Gospodarka wodno-ściekowa. Brytyjczycy są gotowi zapłacić więcej za rozwiązania oparte na naturze

Najnowsze badanie opinii publicznej przeprowadzone wśród brytyjskich konsumentów dowodzi, że coraz bardziej świadome znaczenia zrównoważonej gospodarki wodnej społeczeństwo gotowe jest ponieść jej koszty. Respondenci zadeklarowali, że byliby w stanie płacić 40 funtów rocznie więcej, aby inwestycje wodne powstawały z wykorzystaniem naturalnych surowców. Rozwiązania oparte na naturze mają poprawić jakość wód i ograniczyć ryzyko związane z powodziami.

Zrozumieć priorytety konsumentów

Brytyjska organizacja konsumencka Customer Council for Water (CCW), zajmująca się tematyką podaży i zarządzania wodą, zleciła w 2023 r. firmie Yonder Consulting przeprowadzenie internetowej ankiety badającej preferencje społeczeństwa w zakresie inwestycji wodnych. W badaniu zrealizowanym na przełomie września i października udział wzięło ponad 2,3 tys. mieszkańców Anglii i Walii. Respondentom przedstawiono różne typy scenariuszy inwestycyjnych i związane z nimi obciążenia finansowe. Rozwiązania oparte na przyrodzie przeciwstawiono tzw. twardej inżynierii, czyli projektom realizowanym w oparciu o beton i inne surowce wytwarzane przez człowieka.

Celem ankiety było ustalenie, jakie są priorytety konsumentów i w jakim zakresie byliby oni skłonni partycypować finansowo w ulepszaniu infrastruktury wodnej. Nie było niespodzianką odkrycie, że najważniejszym dla obywateli aspektem oceny inwestycji jest jej całościowy koszt, przekładający się na wzrost rachunków za wodę. Analitycy tłumaczą ten wybór ogólnym wzrostem cen i niepokojem dotyczącym dobrobytu gospodarstw domowych.

Respondenci, mimo tego oszczędnego podejścia, po wnikliwej analizie zalet i wad poszczególnych zaproponowanych im rozwiązań, zadeklarowali jednak gotowość do kompromisu. W rezultacie rozwiązania oparte na naturze bezapelacyjnie zwyciężyły nad inżynieryjnymi alternatywami. Aż 59 proc. uczestników badania opowiedziało się za inwestycjami prośrodowiskowymi, nawet jeśli ich wpływ na wzrost rachunków byłby czterokrotnie wyższy niż w drugim przypadku. Nie jest to jednak bezwarunkowa akceptacja dla wszystkich planowanych przedsięwzięć.

Rozwiązania oparte na naturze w gospodarce wodnej

Na potrzeby badania CCW przygotowane zostały trzy scenariusze możliwych inwestycji w sferze gospodarki wodnej, a konkretnie dotyczące systemów kanalizacji, przeciwdziałania powodzi oraz oczyszczania ścieków. Model oparty na materiałach stworzonych przez człowieka określono jako najszybszy do sfinalizowania (do 1 roku), ale jednocześnie odznaczający się najniższym poziomem żywotności (5-10 lat). Jego realizacja wiązałaby się ze wzrostem rachunków za wodę o 20 funtów rocznie, poważną ingerencją w ekosystemy wodne, lokalny krajobraz oraz znaczącą emisją dwutlenku węgla. Byłby to jednak projekt celowy, skupiony na konkretnej potrzebie i gwarantujący przewidywalność kosztów oraz wyników.

Na drugim biegunie zaproponowano rozwiązanie oparte na naturze (NBS, czyli Nature-Based Solution), które wymagałoby znacznie dłuższego czasu realizacji (2-5 lat) oraz zwiększenia rachunków za wodę o 40 funtów w skali rocznej. Trwałość rezultatów przewidziano w tym scenariuszu na 10-20 lat, a wpływ na krajobraz byłby na minimalnym poziomie. Co więcej, realizacja tego typu projektów z wykorzystaniem naturalnych surowców miałaby wpływ na zmniejszenie emisji CO₂ i przyniosłaby szerokie korzyści ekologiczne. Ze względu na nowatorski charakter tego rozwiązania, zarówno koszty jak i wyniki byłyby trudniejsze do przewidzenia.

Jako trzeci scenariusz przedstawiono respondentom rozwiązanie pośrednie. Wiązało się ono z maksymalnie dwuletnim okresem realizacji, żywotnością na poziomie 10-20 lat oraz zwiększeniem rachunków o 20 funtów. W ramach inwestycji zaplanowano wykorzystanie sztucznych materiałów w umiarkowanym stopniu. Całe przedsięwzięcie wiązałoby się z emisją CO₂ przy jednoczesnych, ograniczonych korzyściach ekologicznych.

Zdecydowana większość respondentów opowiedziała się jednoznacznie za rozwiązaniami NBS, podczas gdy najmniejsza część (do 10 proc.) poparła klasyczne projekty infrastrukturalne.

Dlaczego Brytyjczycy popierają rozwiązania oparte na naturze?

Wspomniane wyżej badanie uzupełnione zostało o panele dyskusyjne z mieszkańcami Anglii i Walii. Ich celem było pogłębienie tematyki różnic w podejściu do inwestycji wodnych i otwarcie dialogu z konsumentami. Okazało się, że wysokość rachunku za wodę nie jest ich jedynym zmartwieniem.

Rozwiązania oparte na naturze chwalone były m.in ze względu na walory estetyczne. Wyobrażenia o zielonych przestrzeniach przyjaznych dzikiej przyrodzie jednoznacznie przeważyły nad scenariuszem wybetonowanych zbiorników i wysokich emisji CO₂. Większość konsumentów wydaje się być realnie zaniepokojona zmianą klimatu i wpływem zanieczyszczeń na jakość rzek i jezior. Rozwiązania NBS wydają się tymczasem realizować społeczne potrzeby wodno-sanitarne, nie zwiększając presji na środowisko. Jako atut wskazano również możliwość zaangażowania się obywateli w ekologiczne projekty i perspektywy wsparcia zagrożonej fauny.

Ekonomiczny aspekt poparcia dla rozwiązań NBS

W różnych scenariuszach wzrostu rachunków za wodę CCW przygotowało modele obejmujące podwyżkę o 0 do 80 funtów w skali roku. Poparcie dla rozwiązań opartych na przyrodzie utrzymywało się do pułapu 40 funtów. Powyżej tej ceny większość konsumentów opowiedziała się za zaniechaniem inwestycji. Jedynie w zamożniejszych gospodarstwach domowych, o dochodach rocznych przekraczających 41 tys. funtów, zakres tolerancji dla wzrostu rachunków za wodę był wyższy i sięgnął 60 funtów.

Brytyjskie przedsiębiorstwa wodne przygotowują plany inwestycyjne

Z dyskusji panelowych prowadzonych w ramach badania CCW okazało się, że konsumenci nie obdarzają przedsiębiorstw wodnych zaufaniem. Pojawiły się opinie, że interesy udziałowców są stawiane ponad interesami społeczeństwa. Wspominano również o skandalach środowiskowych nagłaśnianych przez media, a także osobistych doświadczeniach z długoterminowymi nieszczelnościami w infrastrukturze oraz zanieczyszczeniem wody w kąpieliskach.

W związku z powyższymi obawami i zastrzeżeniami konsumenci domagają się jasnej komunikacji ze strony przedstawicieli branży wodnej. Są w stanie zaakceptować ryzyko, jakie niosą ze sobą innowacyjne rozwiązania oparte na przyrodzie, ale tylko pod warunkiem, że dowiedzą się więcej o tym ryzyku i poznają argumenty przemawiające za jego podjęciem. Sceptycy otwarcie mówią o greenwashingu oraz niedostatecznych wysiłkach dotyczących utrzymania nowej infrastruktury po zakończeniu realizacji.

Badanie przeprowadzone przez CCW jest o tyle ważne, że pojawia się w okresie, gdy brytyjskie przedsiębiorstwa wodne przygotowują plany inwestycyjne na lata 2025-2030. Swoje propozycje wraz z sugestiami dotyczącymi adekwatnego wzrostu cen za wodę złożyły już w październiku do organu nadzorczego Ofwat, który obecnie poddaje je krytycznej analizie. Według CCW rozwiązania oparte na przyrodzie zostały w aktualnym okresie planowania znacząco ograniczone na rzecz budowy zbiorników betonowych i innych inżynieryjnych konstrukcji. Wyniki badania mają więc zostać wykorzystane do lobbingu na rzecz wsparcia bardziej „zielonych” projektów wodnych. Ofwat ma czas do grudnia br., aby zrewidować wszystkie projekty i zatwierdzić proponowany zakres usług oraz limity cenowe za wodę.