Konflikty o zasoby wodne będą się nasilać – alarmuje Komisja Europejska

Pierwsza w historii europejska ocena ryzyka klimatycznego opublikowana 11 marca br. przez Europejską Agencję Środowiska (EEA) zwraca uwagę na polityczno-społeczne zagrożenia związane ze zmianą klimatu. Konflikty o zasoby wodne na świecie już dziś są smutną rzeczywistością, ale ich zasięg i nasilenie mogą drastycznie wzrosnąć. Migracje, kryzysy gospodarcze, a nawet otwarte starcia zbrojne między regionami lub krajami wydają się być kwestią czasu.

Za dużo lub za mało wody

Powodzie stanowią poważne obciążenie finansowe dla europejskich rządów. Według danych Banku Światowego ich gospodarcze konsekwencje mogą w niektórych krajach sięgnąć ponad 7 proc. PKB. Ryzyko powodzi spowodowanych szybkim i gwałtownym wzrostem poziomu morza grozi załamaniem rynku nieruchomości i drastycznym spadkiem cen domów. Ten czarny scenariusz urzeczywistnić się może z powodu niewystarczającego zarządzania ryzykiem powodziowym jeszcze przed nadejściem kataklizmu.

Ale straty generować będą również susze, choć ich efekt jest mniej oczywisty. Raport EEA podkreśla, że południowa i środkowo-wschodnia Europa wysychają, a od 2015 r. wskaźnik wilgotności w glebie utrzymuje się poniżej średniej. Konflikty o zasoby wodne już zaznaczyły się w Hiszpanii, gdzie borykający się z suszą region Katalonii domaga się od sąsiedniej Aragonii przekierowania części wody z rzeki Ebro. Polityczne ciśnienie na Półwyspie Iberyjskim rośnie.

Czarne scenariusze

Europejska ocena ryzyka klimatycznego wskazuje, że podczas gdy w północnej Europie poziom opadów wynosi ponad 1000 mm rocznie, na południu nie przekracza on 400 mm. Jeśli dodać do tego intensywne parowanie jako konsekwencję stale rosnącej temperatury powietrza, w niektórych regionach już dziś efektywne opady są niższe o 50 mm na rok. A modele wskazują, że północ będzie coraz bardziej wilgotna, a południe coraz suchsze.

Wysokie zapotrzebowanie na wodę dotyczy przede wszystkim energetyki i rolnictwa, przy czym w przypadku tego drugiego znaczenie rośnie wraz z ocieplaniem się klimatu. Ale czynników zwiększających ryzyko niedoborów wody jest więcej. Populacja rośnie, spora część infrastruktury wodnej jest przestarzała i nieszczelna, malejąca pokrywa śnieżna sprawia, że więcej wody zużywa się do produkcji sztucznego pokrycia stoków narciarskich itd. Konflikty o zasoby wodne to również rywalizacja między sektorami w poszczególnych krajach.

W czarnych scenariuszach EEA przewiduje poważne zakłócenia ekosystemów wodnych wskutek ograniczenia przepływów rzecznych, redukcję wydajności upraw, osłabienie zimowej turystyki czy niedostatki w produkcji energii z powodu ograniczenia systemów chłodzących. Nade wszystko zaś niedobór wody stwarza poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia społeczności.

Niepokojące liczby

W UE i Wielkiej Brytanii nawet 51,9 mln ludzi zagrożonych jest niedoborami wody, w tym 3,3 mln grożą poważne niedostatki. Przy scenariuszu wzrostu średniej temperatury o 1,5°C deficyty te wzrosną o dalszych 14 proc., jak przewiduje raport EEA. Jeśli ocieplenie sięgnie 4°C, konflikty o zasoby wodne dotkną południowej i środkowo-zachodniej Europy, dramatycznie nasilając się latem i jesienią.

Zmniejszony napływ do miejskich zbiorników retencyjnych spowoduje pogorszenie się jakości wody pitnej i zwiększenie ryzyka wystąpienia epidemii. Szkody gospodarcze wynikające z suszy mogą sięgnąć od 9,7 mld nawet do 17,2 mld euro rocznie, w zależności od wzrostu średniej temperatury. Przy niedostatku wody zagrożone będą dostawy żywności i energii (elektrownie wykorzystują wodę z rzek do chłodzenia), a także kondycja służby zdrowia. Trudno o lepszą receptę na niepokoje społeczne. A ucierpią przede wszystkim mniej zamożni obywatele, imigranci, mniejszości narodowe, seniorzy oraz dzieci i młodzież.

Konflikty o zasoby wodne na świecie

Niedostatek wody poza Europą daje o sobie znać w drastyczny sposób już od dłuższego czasu. Pisaliśmy o przemocy i migracji w Darfurze i dramatycznych skutkach społecznych suszy w Kenii. Konflikty o zasoby wodne zaostrzają się również na Bliskim Wschodzie – w Izraelu okupanci atakują studnie i pompy zaopatrujące Palestyńczyków w wodę.

Tylko w 2023 r. doszło do śmiertelnego starcia na granicy Afganistanu i Iranu o prawa do wody z rzeki Helmand, zamieszek wśród mieszkańców bangladeskich wsi w reakcji na przydziały wodne czy gwałtownych protestów w Boliwii związanych z budową studni. Społeczne protesty wobec niedostatku wody i niesprawiedliwej gospodarki nią wybuchały w minionym roku również w Meksyku, Południowej Afryce, Peru, Etiopii czy Azerbejdżanie. W wojnie na terenie Ukrainy Rosjanie nie wahają się wykorzystywać wody jako broni przeciw społeczeństwu.

Niestety, eksperci są zgodni – konflikty o zasoby wodne na świecie będą eskalować.