English
Najbardziej imponujące akwedukty na świecie to monumentalne struktury inżynieryjne, które kształtowały losy cywilizacji, nie tylko starożytnych. Te budowle, przenoszące wodę na olbrzymie odległości, były nie tylko arcydziełami techniki, ale również kluczowymi elementami życia miast. Przedstawiamy historię i dziedzictwo akweduktów, które od czasów starożytnego Rzymu po współczesność pozostają zadziwiającym świadectwem innowacyjności inżynieryjnej.
Akwedukty jednymi z najlepiej zachowanych zabytków
Akwedukty to jedne z najlepiej zachowanych starożytnych zabytków rzymskich. Budowano je, aby zapewnić miastom stały dopływ wody z odległych źródeł. Wykorzystywano ją do wielu celów – od publicznych łaźni i fontann, przez górnictwo, rolnictwo i ogrodnictwo, po gospodarstwa domowe.
Słowo „akwedukt” pochodzi od łacińskich słów aquae oznaczającego „wodę” i ducere – „prowadzić”. Najlepiej więc opisać go jako kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny, służący do transportu wody z jednego, czasem dość odległego, miejsca do innego, przy wykorzystaniu siły ciążenia ziemskiego. Niektóre z akweduktów są bardzo dobrze zachowane i mimo że zostały zbudowane w celach funkcjonalnych, wyglądają jak dzieła sztuki. Te, które były zrujnowane, odrestaurowano, aby organizować po nich piesze wycieczki. Między innymi dzięki temu możemy przedstawić listę 10 najbardziej imponujących akweduktów na świecie.
Najbardziej imponujące akwedukty na świecie
1. Pont du Gard (Francja) to akwedukt zbudowany przez Rzymian w I w. n.e. Prowadził on wodę na długości ponad 50 km, od Uzès do Nîmes. Jest wyjątkowy pod względem wymiarów: ma 6,4 m szerokości i 49 m wysokości, co sprawia, że jest najwyższym rzymskim mostem akweduktowym na świecie. Pont du Gard odznacza się doskonałym stanem zachowania, dzięki któremu jest do dziś podziwiany jako arcydzieło ludzkiego geniuszu twórczego. Posiada potrójny rząd nałożonych na siebie arkad: 6 łuków na pierwszym poziomie, 11 na drugim i 35 na trzecim. Jego długość w górnej części sięga 273 m (pierwotnie 360 m z 12 dodatkowymi łukami).
Jest to jedyny przykład starożytnego, trzypiętrowego akweduktu, który przetrwał do dziś. Był używany do VI w. W średniowieczu stał się punktem poboru opłat, a od XVIII do XX w. mostem drogowym. Cały akwedukt składa się z kilkuset metrów tuneli, 3 basenów i około 20 mostów, z których Pont du Gard pozostaje najbardziej spektakularnym. Od 1840 r. posiada status monument historique w kategorii classé (zabytek o znaczeniu krajowym), a 5 lat później trafił na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
2. Akwedukt w Segowii (Hiszpania) został zbudowany w drugiej połowie I w. n.e. w czasie panowania Cesarstwa Rzymskiego. Dostarczał wodę z rzeki Frío do miasta aż do XX w. Reprezentuje zarówno skalę ekspansji Cesarstwa Rzymskiego w I w. n. e., jak i dbałość o estetykę i funkcjonalność, które są silnie kojarzone z umiejętnościami inżynieryjnymi świata rzymskiego. Akwedukt został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO w 1985 r. i zajmuje ważne miejsce w miejskim krajobrazie Segowii. Obok Pont du Gard pozostaje on jednym z najlepiej zachowanych rzymskich akweduktów w Europie.
3. Akwedukt Walensa (Turcja) – choć dokładna data budowy akweduktu nie jest znana, to moment jego ukończenia nastąpił w 368 r. n.e., za panowania rzymskiego cesarza Walensa, od którego imienia pochodzi jego nazwa. Był to zaledwie jeden z końcowych punktów systemu starożytnych akweduktów i kanałów Konstantynopola (dzisiejszego Stambułu). Całkowita długość systemu wodnego osiągnęła ostatecznie ponad 250 km i była to najdłuższa tego typu sieć w starożytności. Akwedukt Walensa został odrestaurowany przez sułtanów osmańskich i był głównym systemem wodociągowym średniowiecznego miasta. Zachowany odcinek ma 921 m długości, czyli około 50 m mniej niż pierwotnie.
4. Akwedukt Les Ferreres (Hiszpania) znany jest również jako Pont del Diable (Diabelski Most). Ma 217 m długości, prawie 2 m szerokości, a maksymalna wysokość wynosi 27 m. Budowla powstała w I w. n.e. z dużych ciosów ułożonych bez zaprawy, tworzących dwie kondygnacje łuków. Górna kondygnacja składa się z 25 łuków, a dolna z 11, każdy o rozpiętości 5,90 m. Akwedukt znajduje się na lewym brzegu rzeki Francolí. Jest główną atrakcją parku ekohistorycznego Parc Ecohistòric del Pont del Diable Tarragona i jest częścią Zespołu Archeologicznego Tarraco (od 2000 r. wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO).
5. Akwedukt Cudów – The Acueducto de los Milagros (Hiszpania) to niezwykle dobrze zachowany rzymski system zaopatrzenia w wodę w Meridzie, w Hiszpanii. Zbudowano go w I w. n.e., by dostarczał wodę z tamy Proserpina do starożytnej rzymskiej kolonii Augusta Emerita, stolicy rzymskiej Lusitanii, która stała się współczesną Meridą. Jest powszechnie znany jako Los Milagros (Cudowny), ze względu na podziw, jaki stan jego zachowania budzi wśród mieszkańców i gości. Zasługuje na swoją popularną nazwę, ponieważ ponad 800 m i 38 łukowatych filarów o wysokości 25 m tego akweduktu stoi do dziś. Choć zachował się jedynie stosunkowo niewielki odcinek Los Milagros, to jest on wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
6. Akwedukt w Cezarei (Izrael) – Cezarea była ważnym miastem portowym, zbudowanym przez króla Heroda Wielkiego w latach 23-13 p.n.e. W tamtym czasie nie miała źródła świeżej wody. Herod zlecił budowę akweduktu, który miał dostarczać ją ze źródeł oddalonych o 10 km od miasta. W 130 r. n.e. Hadrian odwiedził Cezareę podczas swojej wielkiej podróży po wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego i zauważył, że miastu brakuje wody. Zlecił gruntowną naprawę akweduktu i budowę nowego odcinka. Sekcja Hadriana, znana jako „akwedukt wysokiego poziomu II”, podwoiła przepustowość kanału Heroda, znanego jako „akwedukt wysokiego poziomu I”. Te bliźniacze, równolegle biegnące akwedukty dostarczały wodę przez około 1200 lat.
Obecnie ruiny akweduktu znajdują się nad brzegiem Morza Śródziemnego, mniej więcej w połowie drogi między Tel Awiwem a Hajfą. Najlepiej zwiedzać go przy plaży w Cezarei. Miejsce to, wraz z pozostałościami starożytnego miasta, jest obecnie częścią Parku Narodowego Cezarea. W sierpniu br. część akweduktu uległa zawaleniu.
7. Akwedukt Alexandrina (Włochy) powstał w 226 r. n.e., za panowania cesarza Aleksandra Sewera, jako ostatni z jedenastu starożytnych akweduktów Rzymu. Prowadził do miasta wodę z odkrytych wtedy źródeł w okolic Colonny i Pantano Borghese (Via Casilina). Głównym celem budowy było zasilenie w świeżą wodę term Nerona, które cesarz Aleksander rozbudował i przemianował na Termy Aleksandryjskie (ich ruiny można zobaczyć w piwnicach Palazzo Madama i kościoła św. Ludwika Króla Francji). Duże fragmenty akweduktu Alexandrina można zobaczyć w parku Tor Tre Teste oraz nad Viale Palmiro Togliatti.
8. Akwedukt Dioklecjana (Chorwacja) to starożytny, rzymski akwedukt znajdujący się w pobliżu Splitu. Zbudowano go w czasach Cesarstwa Rzymskiego w celu dostarczania wody do pałacu cesarza Dioklecjana, między końcem III a początkiem IV w. n.e. Akwedukt pobierał wodę z rzeki Jadro, 9 km na północny wschód od dzisiejszego centrum Splitu, i doprowadzał ją do Pałacu Dioklecjana przez różnicę wysokości wynoszącą 13 m. Akwedukt został zniszczony podczas najazdu Gotów w połowie VI w. i nie działał przez trzynaście wieków.
Pierwsza przebudowa akweduktu miała miejsce w latach 1877-1880. Akwedukt Dioklecjana został ostatecznie zamknięty w 1932 r., kiedy wybudowano nowoczesną stację wodną w Kopilicy, na peryferiach Splitu. Najlepiej zachowana część systemu (w pobliżu Dujmovačy, Solin) ma maksymalną wysokość 16,5 m i długość 180 m.
9. Akwedukt w Santiago de Querétaro (Meksyk) to XVIII-wieczny akwedukt w meksykańskim mieście Querétaro, któremu zapewniał wodę od 1738 r. Jest symbolem miasta i jedną z największych tego typu konstrukcji w Meksyku. Ma długość 1280 m i 74 łuki, które osiągają średnią wysokość 28,5 m. Obecnie akwedukt nie dostarcza już wody, ale stanowi odrębne dziedzictwo i atrakcję turystyczną Querétaro. Jest także częścią wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO historycznego centrum miasta. Akwedukt można podziwiać o każdej porze dnia i z wielu punktów. Dobrym miejscem do oglądania łuków, szczególnie o zachodzie słońca, jest taras przy ulicy Ejército Republicano, w pobliżu cmentarza Panteón, za Plaza Fundadores.
10. Park Akweduktów (Włochy), położony pomiędzy Via Appia i Via Tuscolana, jest jednym z zielonych płuc miasta i bogatym historycznie terenem. Rozciąga się na powierzchni około 240 h. W parku znajdują się pozostałości 7 starożytnych akweduktów: Anio Vetus, Anio Novus, Aqua Marcia, Aqua Tepula, Aqua Iulia, Aqua Claudia oraz funkcjonujący do dziś Akwedukt Felix, który został zbudowany w 1585 r. przez papieża Sykstusa V na łukach Akweduktu Marcio. Spośród wspomnianych konstrukcji najbardziej imponującym jest Aqua Claudia, zbudowany około 52 r. n.e. i osiągający wysokość 28 m.
Dziś większości z akweduktów z Parku niestety już nie widać. Wiele z nich biegło pod ziemią, a nowsze zostały nałożone na zewnętrzne konstrukcje najstarszych. Był to podstawowy węzeł sieci wodociągowej starożytnego Rzymu, gdzie akwedukty zaopatrujące w wodę duże wille patrycjuszowskie, uzdrowiska i fontanny przecinały się, łączyły i nakładały.
Ciekawostka z Rzymu – miasto „wody gratis”
Powszechnie wiadomo, że Rzym nie należy do najtańszych miast na świecie Drogie są w nim chociażby hotele czy restauracje. Tymczasem miasto jest również hojne dla swych mieszkańców i turystów. Jak żadne inne rozdaje wodę pitną za darmo – po całym mieście rozmieszczonych jest ponad 2 tys. małych fontann. Są to słynne rzymskie nasoni (potocznie „nochale”), a ich nazwa pochodzi od kształtu kranu. Znane są także jako fontanella („mała fontanna”). Po raz pierwszy zainstalowano je w 1874 r. i nieprzerwanie płynie z nich czysta, sprowadzana z Apenin, woda pitna.
Źródło zdjęcia: By Benh LIEU SONG (Flickr) – Pont du Gard, CC BY-SA 3.0.
