Zmiany w programie azotanowym

Gospodarowanie wodami w Polsce tak jak i w całej Europie bazuje na cykliczności. Najpierw ocenia się problem i na tej bazie przygotowuje się działania. Po wdrożeniu działań następuje ocena ich skuteczności oraz weryfikacja i aktualizacja podejścia. Nie inaczej jest w zakresie podejścia do ochrony wód przed azotanami pochodzącymi z rolnictwa. Sposób dbania o ograniczanie rolniczego zanieczyszczenia wody w Europie jest regulowany tzw. Dyrektywą azotanową. Zakłada ona czteroletnie cykle związane z wprowadzaniem programów azotanowych, ich przeglądem i weryfikacją. Na ukończeniu są prace nad procedowaniem dokumentu, który ma obowiązywać od lutego 2023 r.

Czy program azotanowy faktycznie wymagał zmiany?

Wydaje się, że tak. Podstawą działań był przegląd zapisów programu z 2018 r. i zmiany z 2020 r. Nauka przez 4 lata dostarczyła nowej wiedzy. Zmodyfikowano też wskazania w zakresie adaptacji do zmian klimatu. O tym, w jaki sposób zmiany klimatu będą wpływać na sektor rolniczy, można przeczytać w naszym artykule. Znaczenie ma także to, że program azotanowy z 2018 r. po raz pierwszy obowiązywał na terenie całego kraju. Doświadczenia z jego stosowania i kontroli w praktyce wyłapały wszystkie nieścisłości i wątpliwości. Aktualizacja jest więc szansą na poprawę i doprecyzowanie zapisów tak, by dla wszystkich było jasne, jak należy chronić wody.

Co się w programie azotanowym zmieniło?

Zmian może nie ma dużo, bo sam szkielet programu pozostał w poprzednim kształcie, jednak kwestie zmodyfikowane mają duże znaczenie.

Po pierwsze, w odpowiedzi na zmiany klimatu, zmieniły się zapisy dotyczące czasu rozpoczynania wiosennego stosowania nawozów. Ocieplenie okresu wiosennego sprawia, że rośliny zaczynają wcześniej rosnąć, więc potrzebują wcześniejszego zasilenia gleby azotem, fosforem i potasem. Aktualizowany program azotanowy wprowadzi pewną elastyczność w tym zakresie. O tym, jak taki system ma działać, przeczytacie w naszym artykule.

Druga zmiana obejmuje uwzględnienie coraz powszechniej stosowanych w rolnictwie źródeł związków azotu – osadów ściekowych i ścieków. Do tej pory te elementy były trochę poza programem azotanowym. Aktualizacja ułatwi uwzględnienie ich w bilansach. Ustalono wartości równoważników nawozowych, a także określono, jak wyliczyć dawki azotu pochodzące ze ścieków i osadów ściekowych.

Trzecia zmiana wynika z praktyki stosowania programu azotanowego. Dotychczasowy nie uwzględniał on jednego, jak się okazało po czasie, istotnego aspektu hodowli – systemu otwartego. W ramach aktualizacji uzupełniono tabele do obliczania produkcji nawozu i wielkości miejsc do przechowywania oraz wyjaśniono, jak odliczać okres pastwiskowania. Temu sektorowi chowu i hodowli zwierząt poświęcony jest jeden z artykułów w sekcji Opinie.

Przegląd programu azotanowego dotyczył także uwzględnienia najświeższych wyników badań naukowych. Zaktualizowano załączniki zawierające współczynniki przeliczeniowe sztuk rzeczywistych zwierząt gospodarskich na DJP. Dodano do nich nowe gatunki – lamy i alpaki. Ujednolicony został podział na grupy technologiczne zwierząt. Ponadto zweryfikowano średnie roczne wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracji zawartego w nich azotu.

W zakresie pobrania jednostkowego azotu zmieniono zasady uwzględniania roślin bobowatych i pastewnych. Usunięto te grupy roślin z wyznaczania dawki nawozów azotowych mineralnych. Zmieniono także pobranie jednostkowe dla kukurydzy uprawianej na zieloną masę, słonecznika, konopi włóknistych, lnu oleistego i włóknistego, kapusty włoskiej oraz szparagów.

Zmiany w załącznikach dotyczących produkcji nawozów oraz poboru azotu przez rośliny spowodowało modyfikacje w zakresie bilansowania azotu w gospodarstwie rolnym. O tym, jak wygląda taki bilans, można przeczytać w aktualnym numerze „Wodnych Spraw”.

Zaktualizowany program azotanowy jest obecnie na końcowym etapie procedury legislacyjnej. Z jego treścią można zapoznać się na stronach Rządowego Centrum Legislacji. W najbliższych dniach spodziewamy się publikacji Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”. Wynika to z potrzeby uwzględnienia wiosennego, elastycznego terminu nawożenia jeszcze w lutym 2023 r.