English
Na ochronie środowiska oraz na piłce nożnej znają się wszyscy. A przynajmniej takie sprawiają wrażenie. Znacznie lepiej znają się mężczyźni, bowiem dziedziczą inteligencję po swoich matkach, co nie wymaga uzasadnienia i jest zwykłą biologią.
Od zeszłego lata złota alga jest najpopularniejszym osobnikiem o cechach nieproszonego gościa i jednocześnie wypełnia sens moralny i dydaktyczny przysłowia „nie wszystko złoto, co się świeci”.
Wpływ zanieczyszczeń antropogenicznych na tlen zawarty w wodzie
Już w szkole podstawowej uczymy się (ja, rzecz jasna, dawno temu, ale znacznie później, niż zostało wynalezione koło) na lekcjach fizyki, że materii ani energii nie można zniszczyć. Potem tę zasadę utrwalamy w szkole średniej, a niektórzy nawet studiując. Ilość materii w obiegu jest stała i po rozmaitych przemianach nadal pozostaje w ekosystemie – ziemia jest układem zamkniętym. Ale dopiero, gdy złota alga zaczęła królować w dysputach publicznych, tajemna wiedza fizyczna dotarła (lub powinna dotrzeć) do ludzkości, bez względu na płeć, wiek i inne cechy osobnicze.
To nie krasnoludki dokonują punktowych zrzutów ścieków nieoczyszczonych, to nie baśniowe potwory lub pochodzące ze współczesnej fantastyki postacie generują zanieczyszczenia, licząc, że dobrotliwa natura jest jak biblijna miłość: „wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma (…)”. Nie znosi wszystkiego i nie wszystko przetrzyma.
Jeśli zrzucimy do rzeki lub jeziora nieoczyszczone ścieki, to zostaje zaburzona biologia. Ładunek zanieczyszczeń, dostając się do odbiornika, powoduje gwałtowną zmianę warunków tlenowych. Tlen zostaje „zabrany” z wody przez zanieczyszczenie i cokolwiek w zbiorniku żyło – ryby, mięczaki czy skorupiaki – umiera, dusząc się lawinowo. Jeżeli incydent przechodzi w strategię lub praktykę, rzeka czy jezioro nie ma żadnych szans na samooczyszczenie, a nieodpowiedzialnie działający człowiek pozostawia po sobie brudne, bardzo ubogie w tlen bajoro czy ciek.
Jeżeli ścieki dostają się bezpośrednio do gleby, to infiltrują w głąb, przedostając się szybciej lub wolniej – w zależności od współczynników filtracji – do zbiorników podziemnych lub ze spływem powierzchniowym do potoków, rzek i jezior.
Tlen i temperatura – silna zależność
Ilość tlenu w wodzie jest uzależniona od temperatury. Im cieplejsza woda, tym mniej skutecznie rozpuszcza się w niej tlen. Stąd rześko chłodne górskie potoki są nim naturalnie „przepełnione”, a w sezonie letnim, przy wysokiej temperaturze powietrza, które następnie nagrzewa wodę, może wystąpić tzw. efekt przyduchy. Występuje on najczęściej w płytkich zbiornikach i w wodzie stojącej. Woda charakteryzuje się dużą pojemnością cieplną i znacznie wolniej się schładza (również wolniej się nagrzewa) niż np. powietrze.
Przyducha efektem różnych zjawisk zachodzących w wodzie
Zapotrzebowanie na tlen w wodzie jest różne i zależy od liczby i gatunków ryb. Zagęszczenie i rodzaj ryb oraz roślin w zbiorniku może być przyczyną występowania przyduchy. Deficyt tlenowy i objawy duszności u ryb mogą występować również w czasie eutrofizacji, sztucznego nawożenia i… dokarmiania. Tlen pod wodą może kończyć się również w czasie długotrwałego pokrycia zbiornika lodem oraz śniegiem, co uniemożliwia fotosyntezę i prowadzi to do „przyduchy zimowej”. Niedobór tlenu może wystąpić w czasie wiosennego lub jesiennego zakwitu wody – masowy rozwój fitoplanktonu: głównie sinic, okrzemek, zielenic i wiciowców.
Zbyt małe stężenie tlenu w wodzie, poza gwałtownym śnięciem ryb, które następuje w warunkach krytycznego niedoboru, powoduje spadek ich odporności. Poprzez zaburzenie przemiany materii i metabolizmu narażane są na działanie toksycznych związków organicznych i nieorganicznych oraz ich bioakumulację. A ryby, jak wiadomo, są pożądane na naszych stołach ze względu na walory smakowe i dietetyczne, a nie koniecznie na zakumulowane toksyny.
Rozwój zrównoważony w prawie polskim i nie tylko
Zrównoważony rozwój to solidarność międzypokoleniowa, polegająca na znajdowaniu rozwiązań gwarantujących dalszy wzrost, na aktywnym włączaniu w procesy rozwojowe wszystkich grup społecznych i dawanie im możliwości czerpania korzyści ze wzrostu gospodarczego.W Polsce zasadzie zrównoważonego rozwoju nadano rangę prawa podstawowego wynikającego z zapisów Konstytucji. Artykuł 5 ustawy zasadniczej mówi: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.
Pojęcie zrównoważonego rozwoju pochodzi pierwotnie z dziedziny leśnictwa. Po raz pierwszy zostało sformułowane przez saksońskiego księgowego podatkowego i administratora górniczego Hansa Carla von Carlowitza już w XVII wieku. Oznaczało pierwotnie sposób gospodarowania lasem, polegający na tym, że wycina się tylko tyle drzew, ile może w to miejsce urosnąć, tak by las nigdy nie został zlikwidowany, by mógł się zawsze odbudować. Jakie to proste i oczywiste, że gospodarka winna rozwijać się w sposób nie zagrażający dobrom środowiska. A wszystkim będzie żyło się dobrze i dostatnio w dobra płynące z przyrody.
Ochrona środowiska jest równie ważna jak troska o niepodległość i wolność. I dodam od siebie, że jest miarą kultury człowieka.
