English
Równowaga między zapotrzebowaniem a dostępnością wody nie istnieje. Główną przyczyną takiego stanu jest nawadnianie w rolnictwie – 70% poboru słodkiej wody wykorzystywane jest właśnie w tym celu. Aby pomóc państwom członkowskim, Komisja Europejska opublikowała wytyczne do stosowania przepisów dotyczących bezpiecznego ponownego wykorzystywania wody w rolnictwie. Ponieważ coraz więcej państw członkowskich cierpi z powodu susz, ponowne wykorzystywanie wody może stać się podstawowym narzędziem zapewniającym bezpieczne i przewidywalne jej źródło. Nowe prawo w tej kwestii, które zacznie obowiązywać od czerwca 2023 r., określa minimalne wymagania dotyczące jakości wody, zarządzania ryzykiem i monitorowania.
Virginijus Sinkevičius – komisarz ds. środowiska, rybołówstwa i oceanów:
„Zasoby słodkiej wody są ograniczone i znajdują się pod coraz większą presją. W czasach bezprecedensowych szczytów temperatur musimy przestać marnować wodę i efektywniej wykorzystywać ten zasób, aby dostosować się do zmieniającego się klimatu oraz zapewnić bezpieczeństwo i zrównoważony rozwój naszych dostaw produktów rolnych”.
Ponowne wykorzystywanie wody w rolnictwie – odsalanie
Zwiększające się niedobry wody słodkiej zmuszają kolejne kraje do wykorzystywania niekonwencjonalnych sposobów pozyskiwania jej poprzez zastosowanie nowych, wydajnych technologii. W rejonach zmagających się z dużym niedoborem wody szczególne znaczenie ma odsalanie. Nie ma wątpliwości, że sektor europejski ma ogromne możliwości zwiększenia zdolności odsalania na obszarach suchych. Istotnym czynnikiem przy tej metodzie jest fakt, iż ścieki z wody słodkiej powstałej w procesie odsalania mają niższe stężenie soli niż ścieki konwencjonalne. Mimo tej niewątpliwej zalety, wady nadal stanowią wyzwanie. Jedną z nich jest zbyt wysokie stężenie boru. Następnym problemem jest brak magnezu, bez którego wzrost upraw jest ograniczony. Kolejną przeszkodą są koszty – z tego względu instalacje odsalania czasami pozostają zamknięte, nawet w trakcie suszy. Odsalanie wody wiąże się również z powstawaniem wysokiego śladu węglowego.
Odsalanie mikrobiologiczne
Projekt MIDES, finansowany ze środków UE, sprostał tym problemom. Powstał pierwszy na świecie przemysłowy demonstrator rewolucyjnej technologii opartej na mikrobiologicznych komórkach odsalających (MDC), które wykorzystuje jako obróbkę wstępną do odwróconej osmozy. Umożliwia to jednoczesne przeprowadzanie separacji soli i uzdatnienie wody. MDC wykorzystują określone bakterie bioelektroaktywne do przekształcania energii zawartej w materii organicznej obecnej w ściekach w energię elektryczną. Różnica potencjałów pomiędzy elektrodami dzięki membranom jonowymiennym doprowadza do separacji soli, umożliwiając odsalanie wody morskiej i słonawej bez energii zewnętrznej. Ten system odsalania umożliwia tani dostęp do infrastruktury sanitarnej i bezpiecznej wody pitnej, ale również dostarcza oczyszczone ścieki do ponownego wykorzystania w nawadnianiu i zastosowaniach rolniczych. Zmniejszając w ten sposób presję na obecne zasoby.
Ponowne wykorzystanie wody w rolnictwie polega na zarządzaniu ryzykiem
Ponowne wykorzystanie oczyszczonych ścieków, jako alternatywnego źródła zaopatrzenia w wodę, jest dobrze znane. Takie działania przynoszą duże korzyści środowiskowe, społeczne oraz gospodarcze. Ponadto w porównaniu np. z odsalaniem wody, oczyszczanie ścieków wydaje się wymagać niższych nakładów inwestycyjnych oraz energii. Takie ponownie wykorzystywane oczyszczone ścieki mogą stanowić niezawodne źródło zaopatrzenia w wodę i są zupełnie niezależne od sezonowych susz, zmian klimatu czy przyrody, co w konsekwencji zmniejsza ryzyko nieurodzaju oraz utraty dochodów.
Odzyskane ścieki są już wykorzystywane na dużą skalę na wielu suchych terenach, choćby w południowej Hiszpanii. Jednak takie sposoby pozyskiwania wody wiążą się z ryzykiem.
Zagrożenia związane z ponownym wykorzystaniem ścieków
Na całym świecie praktykowane jest ponowne wykorzystywanie ścieków. W zależności od stosowanych metod i technologii skutki takich działań mogą być różne. Nawadnianie odzyskanymi ściekami w rolnictwie może prowadzić do przenawożenia, a w dłuższej perspektywie do zasolenia gleby. W celu dezynfekcji ścieki są często oczyszczane produktami chemicznymi, takimi jak chlor, ozon czy nadtlenek wodoru. Rozpuszczony w wodzie chlor reaguje z pozostałymi substancjami organicznymi, tworząc trwałe, rakotwórcze chlorowane węglowodory.
Nowa dyrektywa europejska
Nowe prawo europejskie, które wejdzie w życie w czerwcu bieżącego roku, określa minimalne wymagania w zakresie patogenów w oczyszczonych ściekach. Nie zostały zawarte żadne zasady co do mikropozostałości leków czy innych niebezpiecznych substancji. Odrębnie państwa członkowskie mogą jednak same nakładać dodatkowe wymogi i warunki dotyczące jakości wody. Prócz minimalnych wymagań dotyczących patogenów, nowa dyrektywa zawiera także wytyczne dotyczące zarządzania. Użytkownicy korzystający z odzyskanych ścieków zmuszeni są do przedłożenia planu zarządzania ryzykiem do organów ochrony środowiska. Nowe wytyczne nakładają obowiązek kontroli ponownie wykorzystywanych ścieków. Wymagane są także pozwolenia, a nieprzestrzeganie przepisów podlega sankcjom. Niniejsze wytyczne mają pomóc państwom członkowskim i zainteresowanym stronom w ustaleniu zasad bezpiecznego ponownego wykorzystania ścieków w rolnictwie.
