Miasta neutralne dla klimatu

Miasta neutralne dla klimatu to cel jednej z pięciu unijnych misji realizowanych w ramach programu „Horyzont Europa”. Ta misja ma na celu wspieranie europejskich miast w osiąganiu neutralności klimatycznej, zapewnianiu obywatelom czystszego powietrza i bezpieczniejszego transportu, zmniejszaniu zatorów komunikacyjnych i ograniczaniu hałasu.

Pozostałe misje realizowane w ramach programu „Horyzont Europa” dotyczą przystosowania do zmiany klimatu, nowotworów, oceanów i wód oraz gleb. Misje mają ambitne cele i dążą do osiągnięcia konkretnych rezultatów do 2030 r. Więcej informacji o pierwszej z nich zamieściliśmy w jednym z poprzednich artykułów: Program „Horyzont Europa” – misja UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu.

Miasta neutralne dla klimatu – cel misji

Miasta odpowiadają za ponad 70 proc. światowych emisji CO₂ i zużywają ponad 65 proc. światowej energii. Działania podejmowane w obszarach zurbanizowanych są kluczowe dla łagodzenia zmiany klimatu i mogą znacząco przyczynić się do szybszej realizacji prawnie wiążącego zobowiązania, jakim jest neutralność klimatyczna całej UE do 2050 r., do osiągnięcia celu UE polegającego na ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. do 2030 r., jak również do realizacji założeń Europejskiego Zielonego Ładu.

W kwietniu 2022 r. wybrano 100 miast z UE i 12 z państw stowarzyszonych w ramach programu „Horyzont Europa”. Wszystkie one dążą do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2030 r. i testują innowacyjne podejścia międzysektorowe, w tym te dotyczące zaangażowania obywateli, zarządzania zainteresowanymi stronami oraz zarządzania wewnętrznego. Miasta neutralne dla klimatu mają pełnić rolę centrów działań eksperymentalnych i innowacji, co będzie wsparciem dla pozostałych europejskich ośrodków.

Miasta neutralne dla klimatu – znak misji UE

Znak misji UE w zakresie neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast stanowi wyraz uznania dla planów osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2030 r. i ma na celu ułatwienie dostępu do finansowania publicznego i prywatnego na jego realizację.

Znak misji UE stanowi również dowód na opracowanie wysokiej jakości umowy w sprawie miasta neutralnego dla klimatu, w której przedstawiono ogólną wizję neutralności klimatycznej oraz która zawiera plan działania i strategię inwestycyjną. Miasta działają w sprawie neutralności dla klimatu z lokalnymi zainteresowanymi, w tym z sektorem prywatnym i obywatelami. W kwietniu 2023 r. pierwsza grupa miast przedstawiła umowy, z którymi zapoznała się Komisja przy wsparciu ekspertów, w tym z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) i Wspólnego Centrum Badawczego (JRC). Po uzyskaniu pozytywnego wyniku przeglądu, miastom przyznaje się znak misji UE, który ułatwia dostęp do finansowania unijnego, krajowego i regionalnego oraz do innych jego źródeł, w szczególności prywatnych.

W ostatnim czasie miasta, które otrzymały znak misji UE to: Sønderborg (Dania), Mannheim (Niemcy), Madryt, Walencja, Valladolid, Vitoria-Gasteiz i Saragossa (Hiszpania), Klagenfurt (Austria), Kluż-Napoka (Rumunia) i Sztokholm (Szwecja). Wskazują one innym kierunek szybszego przeprowadzania sprawiedliwej transformacji ekologicznej i cyfrowej, a także dają przykład współtworzenia polityki na szczeblu lokalnym.

Polskie miasta neutralne dla klimatu

Polskie miasta neutralne dla klimatu, które biorą udział w misji UE w zakresie neutralności do 2030 r. to: Kraków, Łódź, Rzeszów, Warszawa oraz Wrocław.

Miasta neutralne dla klimatu – wsparcie finansowe

Komisja Europejska wraz z platformą misji, zarządzaną przez NetZeroCities (https://netzerocities.eu), będzie wspierała wprowadzanie w życie umów przygotowanych przez miasta neutralne dla klimatu. Ośrodki, którym przyznano znak misji UE, mogą wykorzystywać go jako dowód zaufania dla swoich planów w tym zakresie, zwłaszcza w kontaktach z publicznymi i prywatnymi podmiotami finansującymi. Komisja, za pośrednictwem platformy misji, ma wspierać miasta praktycznym doradztwem i programami finansowania, takimi jak pilotażowy program o wartości 32 mln euro, połączony z programem współpracy partnerskiej.

Do 6 listopada br. trwa nabór wniosków na kolejny pilotażowy program, którego wartość wyniesie 20 mln euro. Zgodnie z zapowiedziami miasta neutralne dla klimatu mają otrzymać łącznie 360 mln euro ze środków programu „Horyzont Europa”. Według założeń przeznaczą je na badania naukowe i innowacyjne, które będą dotyczyć czystej mobilności, efektywności energetycznej i ekologicznego planowania przestrzeni miejskiej.

Wszystkie miasta, które przedłożyły swoje umowy w sprawie miasta neutralnego dla klimatu, niezależnie od tego, czy przyznano im znak misji UE, czy nie, otrzymują informacje zwrotne na temat obszarów, które mogą być dalej rozwijane przy wsparciu platformy misji. Komisja oczekuje, że w październiku 2023 r. otrzyma kolejne umowy do wglądu.