English
Wśród niezwykłych dzieł natury znaleźć można najgłębsze jeziora, które wyróżniają się na tle innych wyjątkową różnorodnością flory i fauny. Jeziora te są siedliskami wielu specyficznych gatunków, w tym endemicznych. To również miejsca atrakcyjne turystycznie i sprzyjające wypoczynkowi, piękne i unikatowe, a w dobie zmiany klimatu rośnie potrzeba ich ochrony. W artykule przedstawiamy najgłębsze jeziora na świecie wraz z kilkoma interesującymi faktami na ich temat.
1. Jezioro Bajkał
Głębokość: 1,642 m
Kraj: Rosja
Bajkał jest najgłębszym i najstarszym, liczącym około 25 mln lat, jeziorem słodkowodnym na świecie. Jest również największym zbiornikiem ze słodką wodą pod względem objętości. Znajduje się w górzystym regionie Syberii. W 1996 r. wpisano je na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Symbolem Bajkału jest endemiczna nerpa, czyli foka bajkalska. Jezioro jest domem dla unikalnych i wyjątkowych organizmów wodnych, których 70 proc. nie występuje nigdzie indziej na świecie.
2. Jezioro Tanganika
Głębokość: 1,471 m
Kraj: Afryka
To drugie pod względem głębokości oraz najdłuższe słodkowodne jezioro na świecie. Należy do zespołu Wielkich Jezior Afrykańskich i magazynuje 15 proc. zasobów słodkiej wody Ziemi. Znane jest jako miejsce pozyskiwania ryb akwariowych na potrzeby eksportu. Tanganika to jeden z najbogatszych ekosystemów słodkowodnych na świecie, w którym żyje około 2 tys. gatunków ryb, roślin, skorupiaków i ptaków. Około 500 gatunków nie występuje nigdzie indziej, a 50 proc. z nich to ryby z kladu pielęgnicowatych (Cichlidae).
3. Morze Kaspijskie
Maks. głębokość: 1,025 m
Kraje: Rosja, Kazachstan, Turkmenistan, Iran i Azerbejdżan
Morze Kaspijskie, pomimo swojej nazwy, nie jest morzem. Jego ogromna powierzchnia, głębokość i duże zasolenie kwalifikują je do tej kategorii, lecz ze względu na całkowicie zamknięty basen zaliczane jest do kategorii jezior. Znajduje się między Europą a Azją i jest domem dla gatunków endemicznych, takich jak rybitwa kaspijska, żółw kaspijski i foka kaspijska. Obecnie wielu gatunkom zamieszkującym jego obszar zagraża wyginięcie z powodu niszczenia siedlisk, zanieczyszczenia, nadmiernej eksploatacji wód czy kurczenia się jeziora pod wpływem zmiany klimatu.
4. Jezioro Wostok
Głębokość: 914 m
Kraj: Antarktyda
Wostok jest jednym z jezior podlodowcowych (jezior subglacjalnych) Antarktydy. Odkryto je w 1996 r. Przykrywająca je warstwa lodu ma grubość 4 km. Według niektórych szacunków pokrywa odcina je i izoluje od świata zewnętrznego od 25 mln lat. To z kolei sprawiło, że pula genów żyjących w nim mikroorganizmów nie zmieniła się od czasów, gdy Antarktyda pokryta była jeszcze lasem.
5. Jezioro O’Higgins-San Martin
Głębokość: 836 m
Kraj: Argentyna, Chile
Jezioro O’Higgins-San Martin położone jest na terenie dwóch krajów: Argentyny i Chile. Swoją charakterystyczną, niebiesko-mleczną barwę zawdzięcza otaczającym je górom, z których pochodzi mączka skalna (kamienna). Dostaje się ona do jego wód wraz z topniejącym lodowcem. Jezioro ma specyficzny kształt – osiem ramion rozchodzi się wzdłuż dolin, za nic mając granice państw.
6. Jezioro Malawi
Głębokość: 706 m
Kraj: Afryka
Znane także pod nazwą Niassa i Nyasa, jest drugim z Wielkich Jezior Afrykańskich. Malawi odgrywa ważną rolę gospodarczą – wzdłuż brzegów leżą wioski rybackie, a jego wody są domem dla największej liczby gatunków ryb jeziornych na świecie (90 proc. tych gatunków to pielęgnicowate Cichlidae, w tym pielęgnica o wyjątkowym wyglądzie, nazywana przez tubylców jako Mbuna). Jezioro jest popularnym miejscem do pływania kajakiem, żeglowania czy nurkowania. Malawi zostało uznane przez Living Lakes Network za zagrożone w roku 2022.
7. Jezioro Issyk-Kul
Głębokość: 668 m
Kraj: Kirgistan
Choć jego nazwa w dosłownym tłumaczeniu z języka kirgiskiego oznacza „ciepłe jezioro”, to w styczniu 2023 r. temperatura powietrza nad wodą spadła do -30°C, powodując pierwsze w historii zamarznięcie Issyk-Kul. Nazywane jest Perłą Kirgistanu i stanowi ostoję ptaków IBA (Important Bird Area – obszary rozpoznane przez Bird Life International jako ważne dla ochrony populacji ptaków). Issyk-Kul jest największym kurortem turystycznym w Azji Środkowej – wokół jeziora znajduje się wiele ośrodków wypoczynkowych i sanatoriów.
8. Wielkie Jezioro Niewolnicze
Głębokość: 614 m
Kraj: Kanada
Nazwa jeziora nawiązuje do plemienia mieszkających w okolicy Indian „Slavey”. Ze względu na panujące w okolicy niskie temperatury przez około osiem miesięcy w roku jezioro jest częściowo zamarznięte, natomiast zimą warstwa lodu jest wyjątkowo gruba – mogą po nim jeździć ciężarówki z przyczepami. Zmiana klimatu doprowadziła jednak do wcześniejszego topnienia pokrywy lodowej, przez co warunki dla kierowców stają się niebezpieczne i nieprzewidywalne. Wielkie Jezioro Niewolnicze to również przystanek i siedlisko dla wielu ptaków wodnych.
9. Jezioro Kraterowe
Głębokość: 592 m
Kraj: USA
Jezioro Kraterowe znajduje się w parku narodowym o tej samej nazwie i jest popularnym miejscem wśród turystów. Jego wyjątkowa, niebieska barwa pochodzi bezpośrednio z opadów śniegu i deszczu – jezioro bowiem nie ma żadnych dopływów ani odpływów, przez co nie dostają się do niego zanieczyszczenia niesione nurtem rzek. Przekłada się na wyjątkową czystość jego wód i związaną z tym wysoką przejrzystość.
Najgłębsze jeziora na świecie zagrożone przez zmianę klimatu i nie tylko
Najgłębsze jeziora świata pełnią istotną rolę w zrozumieniu złożonych ekosystemów Ziemi oraz ewolucji życia – ich unikalne cechy sprawiają, że mogą służyć za naturalne laboratoria. Jeziora są podatne na pogłębiającą się zmianę klimatu i zjawisko to nie omija również tych najgłębszych na świecie. Ich delikatne, najczęściej endemiczne ekosystemy są zagrożone nie tylko przez zmieniający się klimat, lecz także przez wkraczające na ich tereny gatunki obce i inwazyjne, które mogą się rozprzestrzeniać w zastraszającym tempie.
Zagrożeniami dla jezior są również zanieczyszczenia oraz nadmierne użytkowanie przez człowieka ich wód oraz terenów przybrzeżnych, przez co dochodzi do przełowienia, wylesiania i degradacji ważnych siedlisk. Wiele z tych jezior objętych jest specjalnymi programami oraz inicjatywami ochronnymi, lecz w krajach uboższych możliwość ich realizacji jest uzależniona od dotacji z zewnątrz.
