Kto pamiętał o wodzie? Wybory 2023

Niezależnie od wyniku zbliżających się wyborów parlamentarnych, gospodarka wodna potrzebuje wdrożenia nowych rozwiązań i kompleksowego spojrzenia na kwestie ilości i jakości wód. Dynamika procesów środowiskowych, przypisywanych zmianie klimatu, to jedno z kluczowych wyzwań, z jakim należy się zmierzyć w najbliższych latach w tym sektorze. Czy to zostało zauważone przez komitety wyborcze i uwzględnione w ich programach? Sprawdziliśmy to dla Was.

Wybory 2023. Woda powinna mieć swój priorytet

Slogan „Woda to życie”, swoją drogą niekwestionowanie prawdziwy, nie jest nic wart bez dobrego planowania i wdrażania działań na rzecz poprawy ilości i jakości wód w kraju. To, że zasób należy chronić jest oczywistością, jednak nadal nie każdy pamięta, że to nie tylko kwestia wody do spożycia, ale przede wszystkim rozwoju potencjału społeczno-gospodarczego, który determinowany jest przez dostęp do tego zasobu. Jak podkreślają eksperci Banku Światowego, tylko wyjście poza tradycyjne modele zarządzania w gospodarce wodnej sprawi, że będzie można mówić o odporności na zmianę klimatu i złagodzić skutki stresu wodnego.

Dla nas jako specjalistów w tej dziedzinie, niezmiernie istotne jest, aby podejście do wody zostało uwzględnione w programach wyborczych, a ochronie wód nadany został odpowiedni priorytet. Bezpieczeństwo państwa obejmuje również obszar związany z gospodarowaniem wodami. Przysłowiowemu „sprawdzam” nadany został szerszy kontekst – ochrony środowiska. Analizie poddaliśmy programy wyborcze następujących komitetów (kolejność przypadkowa):

1. Koalicyjny Komitet Wyborczy Trzecia Droga Polska 2050 Szymona Hołowni – Polskie Stronnictwo Ludowe (Trzecia droga),
2. Komitet Wyborczy Nowa Lewica (Lewica),
3. Komitet Wyborczy Prawo i Sprawiedliwość (Prawo i Sprawiedliwość),
4. Koalicyjny Komitet Wyborczy Koalicja Obywatelska PO .N IPL Zieloni (Koalicja Obywatelska),
5. Komitet Wyborczy Konfederacja Wolność i Niepodległość (Konfederacja),
6. Komitet Wyborczy Bezpartyjni Samorządowcy (Bezpartyjni Samorządowcy).

Kategorie, analiza i wyniki

Trudność analizy programów wyborczych wynika przede wszystkim z braku standardów struktury i formatu, w jakich zostały one opublikowane. Stąd, aby mówić o pewnego rodzaju porównaniu zawartych w nich zapisów konieczne było podjęcie próby przypisania konkretnej deklaracji wyborczej do jednej z sześciu przyjętych przez nas kategorii:

• ochrona środowiska – uwzględniono działania związane z potrzebą ochrony środowiska naturalnego;

• gospodarka wodna – działania i zamierzenia dedykowane ochronie zasobów wodnych, monitoring rzek, ale także sztuczna i naturalna retencja;

• energetyka odnawialna – OZE, energetyka jądrowa, wodorowa, morska energetyka wiatrowa;

• edukacja ekologiczna – konieczność podnoszenia świadomości społecznej w obszarze ochrony środowiska;

• ochrona bioróżnorodności – działania na rzecz zachowania bioróżnorodności, ochrony przyrody, ochrony lasów;

• zmiana klimatu – działania adaptacyjne, działania na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych.

Oczywiście należy zwrócić uwagę, iż pewne aspekty zawsze będą się przenikały, co ma przełożenie na zapisy programów. Po przypisaniu konkretnych deklaracji programów wyborczych do danej kategorii, otrzymano następujące wyniki, traktując daną kategorię występuje/nie występuje w programie wyborczym.

a

Poniżej podsumowanie deklaracji komitetów wyborczych, dotyczących analizowanych obszarów, z opublikowanych programów.

Trzecia Droga

• ograniczenie eksportu drewna;
• zwiększenie powierzchni parków narodowych i rezerwatów przyrody;
• wsparcie odnawialnych źródeł energii;
• wyłączenie 20% lasów z wycinki.

Lewica

• wsparcie recyklingu (system kaucyjny, standardy butelek zwrotnych, rozszerzona odpowiedzialność producentów);
• do 2030 r. 60% recyklingu odpadów;
• zwiększenie udziału powierzchni parków narodowych z 1% do 4% do 2030 r.;
• wprowadzenie subwencji ekologicznej dla samorządów;
• przekazanie częściowej kontroli nad lasami społeczeństwu, możliwość zaskarżenia planów urządzania lasów do sądu;
• 6% lasów całkowicie wyłączone z wycinki i przekształcone w Lasy Obywatelskie do pełnienia funkcji przyrodniczych oraz odpoczynku i rekreacji;
• walka ze smogiem, systemy alarmowania przy przekroczeniu norm zanieczyszczeń;
• powołanie Rzecznika Praw Zwierząt, ochrona praw zwierząt gospodarskich, dzikich i domowych;
• opracowanie Krajowej Strategii Renaturyzacji celem ochrony bioróżnorodności, zwiększenia retencji i przeciwdziałania zmianom klimatu;
• “rozsądna polityka ochrony wód”, odejście od regulacji rzek na rzecz zatrzymania wody w zlewni i zwiększenia naturalnej retencji oraz ochrony mokradeł i terenów zalewowych;
• wsparcie w zachowaniu zielonych pasów buforowych wzdłuż brzegów rzek i jezior, sprzyjających jakości wody;
• ciągły monitoring wód, wczesne ostrzeganie o zagrożeniach, modelowanie rozprzestrzeniania się zaniczyszczeń, stworzenie sieci stacji pomiarowych;
• poszerzenie podstawowych badań wody o dodatkowe wskaźniki takie jak farmaceutyki czy mikroplastik;
• wsparcie samorządów w modernizacji oczyszczalni ścieków;
• zwiększenie znaczenia środowiska przy wydawaniu pozwoleń wodnoprawnych,
• wsparcie rozwoju energetyki odnawialnej i jądrowej;
• odejście od paliw kopalnych;
• oszczędność energii, wsparcie termomodernizacji budynków sektora publicznego,
• modernizacja sieci przesyłowej celem ograniczenia strat energii;
• włączenie obywateli w proces decyzyjny i inwestycyjny przy publicznych inwestycjach w OZE;
• powołanie Funduszu Kruszenia Betonu wspierającego samorządy w przekształcaniu przestrzeni publicznej w bardziej zieloną, co wspiera małą retencję i bioróżnorodność;
• podkreślenie konieczności działań w związku ze zmianami klimatu;
• dostosowanie przestrzeni miejskiej do zmian klimatu wspierając mikroretencję i zwiększając dostęp do ławek, cienia, toalet i źródeł wody pitnej.

Prawo i Sprawiedliwość

• poprawa jakości powietrza;
• plan rozwinięcia funduszu ekologii, wsparcie małych inicjatyw ekologicznych;
• unieszkodliwienie azbestu;
• wsparcie małej retencji, dofinansowania do zbiorników na deszczówkę, zwiększanie obszarów biologicznie czynnych w miastach, ulepszenie zarządzania wodą na terenach rolniczych,
• racjonalne gospodarowanie wodą, umożliwienie rozwoju gospodarki kraju bez szkody dla środowiska;
• walka z suszą, plan zwiększenia zdolności retencyjnych kraju z 7% do 20% do 2031 r. tj. inwestycje w duże zbiorniki retencyjne, wsparcie małej retencji, aktywizacja społeczności lokalnych w sprawy związane z wodą;
• rozwój żeglugi śródlądowej;
• zabezpieczenia przeciwpowodziowe;
• wsparcie finansowe dla gmin w zakresie gospodarowania ściekami; 
• udoskonalanie gospodarki wodnej w rolnictwie;
• aktywizacja społeczności lokalnych, Lokalne Partnerstwa Wodne, rozwój komunikacji pomiędzy mieszkańcami a instytucjami i urzędami w zakresie gospodarki wodnej na obszarach wiejskich;
• dbanie o jakość wody w krajowych zbiornikach wodnych, kompleksowy system monitoringu zakładający ciągłe badanie parametrów fizykochemicznych wody w rzekach;
• rozbudowa portów i stoczni;
• wsparcie energetyki odnawialnej, strategia rozwoju energetyki opartej na atomie ze wsparciem OZE;
• rozwój atomu;
• plan rozwoju morskich farm wiatrowych;
• inwestycja w termomodernizację budynków publicznych i prywatnych;
• wsparcie inicjatyw ekologicznych młodzieży, regionalny program edukacji ekologicznej i fundusz ekologii w celu promowania edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży;
• plan utworzenia ekopracowni w każdej szkole, do 2031 r. ma ich powstać 6 tys.;
• więcej zieleni w przestrzeni publicznej miast, lokalne wsparcie bioróżnorodności;
• ochrona polskich lasów, zachowanie kompetencji zarządzania lasami w rękach polskiej władzy, zwiększenie lesistości, prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej;
• podnoszenie świadomość społecznej w zakresie zmiany klimatu i zagrożeń jakie za sobą niesie (racjonalna gospodarka zasobami, poprawa jakości powietrza i zmniejszenie emisji CO₂).

Koalicja Obywatelska

• walka z nielegalnym importem śmieci do polski;
• odtwarzanie podmokłych siedlisk;
• ograniczenie eksportu drewna;
• objęcie rzek monitoringiem stałym;
• modernizacja systemu oczyszczalni i przetwarzania ścieków;
• walka z nielegalnymi zrzutami ścieków;
• wprowadzenie programu rewitalizacji rzeki “czysta Odra”,
• wsparcie małej retencji na obszarach rolniczych;
• odblokowanie energetyki wiatrowej na lądzie;
• plan transformacji energetycznej i rozwój OZE oraz energii jądrowej;
• wsparcie tworzenia lokalnych wspólnot energetycznych generujących prąd z OZE;
• wyłączenie najcenniejszych przyrodniczo lasów z wycinki i przeznaczenie ich na cele przyrodnicze i społeczne;
• wprowadzenie społecznego nadzoru nad lasami i możliwości zaskarżenia planów urządzenia lasu do sądu;
• ograniczenie wycinki drzew na obszarach miejskich, lokalne wsparcie bioróżnorodności;
• wprowadzenie funkcji „miejskiego ogrodnika” dbającego o parki, nowe nasadzenia i użytki ekologiczne;
• redukcja emisji gazów cieplarnianych.

Konfederacja

• włączenie odnawialnych źródeł energii jako dodatkowych, podstawą systemu energetycznego powinien być węgiel;
• usprawnienie produkcji energii z OZE dla rolnictwa;
• wsparcie rolnictwa w produkcji biopaliw na własny użytek.

Bezpartyjni Samorządowcy

• „odpowiedzialne postępowanie względem otoczenia” z zachowaniem świadomości wielopoziomowego oddziaływania na środowisko;
• utworzenie straży ochrony przyrody (połączenie obecnych instytucji w jedną) o szerokich kompetencjach;
• doprecyzowanie przepisów dotyczących kontroli interwencyjnych prowadzonych przez Inspekcję Ochrony Środowiska;
• monitoring głównych polskich rzek w trybie online z wczesnym sygnalizowaniem zagrożeń;
• wsparcie małej retencji i ochrony wód;
• zmiany w pozwoleniach wodnoprawnych tj. wprowadzenie zależności dopuszczalnych parametrów ścieków z poziomem wód w rzekach;
• decentralizacja energetyki na rzecz mniejszych zakładów zasilanych energią z OZE;
• wsparcie energetyki jądrowej, wodorowej, morskiej energetyki wiatrowej;
• wsparcie budowy piaskowych magazynów energii;
• edukacja na rzecz działania na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych.

Niezależnie od powyższego, wdrożenie szeregu postulatów, uwzględnionych w programach wyborczych, jest gospodarce wodnej niezmiernie potrzebne. Liczymy, że woda jako zasób będzie tylko zyskiwała na znaczeniu, a jej ochrona będzie jednym z priorytetów przyszłych rządzących. Pamiętajmy – jakość wody to jakość naszego życia.