, erozja brzegów i intruzja wód morskich stanowią natomiast zagrożenie dla regionów przybrzeżnych Europy, w tym dla wielu gęsto zaludnionych miast.
Ekstremalne zjawiska klimatyczne a bezpieczeństwo żywnościowe Europy
Do głównych zagrożeń związanych z bezpieczeństwem żywnościowym zalicza się:
- nieurodzaje i obniżone plony z powodu przedłużającej się suszy i upałów – sytuację w poszczególnych regionach determinuje częstotliwość występowania zjawisk ekstremalnych, warunki hydrologiczne i stan infrastruktury nawadniającej;
- susze, które oddziałując na duże obszary przez dłuższy czas, mają negatywny wpływ na produkcję roślinną, zaopatrzenie w wodę pitną czy produkcję energii;
- zdarzenia meteorologiczne, takie jak późne przymrozki i ulewne deszcze, a także obecne i nowe szkodniki i choroby.
Ekstremalne zjawiska klimatyczne mogą również powodować zakłócenia w łańcuchu dostaw żywności i tym samym prowadzić do braku lub wzrostu cen niektórych produktów. Zgodnie z przygotowanym raportem, część gospodarstw domowych, w szczególności tych o niskich dochodach, w przyszłości może mieć trudności z dostępem do dobrej jakościowo żywności w przystępnej cenie.
Szczegółowe informacje dotyczące tego, jak kształtują się ceny towarów rolnych i żywności, można znaleźć m.in. na stronie Komisji Europejski. Opracowywane co miesiąc tablice zawierają miesięczne zestawienie cen najbardziej reprezentatywnych produktów rolnych i żywności dla konsumentów w UE i na świecie.
W jaki sposób ograniczyć zagrożenia związane z bezpieczeństwem żywności?
W celu ograniczenia zagrożeń klimatycznych związanych z bezpieczeństwem żywnościowym należy przede wszystkim zweryfikować europejskie polityki klimatyczne i obecnie realizowane działania adaptacyjne. Jedną z praktyk, mających na celu ograniczenie zagrożeń klimatycznych związanych z bezpieczeństwem żywnościowym, są inicjatywy realizowane w ramach planów strategicznych wspólnej polityki rolnej (WPR). Ich analiza wskazuje, że nadal mają one duże możliwości wdrażania działań na rzecz ochrony przed ekstremalnymi zjawiskami klimatycznymi, takimi jak susza.
Przejście Europy na bardziej odporne na zmianę klimatu i zrównoważone systemy żywnościowe wymaga działań na wielu poziomach, od gospodarstw rolnych po polityki krajowe i unijne. Działania UE mają do odegrania kluczową rolę we wspieraniu i przyspieszaniu tej transformacji.
Zmiany w produkcji i w sposobie żywienia i ukierunkowana polityka społeczna to kolejne działania zapewniające bezpieczeństwo żywnościowe w zmieniającym się klimacie. Jako jedno z proponowanych rozwiązań, mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa żywnościowego, jest częściowe odejście od białek pochodzenia zwierzęcego na rzecz uprawianych w sposób zrównoważony białek pochodzenia roślinnego. Pozwoliłoby to ograniczyć zużycie wody w rolnictwie i zmniejszyć zależność od importowanych pasz.
Wnioski z raportu EUCRA
Zgodnie z wnioskami przedstawionymi w przygotowanym raporcie, UE i państwa członkowskie lepiej rozumieją zagrożenia klimatyczne, przed którymi stoją oraz skuteczniej przygotowują się na nie. To jednak nie wystarczy, ponieważ działania legislacyjne nie nadążają za szybkim wzrostem poziomu ryzyka. Podkreślono również, że to UE i państwa członkowskie ponoszą współodpowiedzialność za większość głównych zagrożeń klimatycznych zidentyfikowanych w raporcie. Aby więc skutecznie im przeciwdziałać muszą współpracować, angażując również szczebel regionalny i lokalny w celu realizacji skoordynowanych działań. Jak stwierdzono w sprawozdaniu, UE może odegrać kluczową rolę w poprawie zrozumienia mechanizmów działania zagrożeń klimatycznych i wskazać sposoby radzenia sobie z nimi przez prawodawstwo, odpowiednie struktury zarządzania, monitorowanie, finansowanie i wsparcie techniczne.
European Climate Risk Assessment (EUCRA)
Przygotowany przez EEA raport EUCRA opiera się na istniejącej bazie wiedzy na temat skutków klimatycznych i zagrożeń dla Europy, w tym na najnowszych sprawozdaniach Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), usługach programu Copernicus w zakresie zmiany klimatu (C3S) i Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej (JRC). Pomocne są też wyniki projektów badawczo-rozwojowych finansowanych ze środków UE oraz krajowych ocen ryzyka związanego z klimatem. To pierwsza tego rodzaju ocena, w której dokonano syntezy wiedzy w celu wsparcia strategicznego kształtowania polityki.
Zdj. główne: Monika Zabrzeńska-Chaterera
