Woda – subiektywne spojrzenie na zagadnienie

Woda jest chemicznie tlenkiem wodoru. Aż ociera się o tezę, że jest to najszlachetniejszy związek dwóch nieszlachetnych skądinąd gazów. Zazwyczaj jest apoteozą życia, lecz bywa jak rozpętany gniew natury w postaci monstrualnych fal czy powodzi. Daje życie, ale też niszczy, nie czyniąc uprzywilejowanym nikogo i niczego. Woda jest potężna i niezastąpiona.

Ustandaryzowany podział wód podstawą do ich oceny

Kategoryzacja wód zależy od potrzeb, funkcji, składu etc. Od 2004 r., czyli od wejścia Polski do Unii Europejskiej, zasadniczym narzędziem funkcjonalno-użytecznym dla wód jest Ramowa Dyrektywa Wodna. Za podstawową jednostkę gospodarki wodnej (łącznie z ochroną środowiska) – w myśl polskiego prawa wodnego i zgodnie z unijną dyrektywą – uznaje się jednolitą część wód (JCW). Jest to pojęcie obejmujące zarówno zbiorniki wód stojących, jak i cieki, a także przybrzeżne fragmenty wód morskich i wody podziemne.

Woda – stan i potencjał ekologiczny oraz inne wskaźniki

Podział na jednolite części wód powierzchniowych naturalne i silnie zmienione lub sztuczne znajduje swoje odzwierciedlenie w klasyfikacji ich jakości. Dla naturalnych wyznacza się stan ekologiczny, podczas gdy dla silnie zmienionych (np. w znacznym stopniu uregulowanych lub przekształconych w zbiornik zaporowy) i sztucznych – potencjał ekologiczny.

Drugim komponentem oceny jest stan chemiczny. Stan wód powierzchniowych (rzek i zbiorników zaporowych) ocenia się w odniesieniu do jednolitych części wód (jcwp) na podstawie zweryfikowanych wyników badań monitoringowych, zrealizowanych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Pierwszoplanowe znaczenie nadaje się elementom biologicznym. Wody są w dobrym stanie, jeżeli mają dobry lub powyżej dobrego stan/potencjał ekologiczny i równocześnie dobry stan chemiczny. Dodatkowym warunkiem, w przypadku zlokalizowania wód na obszarze chronionym, konieczne jest spełnienie wymogów określonych dla tego obszaru.

Jako złe kwalifikowane są wody, które mają stan/potencjał ekologiczny umiarkowany, słaby lub zły i jednocześnie stan chemiczny poniżej dobrego oraz nie spełniają wymogów dodatkowych określonych dla obszarów chronionych.

Celem ramowej Dyrektywy Wodnej jest przezorność prawnowodna i wodnoprawna. Oczywiście diabeł tkwi w szczegółach. Zasada „najgorszy decyduje” dość często zaniża ostateczną ocenę. Przyjęte kryteria mają na celu chronić wodę, ale… rujnują zestawienia i podsumowania, zniekształcając rzeczywisty obraz ale w tym przypadku cel uświęca środki. To jakby przyjąć zasadę, że o jakości pracy urzędu decyduje najgorszy urzędnik. Konieczne jest wtedy podjęcie działań, aby tego „najgorszego urzędnika” wyedukować, uszlachetnić, wesprzeć. I taki system naprawczy, po zidentyfikowaniu najsłabszego parametru, powinien być wdrożony w celu ochrony wody. Ta słuszna intencja bywa czasem łatwa do zrealizowania, np. poprzez wybudowanie oczyszczalni, a czasem bardzo trudna i nieoczywista, jak chociażby w przypadku zanieczyszczeń podlegających bioakumulacji.

Zapewne sposób oceniania będzie ewoluował, niemniej jednak rewolucji nie powinniśmy się spodziewać.

Prosty i precyzyjny język wypowiedzi sposobem na dotarcie do odbiorcy

I jeszcze, z uwagi na lokalny patriotyzm, muszę przywołać przykład Jeziora Rożnowskiego. W związku z tym, że jest ono fragmentem rzeki, przekształconym w zbiornik zaporowy, w ramach oceny określa się tzw. potencjał ekologiczny. Osoby, które prezentują informacje na jakiś temat, powinny dysponować chociaż podstawową wiedzą w omawianym zakresie. Nie chcąc wykazać się brakiem kompetencji, przygotowują wypowiedź, o krótkiej treści np. „Jezioro Rożnowskie jest silnie zmienioną częścią wód”. I koniec. Dla niewyspecjalizowanego słuchacza świadczy to o raczej kiepskiej kondycji jeziora. Nie wie on bowiem, że ma do czynienia z kategoryzacją jednostkową wynikającą z Ramowej Dyrektywy Wodnej.

Obiektywnie i subiektywnie o wodzie

Słuchacz lub widz chce się dowiedzieć o sprawach dla niego istotnych, tj. czy woda jest brudna czy czysta oraz czy można się w niej kąpać. Nadmierne komplikowanie języka raportowania oraz używanie specjalistycznych opisów dla przeciętnego odbiorcy jest niezrozumiałe, ale także nieinteresujące.

W celu ocenienia jakości wody pojawia się też pytanie o to, czy można z tej rzeki czy jeziora pić wodę. Bezpośrednio niekoniecznie, ale po uzdatnieniu – nie ma przeszkód. Praktycznie każda woda jest możliwa, aby ją uzdatnić i przygotować do spożycia – jest to tylko kwestia nakładów czasowych i finansowych.

Co do kąpieli, należy rozpatrzeć wątek obiektywny i subiektywny. Obiektywnie, aby kąpielisko istniało, musi być wyznaczone, oznakowane, bezpieczne i musi podlegać rygorom w aspekcie sanitarnym. Patrząc jednak z punktu widzenia indywidualnej osoby, wkrada nam się subiektywizm. Krystalicznie czysty górski potok, spełniający co prawda wszystkie założenia niezbędne do uzyskania dobrej oceny, nie jest miejscem idealnym do kąpieli. Jedynie co odważniejsi skuszą się na zamoczenie zmęczonych stóp w lodowatej wodzie.

Podsumowując, bardzo ciężko jest w pełni obiektywnie ocenić jaką jakość ma woda. Liczne czynniki na to wpływające, niedoprecyzowane metody badawczo-pomiarowe, przyjęte kryteria oraz subiektywne odczucia obserwatora i użytkownika powodują, że to, co dla jednej osoby jest dobrej jakości, dla innej może okazać się nieakceptowalne.

O tym, jaki jest stan wód w Polsce, można pozyskać informacje zapoznając się z naszym artykułem zatytułowanym “Czysta woda – jak to wygląda?“.