English
Podjęcie działań na rzecz ochrony środowiska i zasobów wodnych, w wyniku rosnącej świadomości ekologicznej oraz zwiększonej odpowiedzialności za nasze otoczenie, stało się priorytetem. Kluczowym momentem w kontekście zarządzania zasobami wodnymi było wejście w życie Ramowej Dyrektywy Wodnej w dniu 22 października 2000 r. Polska zobowiązała się do implementacji jej założeń poprzez wprowadzenie odpowiednich przepisów prawa, a miało to miejsce za pośrednictwem ustawy Prawo Wodne.
Jednolite części wód podziemnych – Ramowa Dyrektywa Wodna
Nadrzędnym celem Ramowej Dyrektywy Wodnej jest troska o zasoby wodne, skierowana przede wszystkim na potrzeby przyszłych pokoleń. Dokument wprowadził nowy system zarządzania, oceny, ochrony i poprawy jakości wód na obszarze całej Unii Europejskiej. Szczególną uwagę zwrócono na wody podziemne, które stanowią niezwykle cenny zasób, służący jako źródło wody pitnej oraz ważna rezerwa zasobów wodnych. Zgodnie z założeniami dyrektywy ważnym elementem nowej polityki wodnej stało się podzielenie wód podziemnych na mniejsze części – jednolite części wód podziemnych, w skrócie jcwpd. Mają one sprzyjać efektywnej ochronie wód podziemnych, zarówno w zakresie ilości, jak i jakości.
Podział Polski na jednolite części wód podziemnych
Jednolite części wód podziemnych na obszarze Polski zaczęto wydzielać w roku 2004. Wówczas, uwzględniając przede wszystkim kryteria hydrogeologiczne, utworzono 161 jcwpd. W kolejnych latach przeprowadzano weryfikacje granic, wdrażając nowe kryteria. W efekcie tych prac podział obejmuje 174 jednolite części wód podziemnych.
Aktualny podział kraju na jednolite części wód został oficjalnie opublikowany w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce, obowiązujących w latach 2022-2027, przez Ministra Infrastruktury i dostępny jest w Dzienniku Ustaw. Podział na jednolite części wód podziemnych można przeglądać m.in. na portalu mapowym Wód Polskich (Hydroportal) lub na stronie Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii (GUGiK).
Cele środowiskowe a jednolite części wód podziemnych
Kluczowym założeniem Ramowej Dyrektywy Wodnej jest osiągnięcie celów środowiskowych przez wszystkie jednolite części wód podziemnych. Pod pojęciem celów środowiskowych należy tu rozumieć:
- zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania zanieczyszczeń do wód podziemnych;
- zapobieganie pogorszeniu oraz poprawa ich stanu;
- ochrona wód podziemnych i podejmowanie działań naprawczych, a także zapewnianie równowagi między poborem a zasilaniem tych wód, aby osiągnąć ich dobry stan.
Aby jednolite części wód podziemnych osiągnęły założone cele środowiskowe potrzeba konkretnych działań, które są ukierunkowane na eliminowanie zanieczyszczeń, wynikających głównie z działalności człowieka. Realizacja celów środowiskowych opiera się na planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Głównym celem środowiskowym dla wód podziemnych jest utrzymanie lub osiągnięcie stanu dobrego. Stan ten definiowany jest jako taki, w którym zarówno ilość wód podziemnych, jak i ich jakość jest oceniana jako „dobra”. Ogólny stan części wód jest określany na podstawie oceny zarówno ilościowej, jak i chemicznej (jakościowej), przy czym ostateczna ocena to efekt gorszego wyniku składowych. W praktyce oznacza to, że aby jednolite części wód podziemnych były w stanie dobrym, zarówno ilość wód podziemnych, jak i ich jakość muszą spełniać odpowiednie kryteria i normy.
Jednolite części wód podziemnych – stan chemiczny i ilościowy
Informacje o stanie wód podziemnych mają zastosowanie w procesach planowania i zarządzania zasobami wodnymi, a także w ocenie osiągania celów środowiskowych. W roku 2020 oceniono jednolite części wód podziemnych w Polsce, a wyniki są zadowalające. Według raportu aż 91,61% powierzchni całego kraju charakteryzuje się dobrym stanem wód podziemnych. Jest to 151 jednolitych części wód podziemnych. Jednak 21 jednolitych części wód podziemnych osiągnęło stan słaby, co jest wyzwaniem, nad którym trzeba pracować. Wyniki szczegółowe pokazują, że dobry stan chemiczny mają 163 jednolite części wód podziemnych, a słaby – 9. Liczba jcwpd o dobrym stanie ilościowym wynosi 157, a o stanie słabym – 15.
Działania naprawcze w jednolitych częściach wód podziemnych
Wyniki oceny stanu jednolitych części wód, w połączeniu z szeregiem innych analiz wynikających z dyrektywy, stanowią fundament podejmowanych działań naprawczych. Skupiają się one na zmniejszeniu zanieczyszczenia oraz ostatecznym osiągnięciu celów środowiskowych. Najczęściej są to rozwiązania oparte na zasadach zrównoważonego rozwoju obszarów i wykorzystywania zasobów wody opartych na długoterminowych planach i koncepcjach. Podejmowane są działania zmierzające do poprawy czystości wód podziemnych. Docelowo mają eliminować lub ograniczyć przepływ związków niebezpiecznych, wytwarzanych w gospodarczej działalności człowieka, do wód podziemnych.
Bezpośrednim skutkiem tych działań jest wzmocnienie ochrony zasobów wodnych, co ma kluczowe znaczenie dla zachowania ekosystemów oraz zaspokojenia potrzeb ludności i gospodarki. W ten sposób skoncentrowane wysiłki na rzecz ochrony wód przyczyniają się do zrównoważonego zarządzania tym cennym zasobem. Od 2004 r. zobowiązani jesteśmy do wykonywania szeregu prac zmierzających do realizacji celu Ramowej Dyrektywy Wodnej, jakim jest osiągnięcie dobrego stanu wszystkich jednolitych części wód podziemnych, poprzez wdrożenie koniecznych działań. Ważnymi elementami tych prac jest właściwy monitoring wód oraz plany gospodarowania wodami w jednolitych częściach wód podziemnych. Wyniki oceny pokazują, że jest jeszcze nad czym pracować.
Poprawa stanu wód podziemnych to długotrwałe wyzwanie, ale troska o przyszłe pokolenia i środowisko wymaga skutecznych działań już teraz. Od roku mamy nowe plany gospodarowania wodami dla każdego dorzecza w Polsce, a tam ambitne programy naprawcze przypisane każdej jednolitej części wód podziemnych. Mają one poprawić lub utrzymać ich stan. Miejmy nadzieję, że podejmowane działania będą efektywne i rzeczywiście przyczynią się do poprawy stanu wód podziemnych.
