English
Aktualnie naszą planetę zamieszkuje blisko 8 miliardów ludzi. Niestety, tempo zużywania zasobów znacznie przekracza możliwości regeneracyjne Ziemi, a ilość produkowanych przez nas odpadów przewyższa jej zdolność do ich absorpcji. Stąd inicjatywa zwana Dniem Przeciążenia Ziemi – by uświadomić nam, jak bardzo obciążamy nasz glob. Z roku na rok ludzkość coraz szybciej wyczerpuje zasoby, a Dzień Przeciążenia Ziemi stał się niepokojąco wysokim wskaźnikiem naszej konsumpcji. Ale co to dokładnie oznacza i jakie są konsekwencje naszych działań?
Czym jest Dzień Przeciążenia Ziemi?
Dzień Przeciążenia Ziemi, znany również jako Earth Overshoot Day, to data, w której ludzkość zużyła ostatnie zasoby, które nasza planeta może naturalnie odnowić w ciągu roku. W 2023 r. przypadł on na 2 sierpnia, co oznacza, że w ciągu zaledwie siedmiu miesięcy zużyliśmy zasoby dostępne na cały rok i weszliśmy w tzw. „dług ekologiczny” na kolejne 151 dni. Niepokojący jest fakt, że w ciągu ostatnich 30 lat data ta przesunęła się z grudnia na sierpień.
Dzień Przeciążenia Ziemi to nie tylko data w kalendarzu, ale przede wszystkim sygnał alarmowy dla nas wszystkich. Pokazuje, jak szybko zużywamy dostępne zasoby i jak ważne jest, abyśmy zaczęli działać w sposób bardziej zrównoważony. Każdy z nas ma wpływ na to, jak szybko wyczerpujemy zasoby Ziemi, więc każdy może przyczynić się do opóźnienia tej daty.
Jak obliczany jest Dzień Przeciążenia Ziemi?
Overshoot Day jest obliczany na podstawie danych dostarczanych przez ONZ. Pomagają one określić dwa kluczowe wskaźniki: „pojemność biologiczną” planety oraz ślad ekologiczny każdego kraju. Biocapacity, czyli pojemność biologiczna, odnosi się do zdolności naszej planety do regeneracji zasobów odnawialnych oraz pochłaniania odpadów. W praktyce oznacza to, jak wiele Ziemia może dostarczyć nam surowców i jak wiele odpadów jest w stanie przetworzyć bez negatywnego wpływu na środowisko. Z kolei ślad ekologiczny to miara, która pokazuje, jakie jest zapotrzebowanie ludzkości na przyrodę. Uwzględnia on zużycie zasobów, takich jak woda, gleba czy powietrze, oraz emisję zanieczyszczeń.
Dzięki tym dwóm wskaźnikom możemy dokładnie określić, kiedy ludzkość przekracza zdolności regeneracyjne planety. Dzień Przeciążenia Ziemi obliczany jest poprzez podzielenie biokapitalności planety przez ekologiczny ślad i pomnożenie razy 365 dni. Co ważne, metryki ekologicznego śladu i biokapitalności są obliczane każdego roku, a dane aktualizowane w oparciu o najnowsze statystyki ONZ. Wszystkie informacje od 1961 r. są regularnie przeliczane, aby zapewnić spójność z najnowszymi danymi i nauką.
Które kraje zużywają najwięcej zasobów?
Nie wszystkie kraje zużywają zasoby w tym samym tempie. Kraje rozwinięte, takie jak USA, Belgia czy Francja, mają znacznie wcześniej Dzień Przeciążenia Ziemi w porównaniu z krajami rozwijającymi się. Jeśli każdy na świecie żyłby tak, jak mieszkańcy Stanów Zjednoczonych, globalnie ten dzień przypadałby już 13 marca. Dla Belgii byłby to 26 marca, a dla Hiszpanii 12 maja. Według danych Eurostatu, Polacy zużywają zasoby w tempie zbliżonym do średniej unijnej.
W tym roku nasz krajowy dzień zaciągnięcia długu ekologicznego przypadł już 2 maja, co oznacza, że zużywamy zasoby szybciej niż wiele innych krajów. W maju zasoby „kończą się” też dla Niemiec, Francji czy Japonii. Jednak to Katar i Luksemburg okazały się być głównymi sprawcami przekroczenia ekologicznych limitów w tym roku. Dla Kataru Dzień Overshoot przypadał już 10 lutego, natomiast dla Luksemburga 14 lutego.
Jak możemy opóźnić Dzień Przeciążenia Ziemi?
- Inwestycje w niskoemisyjne źródła energii
Według Global Footprint Network zwiększenie udziału niskoemisyjnych źródeł energii z 39% do 75% miałoby potencjał przesunięcia Dnia Przeciążenia Ziemi o 26 dni. To pokazuje, jak ważne jest inwestowanie w czyste technologie i odchodzenie od paliw kopalnych.
- Zmniejszenie ilości zmarnowanej żywności
Marnowanie żywności to ogromny problem na całym świecie. Jeśli udałoby się zmniejszyć ilość o połowę, to przesunęłoby to datę o dodatkowe 13 dni.
- Zalesianie i ochrona środowiska
Ponowne zalesianie 350 milionów hektarów ziemi miałoby potencjał przesunięcia Dnia Przeciążenia Ziemi o kolejne 8 dni. Drzewa pochłaniają dwutlenek węgla i odgrywają kluczową rolę w regulacji klimatu.
- Budowanie piętnastominutowych miast
Koncepcja piętnastominutowego miasta, gdzie wszystkie codzienne potrzeby są dostępne w odległości 15 minut spaceru lub jazdy na rowerze, może przesunąć datę o 11 dni. Takie podejście promuje zdrowszy styl życia i zmniejsza emisję gazów cieplarnianych.
- Zachęcanie do ekologicznego transportu
Jeśli 1/3 wszystkich przejechanych samochodem kilometrów zostałaby zastąpiona komunikacją miejską, chodzeniem pieszo lub jazdą na rowerze, Dzień Przeciążenia Ziemi przypadałby 13 dni później.
Przedstawione wyżej rozwiązania pokazują, że mamy wiele narzędzi i strategii, które mogą pomóc w opóźnieniu Dnia Przeciążenia Ziemi. Od indywidualnych decyzji zakupowych, poprzez lokalne inicjatywy, aż po globalne strategie – każdy krok ma znaczenie. Świetnym przykładem może być miasto Lahti, które jest liderem w zakresie zrównoważonego rozwoju. Działając razem, możemy nie tylko opóźnić tę datę, ale także zapewnić sobie lepszą przyszłość. Pamiętajmy, że nasza planeta jest jedyna, a dbanie o nią to nasza wspólna odpowiedzialność.
