English
Unia Europejska z racji pogarszającego się stanu ekosystemów kładzie duży nacisk na ochronę przyrody i zapobieganie dalszym skutkom zmiany klimatu. Jedną z proponowanych inicjatyw jest unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej. W ramach projektu planowane jest m.in. przywracanie stanu naturalnego rzek na terenie Europy – do 2030 r. planowana jest renaturyzacja 25 tys. km rzek. Państwa członkowskie mogą liczyć na wsparcie techniczne i finansowe w działaniach ku temu zmierzających. Unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej i działania podejmowane w jej zakresie mają znaleźć uregulowanie prawne w ramach rozporządzenia Nature Restoration Law.
Jaki jest aktualny stan rzek w Europie?
Na europejskich rzekach znajduje się obecnie znaczna liczba nieużytkowanych obiektów hydrotechnicznych, w tym zapór oraz innych sztucznych barier. W związku z czym biegi rzek są podzielone na wiele odcinków. Na około 40 proc. europejskich rzek i jezior wywierane są presje hydromorficzne związane z urbanizacją, rolnictwem czy rekreacją. Założenia z 2000 r. ujęte w Ramowej Dyrektywie Wodnej nie zostały spełnione – dokument zakłada doprowadzenie stanu wód do dobrego do 2015 r. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule: „Jak zły jest zły stan wód? O diable tkwiącym w szczegółach”. Natomiast unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej podkreśla, za zapisami RDW, że wszystkie wody powierzchniowe i podziemne powinny osiągnąć dobry stan do 2027 r.
Unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej – założenia do 2030 r.
Unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej 2030 nosi tytuł: „Przywracanie przyrody do naszego życia” (Bringing nature back into our lives). Głównym celem inicjatywy jest podjęcie działań związanych z ochroną i odbudową zasobów przyrodniczych, zarówno ze względów gospodarczych, jak i ekologicznych, a także zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego w UE oraz łagodzenie zmiany klimatu. Komisja Europejska zaproponowała szereg inicjatyw związanych m.in. z utworzeniem spójnej sieci obszarów chronionych, zwiększeniem powierzchni lasów i miejskich terenów zielonych, odbudową ekosystemów morskich i słodkowodnych, rolniczych oraz gleby, zwiększeniem liczebności owadów zapylających (motyli, pszczół), a także z redukcją zanieczyszczeń i ograniczeniem globalnego ocieplenia do 1,5°C. Trwają negocjacje mające na celu uregulowanie prawne działań prowadzących do spełnienia tych celów w ramach Nature Restoration Law.
Renaturyzacja rzek w ramach strategii na rzecz bioróżnorodności
Unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej 2030 postuluje m.in. ochronę ekosystemów słodkowodnych, z czym związana jest renaturyzacja rzek, czyli zwrócenie im swobodnego przepływu. Na podstawie oceny poziomu możliwego do osiągnięcia do 2030 r., Komisja wyznaczyła cel: w tym czasie zrenaturyzowane ma zostać 25 tys. km rzek. Zapewnienie swobodnego biegu rzekom umożliwi nie tylko przywrócenie terenów zalewowych, ale również swobodną migrację ryb i przepływu wody, a tym samym wpłynie pozytywnie na jej jakość. Komisja Europejska ma zapewnić wszystkim państwom członkowskim niezbędne wsparcie techniczne w celu realizacji tych założeń. W 2022 r. zlikwidowanych zostało ponad 330 nieużywanych zapór, z czego 100 w Hiszpanii. Dobre rezultaty przywracania rzek do stanu naturalnego widać także w Estonii.
Ustawa o odbudowie zasobów przyrodniczych a unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej
Obecnie trwają prace związane z projektem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego dotyczącego odbudowy zasobów przyrodniczych (Nature Restoration Law). Wniosek związany z tym tematem przedstawiła Komisja Europejska już w czerwcu 2022 r. – unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej jest ściśle powiązana z tym prawem, ponieważ jej cele mają być uregulowane poprzez rozporządzenie.
Postulatami przedstawionymi przez Komisję Europejską są działania zmierzające nie tylko do przywracania rzek do ich naturalnego stanu, ale także do ochrony i renaturyzacji siedlisk, przywracania bioróżnorodności ekosystemom leśnym i morskim, nie pomija się również roli obszarów miejskich i rolniczych. Wyznaczone cele są ambitne i nie zawsze zgodne z priorytetami rolników czy rybaków. W celu ustalenia równowagi między ochroną bioróżnorodności i rozwojem społeczno-gospodarczym konieczne są dalsze negocjacje. Zakończenie prac nad rozporządzeniem przewidywane jest na przyszły rok.
